زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 به قلم : دکتر مهران زمان زاده ؛ متخصص غدد

تحریریه زندگی آنلاین : تیروئید چیست؟

تیرروئید غده کوچکی است که در قسمت جلوی گلو، زیر غضروف حنجره قرار دارد. این غده هورمونی که نام تیروئید ترشح می کند که در سوخت و ساز بدن بسیار موثر می باشد و در حقیقت جزء هورمون های حیاتی بدن می باشد. این غده سبب تولید و ترشح هورمون های تیروئید می شود. زمانی که این غده دچار اختلال شود عملکرد مناسب خود را از دست می دهد و باعث می شود فرد به کم کاری یا پر کاری تیروئید شود. این اختلالات ممکن است هم برای بزرگسالان و هم برای کودکان به وجود آید.

بیماری تیروئید

کم کاری تیروئید چیست؟ بیماری کم کاری تیروئید به دلیل عدم ترشح کافی هورمون از غده تیروئید هورمون می باشد. پرکاری تیروئید یعنی اینکه غده تیروئید بیش از حد مجاز هورمون تولید می کند. اما آنچه که اهمیت دارد آگاهی والدین، مربیان بهداشت و معلمان از بیماری های تیروئید است و آگاهی والدین از سابقه این بیماری در خانواده خود می باشد.

بیشتربخوانید:

مهم ترین علامت پرکاری تیروئید چیست؟

انواع بیماری های تیروئید

گاهی اوقات فرد ترشح هورمون نرمالی دارد اما تیروئید بزرگی دارد و این بزرگی ممکن است یک طرفه یا دو طرفه یاشد در این صورت گره های تیروئید یا غده تیروئید وجود دارد. گاهی اوقات هم بیمار نه غده ای دارد و نه ترشح غیرعادی هورمون دارد اما درد در این ناحیه را به شدت احساس می کند که این درد التهاب تیروئید نام می گیرد. به طور کلی بیماری های تیروئید را می توان به چهار دسته تقسیم بندی می شود:

پرکاری تیروئید: با افزایش هورمون تیروئید تپش قلب افزایش پیدا می کند، میزان عرق افزایش می یابد، فرد عصبی می شود، لاغری، ریزش مو و ابرو، اسهال، علی رغم اشتهای زیاد وزن پایین تر و تغییرات در پوست و ناخن ایجاد می شود

کم کاری تیروئید: در کم کاری تیروئید فرد نسبت به اطراف خود بی توجه و دچار افسردگی می شود. معمولا کودکانی که به کم کاری تیروئید مبتلا می شوند شیطنت های کودکانه ندارند و ممکن است گوشه ای کز کنند . از جمله علائم کم کاری تیروئید می توان به خشکی موها، ریزش ابروها، پوستی خشک و زبر، افزایش وزن، خشکی زبان و دهان، ایجاد یبوستو جمع شدن آب دور قلب و کبد اشاره کرد.

التهاب تیروئید: در اثر آلوده شدن تیروئید توسط ویروس ممکن است التهاب تیروئید ایجاد می شود. گاهی اوقات این ویروس ها در گلوی فرد تچمع پیدا می کنند و باعث ایجاد گلودرد می شوند و گاهی اوقات در تیروئید جمع می شوند و درد در تیروئید ایجاد می کنند. این ویروس ها در تیروئید ابتدا باعث افزایش هورمون تیروئید می شوند سپس باعث کاهش ترشح این هورمون می شوند.

غده های تیروئید: تعداد غده هایی که در تیروئید به وجود می آیند ممکن است از یک تا چند غده باشد. گاهی اوقات علت ویروسی می باشد. گاهی اوقات ممکن است علت ارثی باشد اما در نهایت باید بررسی شود تا علت به وجود آمدن غده ها مشخص شود تا درمان های خاص خود صورت گیرد.

هر یک از این موارد علائم و عوارض خود را دارد و درمان هریک از آنها با دیگری متفاوت است.

