به قلم : دکتر پیمان غلام نژاد ؛ متخصص بهداشت مواد غذایی ؛ کارشناس مسئول آزمایشگاه کنترل غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی ایران
تحریریه زندگی آنلاین : جانوران موذی مثل حشرات، انواع موش و پرندگان، منشأ و ناقل بسیاری از آلودگی‌ها و میکروب‌هایی هستند که تأثیر بسزایی در سطح بهداشت محل زندگی انسان‌ها دارند. حضور آنها شاخص کثیف بودن و غیربهداشتی بودن محیط می‌باشد و می‌توانند میکروب‌های بیماریزا با منشأ غذایی را انتقال دهند. از طرف دیگر مشاهده تخم حشرات، فضله جانوران موذی، موی موش، پر پرندگان و قطعات مختلف بدن حشرات، آزار‌دهنده است. همچنین جانوران موذی قادر به ایجاد خسارت‌های مالی و حتی خطرات جانی به انسان‌ها می‌باشند که از جمله آنها می‌توان به جویدن سیم تجهیزات برقی توسط موش اشاره کرد. جانوران موذی را به 3 دسته ناقلین میکروب‌های بیماریزا، شاخص‌های آلودگی و آفات اتفاقی تقسیم‌بندی می‌کنند. ناقلین میکروب‌های بیماریزا به دلیل انتقال عوامل بیماریزا به انسان، محیط زندگی و غذای مورد مصرف انسان از اهمیت زیادی برخوردارند. این جانوران در نزدیکی انسان زندگی می‌کنند و به درون منازل وارد شده و از غذای مورد مصرف انسان تغذیه و آنها را به انواع میکروب‌ها آلوده می‌کنند. گروه شاخص‌های آلودگی در محل‌های کثیف و غیربهداشتی حضور دارند و گروه آفات اتفاقی فقط به صورت تصادفی ممکن است در محل زندگی شما دیده شوند. این دسته بیشتر آفات کشاورزی را شامل می‌شوند، مثل شته و ملخ که گرچه ناقل بیماری نیستند، ولی به دلیل کراهتی که ایجاد می‌کنند، حضور آنها اهمیت پیدا می‌کند.
بیشتربخوانید:
بهداشت مواد غذایی دغدغه و مطالبه عمومی است
سوسک
سوسک فراوان‌ترین حشره موذی موجود در آپارتمان‌ها است و ناقل انواع باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌های تک‌یاخته می‌باشد. این میکروب‌ها در روی بدن حشره و داخل بدن آن قرار دارند و بیماری‌هایی مثل مسمومیت غذایی، بیماری‌های دستگاه گوارش و اسهال خونی را سبب می‌شوند. این حشره قادر است تا سالمونلا و عامل وبا را به صورت مکانیکی منتقل کند. در انتقال مکانیکی عوامل بیماریزا در بدن جانور ناقل، بیماری ایجاد نمی‌کنند، بلکه فقط توسط جانور زنده حمل و به محیط دیگر منتقل می‌شوند. حضور این حشرات گاهی سبب بروز علائم آلرژیک در بعضی افراد می‌شود. سوسک‌ها جذب مناطق گرم، مرطوب و تاریک می‌شوند. نشاسته و مواد شیرین، غذاهای پروتئینی و چرب، سوسک‌ها را جذب خود می‌کند. از آنجایی که این حشرات نورگریز هستند، بیشتر در شب‌ها تردد می‌کنند و در طول روز در جاهایی که به سختی نظافت می‌شوند و یا افراد توجهی به نظافت آنجا ندارند، مثل زیر وسایل سنگین، زیر پله و زیر سینک ظرفشویی و پشت لوله‌ها مخفی می‌شوند.
حضور تخم‌های کپسول مانند، مدفوع، حشرات مرده یا قطعاتی از بدن آنها از جمله نشانه‌های وجود سوسک در خانه است. اگر در طول روز با سوسک برخورد کردید، بدانید که جمعیت زیادی از سوسک در منزل شما وجود دارد.
با توجه به مطالب ذکر شده کنترل جانوران موذی مثل حشرات، موش و پرندگان و دور نگهداشتن آنها از محل زندگی خود اهمیت زیادی در حفظ سلامت ما دارد. تمیز نگه داشتن محل زندگی و دور نگهداشتن منابع تغذیه‌ای این جانوران از دسترس آنها اهمیت زیادی در جلوگیری از نفوذ آنها به منزل ما دارد. درصورت استفاده از حشره‌کش یا مواد سمی موش‌کش مراقب باشید تا مواد غذایی و محیط شما به این مواد آلوده نشود.