بیشتربخوانید:

کم کاری تیروئید و رابطه آن با افسردگی و اضطراب

علل بیماری تیروئید

بیماری تیروئید زمانی به وجود می آید که یک علت خاصی باعث تحریک یا از بین رفتن این غده شود. به طور مثال ممکن است غده ای در تیروئید به وجود آید یا از هیپوفیز هورمونی ترشح شود یا عاملی مانند کمبود ید باعث بزرگتر شدن تیروئید از حد معمولی خود شود. زمانی که تیروئید بزرگتر شود این غده از روی گلوی فرد کاملا قابل مشاهده می باشد و اصطلاحا گفته می شود بیمار گواتر دارد یا تیروئید بزرگی دارد. این بزرگی تیروئید دو حالت دارد یا ترشح هورمون بالا یا ترشح هورمونی پایینی دارد. اگر از غده تیروئید هورمون زیادی ترشح شود بیمار مبتلا به پرکاری تیروئید می باشد و اگر به مقدار کم ترشح شود بیمار به کم کاری تیروئید مبتلا است.

نکته قابل توجه

والدین باید نسبت به عملکرد صحیح غده تیروئید در بدن فرزندان خود آگاهی لازم را داشته باشند و در صورت لزوم به موقع اقدام کنند. اولین اقدام، مراجعه به موقع به پزشک متخصص می باشد که پس از انجام یک سری آزمایش پس از استفاده از داروهای تجویزی از سوی پزشک سلامتی خود را به راحتی به دست می آورد.

اختلالات تیروئیدی چیست؟

اختلال در عملکرد تیروئید زمانی شروع می شود که غده تیروئید شما هورمون مورد نیاز بدن را به میزان کم و یا خیلی زیاد تولید کند. به این ترتیب می گوییم عملکرد تیروئید طبیعی نیست و دچار اختلال شده است. این اختلال علائم متفاوتی دارد و دلیل این تفاوت نیز مربوط به کم کاری و پرکاری این غده است. عدم پیگیری آن می تواند مشکلات بزرگتری برای شما ایجاد کند.

تیروئید شما هورمون هایی را تولید می کند که در بسیاری از سیستم های مختلف بدن نقش دارند. زمانی که تیروئید این هورمون های مهم را بیش از حد یا خیلی کم تولید کند، به آن اختلال تیروئید می گویند. انواع مختلفی از بیماری تیروئید وجود دارد. پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید، تیروئیدیت و تیروئیدیت هاشیموتو از جمله اختلالات تیروئید هستند.

علائم انواع اختلالات تیروئید

 کم کاری تیروئید

خشکی پوست، مو و ناخن

احساس خستگی مزمن

یبوست

حساس شدن به سرما

افزایش وزن ناگهانی

ضعف عضلات

افزایش کلسترول خون

تورم مفاصل

افسردگی

پرکاری تیروئید

تعریق بیش از حد

ضعف عضلانی

بروز لرزش در دستها و انگشتان

مشکلات عصبی

کاهش تمرکز

بی حوصلگی

بی قراری و اختلال در برنامه خواب

افزایش اشتها

کاهش وزن

تپش قلب و نامنظم شدن ضربان

بیشتربخوانید:

علائم کم کاری تیروئید

اختلالات تیروئید درمان می شود؟

اختلالات تیروئید با دارو درمان می شوند. این اختلالات بسته به اینکه از چه نوعی باشند، درمان های متفاوتی خواهند داشت. به عنوان مثال برای درمان کم کاری تیروئید از قرص های روزانه هورمونی به نام لووتیروکسین استفاده می شود. لووتیروکسین جایگزین هورمون تیروکسین می باشد که تیروئید شما آن را به اندازه کافی تولید نمی کند. البته لازم است تا رسیدن به دوز صحیح لووتیروکسین آزمایش خون منظم داشته باشید. یکی از اقداماتی که در راستای درمان این مشکل می توانید انجام دهید، تغییر سبک زندگی است. برای شروع می توانید اقدامات زیر را در زندگی خود بکار گیرید:

حذف مواد غذایی ناسالم از برنامه غذایی

داشتن برنامه منظم برای ورزش و فعالیت روزانه

غذا خوردن صحیح و آهسته

مصرف مناسب و به اندازه پروبیوتیک

مصرف سبزیجات به صورت پخته شده

چه زمانی برای اختلالات تیروئید باید به متخصص مراجعه کنیم؟

همانطور که گفتیم اختلالات تیروئید خود را با کم کاری و یا پرکاری تیروئید نشان می دهند. هر یک از آنها نیز علائمی دارند. در صورت مشاهده هرگونه علامت اختلال در عملکرد تیروئید فوراً به پزشک مراجعه کنید. چرا که این مشکل می تواند به مرور به سایر قسمتهای بدن آسیب بزند و مشکلات بزرگتری ایجاد کند. توصیه ما به شما این است که به متخصص غدد و داخلی مراجعه کنید و به طور مرتب زیر نظر باشید.

بزرگ شدن تیروئید یا گواتر

بزرگ شدن تیروئید یا گواتر زمانی برای شما اتفاق می افتد که اندازه غده تیروئید بزرگتر از اندازه طبیعی خود شده باشد. این مشکل می تواند با سطوح غیرطبیعی و یا طبیعی هورمون تیروئید مرتبط باشد و قابل درمان است. گواتر یکی از مشکلاتی است که روی ظاهر فرد تاثیر می گذارد و این موضوع تاثیر قابل توجهی روی روحیه افراد دارد.

چه کسانی به گواتر یا بزرگ شدن تیروئید مبتلا می شوند؟

احتمال بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر در خانمها بیشتر از آقایان است. در واقع خانمها ۴ برابر بیشتر از آقایان درگیر چنین مشکلی می شوند. با افزایش سن افراد بیشتر در معرض چنین مشکلی قرار می گیرند. به همین دلیل است که شما افراد بسیاری را می بینید که بالای ۴۰ سال هستند و چنین مشکلی دارند. افراد چاق و افرادی که بدن آنها در برابر انسولین مقاومت نشان می دهد، بیشتر در معرض ابتلا به گواتر هستند.

در صورتی که سابقه خانوادگی دارید و یا گردن شما از قسمت جلو دچار تورم شده است، بهتر است هر چه زودتر به متخصص غدد و داخلی مراجعه کنید تا مشکل شما برطرف شود. بسیاری از افراد از مراجعه به متخصص پرهیز می کنند و شروع به خوددرمانی می کنند. این کار آنها باعث پیشرفت و حاد شدن مشکل می شود.

علل بزرگ شدن تیروئید یا گواتر

کمبود ید در بدن

تیروئید برای تولید هورمون در بدن نیاز به ید دارد. اگر غذای شما ید کافی نداشته باشد، تیروئید شما سعی می کند سلول های بیشتری بسازد.

بیماری گریوز

این بیماری در دسته بیماری های خود ایمنی قرار می گیرد. در واقع در چنین وضعیتی سیستم ایمنی به تیروئید حمله می کند و این اتفاق در نهایت منجر به بزرگ شدن تیروئید می شود.

بیماری هاشیموتو

این بیماری نیز نوعی بیماری خود ایمنی می باشد که موجب التهاب غده تیروئید می شود. بسیاری از افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، مشکل آنها با هورمون درمانی برطرف می شود.

سرطان تیروئید

این نوع سرطان به خودی خود موجب بزرگ شدن غده تیروئید شما می شود.

بارداری

گنادوپین یکی از هومون های انسانی است که در دوران بارداری تولید می شود. چنین موردی کاملاً طبیعی است اما می تواند موجب بزرگ شدن غده تیروئید شود.

تیروئیدیت

التهاب غده تیروئید را تیروئیدیت می گویند. این مشکل موجب رشد غده تیروئید می شود و به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد.