بروز مسمومیت به خصوص در کودکان و افراد ضعیف‌تر در تماس با سم می‌تواند خطرناک باشد. هنگام استفاده از این مواد از دستکش استفاده کرده و از استنشاق ذرات پخش شده از طریق اسپری‌ها خودداری نمایید. بعد از استفاده از این مواد دست خود را به خوبی بشویید. درب‌ها و پنجره‌ها را طولانی مدت باز نگذارید و در صورت نیاز پشت پنجره‌ها توری نصب نمایید. تمامی منافذ اطراف درب و پنجره‌ها را پرکرده درصورت نیاز از درز گیر استفاده نمایید.
از انباشتن وسایل در انباری خودداری کرده و بین وسایل فاصله‌ای به عرض 60 سانتی‌متر جهت بازبینی و تمیز کردن قرار دهید. موش‌ها از هر گونه منفذ با قطر بیش از 6 میلی‌متر همچنین از توری‌های قابل جویدن به راحتی عبور می‌کنند. موش‌ها می‌توانند از طریق آبراه‌ها وارد ساختمان شوند. موش‌های خانگی و صحرایی می‌توانند تا ارتفاع 60 سانتی‌متر بجهند و از روی گوشه‌های داخلی و خارجی دیوار بالا بروند.
بعضی از گزندگان مثل مارهای کوچک و عقرب در جعبه‌های میوه و سبزی به خصوص انگور پناه گرفته و ممکن است به منزل شما راه یابند. به دلیل تغذیه مار و سوسمار از حشرات و جانوران موذی مثل موش، دهان این جانوران منبعی از میکروب‌ها می‌باشد که در صورت گزیدن انسان، در کنار خطر مسمومیت، فرد گزیده شده را در معرض عفونت محل گزش قرار می‌دهند.
بیشتربخوانید:
بهداشت و ایمنی مواد غذایی
مگس
مگس خانگی، مگس گوشت و خرمگس به دلیل تخم‌گذاری در زباله‌ها، فاضلاب، کود، لاشه حیوانات مرده و دیگر محل‌های کثیف منبع میکروب‌های بیماریزا می‌باشند و به دلیل تردد در محل زندگی ما نگرانی بزرگی از جنبه بهداشت محیط و مواد غذایی می‌باشند. سالمونلا، ای‌کولای، ویبریو و شیگلا از جمله باکتری‌های بیماریزای خطرناکی هستند که توسط مگس منتقل شده و می‌توانند ما را به بیماری‌های دستگاه گوارشی مبتلا سازند. وجود مگس در خانه یا تعداد زیاد مگس در محلی که منبع آلودگی وجود دارد، قطعات بدن مگس یا مگس مرده در مکان‌های چسبناک یا درون حباب اطراف لامپ نشانه وجود مخاطرات بهداشتی در منزل می‌باشد.
جوندگان
جوندگان پستاندارانی هستند که به منظور جلوگیری از رشد دندان‌های خود اشیا را می‌جوند. تقریباً تمام مواد بسته‌بندی و محتویات آنها ممکن است مورد حمله موش‌ها قرار گیرند. هرچه مواد بسته‌بندی سخت‌تر باشند، موش علاقه بیشتری به جویدن دارد.
مورچه
مورچه‌ها در ساختمان‌ها کلنی تشکیل داده و از انواع مواد غذایی حاوی قند، چربی، پروتئین و لاشه حیوانات و حشرات تغذیه می‌کنند. وجود لاشه موش مرده یا لاشه دیگر حیوانات موذی مثل مارمولک همچنین حشرات مرده در منزل شما منبعی برای تجمع مورچه و تغذیه آنها می‌باشد. بدین ترتیب آلودگی از یک منطقه ممکن است به مواد غذایی مورد مصرف شما که اتفاقاً مورد مصرف مورچه‌ها نیز می‌باشد، منتقل شود.
سالمونلا، استافیلوکوکوس، پسودوموناس، استرپتوکوکوس و کلستریدیوم از جمله میکروب‌های بیماریزایی هستند که توسط مورچه‌ها انتقال می‌یابند.
مورچه‌ها معمولاً به صورت یک صف طویل از منبع تغذیه تا لانه خود تردد می‌کنند و در منفذ ورودی لانه معمولاً مقداری خاک یا مواد کنده شده توسط مورچه به چشم می‌خورد.
بیشتربخوانید:
ایمنی غذا در مراکز تهیه و توزیع غذا
پرندگان
کبوتر، گنجشک و دیگر پرندگانی که ممکن است در تراس ساختمان یا اطراف آن دیده شوند، می‌توانند تا 60 بیماری را به انسان منتقل کنند. هیستوپلاسما، توکسوپلاسما، سالمونلا و بعضی ویروس‌ها مثل آنفلوانزای پرندگان ممکن است توسط آنها به انسان منتقل شوند. مشاهده تخم پرندگان، پر و مدفوع آنها نشانه‌هایی از وجود پرندگان در محل زندگی ما می‌باشد.