علائم بزرگ شدن تیروئید

علائم اصلی

رشد یک توده جلوی گردن

احساس سفتی در ناحیه گلو

گرفتگی صدا یا صدای خش دار

تورم ورید گردن

سرگیجه

سایر علائم که کمتر دیده شده اند:

دشواری در تنفس یا تنگی نفس

سرفه کردن همراه با خس خس سینه به دلیل فشردن نای

مشکل در بلع به دلیل فشردن مری

پرکاری تیروئید

نحوه تشخیص مشکل بزرگ شدن تیروئید

معاینه فیزیکی

اولین اقدامی که پزشک برای تشخیص گواتر انجام می دهد معاینه فیزیکی است. پزشک گردن شما را فشار می دهد و بدنبال آن عکس العمل شما را بررسی می کند. با لمس غده شما احساس درد خواهید داشت و پزشگ گره هایی را در این قسمت احساس خواهد کرد.

آزمایش خون

آزمایش خون یکی از روش های تشخیصی است که به پزشک در تشخیص بسیاری از مشکلات بیمار کمک می کند. در واقع هورمون ها در خون هستند و از طریق خون می توان بسیاری از تغییرات آنها را تشخیص داد. پزشک بر اساس برخی فاکتورها در خون شما میزان هورمون ها را اندازه گیری و محاسبه می کند.

آزمایش آنتی بادی

این آزمایش یکی از روش های تشخیص مشکل گواتر در افراد است. آنتی بادی پروتئینی است که به واسطه گلبول های سفید در خون ساخته می شود. این آنتی بادی ها هستند که از بدن شما در برابر هر یک از مهاجمان بیگانه دفاع می کند. این مهاجمان همان ویروس ها و باکتری ها هستند که بیماری ها و عفونت ها را ایجاد می کنند.

سونوگرافی تیروئید

سونوگرافی یکی از روش های تصویربرداری است که با استفاده از امواج صوتی تصاویری از بافت های مختلف بدن تهیه می کند. در واقع فرکانس بالایی از امواج به سمت بافت نرم و سخت فرستاده می شود و پژواکی از آنها دریافت می شود که به فیلم و عکس تبدیل می شود.

بیوپسی

نوعی نمونه برداری از بافت یا سلول بیوپسی نامیده می شود. نمونه ای از بافت بدن شما برداشته می شود و برای آزمایشگاه جهت بررسی های بیشتر فرستاده می شود. در واقع از این روش زمانی استفاده می شود که پزشک به سرطانی شدن غده شد داشته باشد.

اسکن تیروئید

اسکن تیروئید یکی از روش های بسیار دقیق است که با استفاده از مواد رادیواکتیو انجام می شود. در این اسکن مواد رادیواکتیو با دوز پایین به بدن بیمار به صورت وریدی تزریق می شود. سپس از بیمار اسکن های مختلفی گرفته می شود و میزان رشد و گسترش گواتر مورد بررسی قرار می گیرد.

سی تی اسکن و MRI

در مواقعی که گواتر بزرگ شده باشد و به قفسه سینه شما فشار وارد کند، از روش های دیگری مانند اسکن های سی تی اسکن و MRI استفاده می شود. با استفاده از تصویربرداری می توان اندازه گواتر و تیروئید را مورد بررسی قرار داد.

پیشگیری از بزرگ شدن تیروئید یا گواتر

مصرف سبزیجات به صورت پخته

استفاده از مواد غذایی گواتروژن مانند انواع کلم، شلغم، روغن بادام زمینی، ارزن و سویا

مصرف نمک در پایان پخت غذا

عدم مصرف بی رویه ید به علت علل کم کاری تیروئید

مصرف مدوام ویتامین c مانند توت فرنگی آناناس هندوانه موز سیب زمینی و هلو

نوشیدن آب به مقدار کافی حداقل ۷ لیوان در روز

چه زمانی برای بزرگ شدن تیروئید به پزشک مراجعه کنیم؟

بهتر است با مشاهده هر یک از علائم گفته شده به متخصص غدد و داخلی مراجعه کنید. چرا که با پیشرفت گسترده آنها ممکن است مشکلاتی بزرگتری پیدا کنید. همانطور که گفتیم گسترش تیروئید منجر به تنگی نفس می شود و می تواند به قفسه شما فشار زیادی وارد کند. در نهایت چنین مشکلی تنفس شما را مختل می کند. علاوه بر فشاری که به مری و سیستم گوارش شما می تواند وارد کند.

عوارض تیروئید

تیروئید یکی از مهم ترین غدد درون ریز بدن است که روی سیستم های اصلی بدن مانند مغز ، قلب ، عروق ، دستگاه گوارش و تنفسی تاثیر مستقیم می گذارد . کوچکترین اختلال در این غده عوارض جدی را برای فرد به همراه دارد و زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد .

شایع ترین مشکلاتی که تیروئید را تحت تاثیر قرار می دهند شامل موارد ذیل است :

• کم کاری تیروئید یا هایپوتیروئید
• پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئید
• بزرگی غده تیروئید یا گواتر
• توده های تیروئید
• سرطان تیروئید
• التهاب تیروئید یا تیروئیدیت

عوارض-تیروئید

عوارض تیروئید پرکار

می دانستید اختلال در تیروئید می تواند منجر به ریزش مو بخصوص در خانم ها شود ؟ در حقیقت تیروئید اگر پرکار باشد می تواند موجب ریزش مو شود . نه تنها در خانم ها بلکه در آقایان هم همینطور است و مشکل در خانم ها جدی تر است چون هیچ خانمی کم مویی با بی مویی را دوست ندارد تجربه کند .

اگر تیروئید به طور صحیح تحت درمان قرار گیرد ، ریزش موی چندانی نخواهید داشت. اما در حین درمان ممکن است بخواهید سر خود را با یک کلاه گیس یا روسری بپوشانید تا مو دوباره رشد کند . اما این مشکل در شخصی به وجود خواهد آمد که حمله تیروئیدیت یا ورژن خود ایمنی بیماری تیروئید مانند بیماری گریوز با تیروئیدیت هاشیمونو در او حاد است . در این صورت است که غده تیروئید مقدار بسیار زیادی هورمون تیروئید آزاد می کند که می تواند موجب ریزش مو ، اسهال و تعریق شود .

زمانی که غده تیروئید به طور صحیح مورد درمان قرار گیرد و دیگر میزان زیادی هورمون تولید نکند مو دوباره رشد می کند .

علائم تیروئید را جدی بگیرید

زمانی شما آزمایش می دهیدو در جواب آن نشانه ای از اختلال تیروئید مشاهده نمی شود ولی ممکن است علائمی به شرح ذیل را داشته باشید :

• ریزش مو
• خشکی پوست
• سردی بدن یا دست و پا
• ریزش قسمت بیرونی ابروها
• یبوست
• کاهش تمرکز یا حواس
• کاهش میل جنسی
• تحلیل انرژی
• افزایش وزن بدون دلیل

اگر این علائم را مشاهده کردید مشکوک به اختلال تیروئید هستید و باید برای درمان اقدام کنید .

غذاهای مفید برای تیروئید

مصرف گیاهانی مانند کلم ، بروکلی ، کاهو پیچ و … به دلیل داشتن ماده ای به نام گویتروژن برای افرادی که پرکاری تیروئید دارند مناسب است . سبزیجاتی که برگ سبز پرنگی دارند مانند سبزیجات دریایی برای افرادی که کم کاری تیروئید دارند هب دنبال درمان کم کاری تیروئید دارند مناسب است زیرا این سبزیجات دارای آیودین می باشد و این اختلال می تواند ناشی از کمبود این ماده در بدن باشد .

چه مواد غذایی برای پر کاری تیروئید مفید است ؟

• نمک بدون ید
• گوشت تازه
• نان بدون ید و روغن
• سبزی و میو های تازه
• محصولات تولید شده از غلات مانند جو و ماکارانی بدون مواد افزودنی و ید
• آجیل بدون نمک
• روغن گیاهی