پروفسور منصور شهرکی : متخصص تغذیه و رژیم د رمانی ؛ و استاد تمام تغذیه د انشکد ه پزشکی د انشگاه علوم پزشکی زاهد ان
محمد سرگلزایی : د انشجوی سال آخر کارشناسی تغذیه د انشگاه علوم پزشکی زاهد ان
تحریریه زندگی آنلاین : تأثیر برخی ریز‌مغذی‌ها بر فشار خون افراد د یابتی نوع د و
ویتامین C
این ویتامین که از ویتامینهای محلول د ر آب است، د ر میوهها مخصوصاً میوه‌های ترش و مرکبات و د یگر میوهها و سبزیجات و صیفی‌جات موجود است.
د ر برابر حرارت و مواد قلیایی و طول بیشتر زمان پخت از بین می‌رود . این ویتامین د ر واکنش‌های شیمیایی بد ن یک حمل‌کنند ه الکترون است و از مهم‌ترین آنتی‌اکسید ان‌ها محسوب می‌شود که نقش مهمی د ر سلامتی بد ن و د ستگاه ایمنی د ارد .
مکانیسم پیشنهاد ی د ر مورد تأثیر مثبت ویتامین C بر پرفشاری خون را می‌توان به نقش اسید اسکوربیک به عنوان آنتی‌اکسید ان مربوط د انست که بر تولید برخی از پروستاگلاند ین‌ها مؤثر است که باعث کاهش پرفشاری خون می‌شود . این نوع از پروستاگلاند ین به عنوان گشاد کنند ه عروق بر کاهش فشار خون تأثیر د ارد .
ویتامین E
یکی از ویتامینهای محلول د ر چربی است. این ویتامین خاصیت آنتی‌اکسید انی د ارد و از بافت‌های بد ن د ر مقابل اثرات مخرب راد یکال‌های آزاد که باعث تخریب سلول‌ها می‌شوند جلوگیری می‌کند . این ویتامین د ر گیاهان و بیشتر د ر د انه‌ها و مغزهای روغنی یافت می‌شود . مطالعات نشان می‌د هند که ویتامین E از طریق بهبود وضعیت فیزیکی شیمیایی غشای پلاسمایی ناشی از کاهش استرس اکسید اتیو می‌تواند باعث بهبود عمل انسولین شود .
بیشتربخوانید:
خوراکی‌های مفید برای پایین آوردن فشار خون بالا
ویتامین D
ویتامین D یکی از ویتامینهای لازم برای بد ن و از ویتامینهای محلول د ر چربی است که به رشد و استحکام استخوان‌ها از طریق کنترل تعاد ل و افزایش میزان جذب کلسیم، فسفر و منیزیم کمک می‌کند .
نشان د اد ه شد ه است که ویتامین D از طریق کاهش بیان ژن رنین و مهار گیرند ه‌های آنژیوتانسین I عملکرد سیستم رنین آنژیوتانسینوژن(سیستم رنین– آنژیوتانسین- آلد وسترون یک سیستم هورمونی است که فشارخون و تعاد ل آب را تنظیم می‌کند ) باعث تعد یل د ر فشار خون می‌گرد د و همچنین تحقیقات بیانگر این مطلب است که کمبود ویتامین D منجر به افزایش هورمون پاراتیروئید می‌شود که افزایش این هورمون د ر ارتباط با تولید بافت چربی، چاقی و مقاومت به انسولین می‌باشد .
کلسیم
بد ن انسان تقریباً یک کیلوگرم کلسیم د ارد ، البته د ر افراد مختلف با استخوان‌بند ی متفاوت این میزان متفاوت است. بیشتر کلسیم د ر استخوان‌ها و د ند ان‌ها وجود د ارد و کمبود آن موجب پوکی‌استخوان می‌شود . تنها ۱ د رصد آن د ر بقیه قسمت‌های بد ن موجود است که همین ۱ د رصد اعمال زیاد ی انجام می‌د هد .
مطالعات انجام شد ه روی سلول چربی موش‌ها که ساختاری مشابه سلول چربی انسان د ارد ، حاکی از آن است که رژیم کم‌کلسیم تجمع چربی د ر بد ن و افزایش وزن را به د نبال د ارد ، اما رژیم با کلسیم کافی تولید بافت چربی را کاهش می‌د هد و تجمع چربی د ر بد ن را ممانعت می‌کند که د ر نتیجه از افزایش وزن جلوگیری می‌شود و این امر بر کنترل د یابت مؤثر است و همچنین اگر میزان کلسیم خون کافی نباشد ، به واسطه عملکرد هورمون پاراتیروئید و فعالیت سیستم اعصاب سمپاتیک انقباض عروق افزایش می‌یابد و منجر به پر فشاری خون می‌شود .
سد یم
سد یم مهم‌ترین الکترولیت موجود د ر بد ن می‌باشد . سد یم بیشتر د ر مایعی که اطراف سلول‌های بد ن را فرا گرفته موجود است. با مصرف نمک که از د و جزء کلر و سد یم تشکیل شد ه است،
سد یم از طریق د ستگاه گوارش جذب و وارد بد ن می‌شود .
افزایش غلظت سد یم، جذب آب و مایعات را به د نبال د ارد ، بنابراین همین جذب آب و مایعات، منجر به افزایش حجم بافت خواهد شد و اگر این افزایش غلظت د ر عروق باشد با تورم عروق روبرو خواهیم شد .
افزایش نمک د ریافتی د ر د رازمد ت می‌تواند زمینه ابتلا به فشار خون را فراهم کند و به این ترتیب سیستم هورمونی و عروقی بد ن به بار بالای د ریافت نمک عاد ت می‌کند .
د ر این صورت حتی اگر فرد ی مصرف نمک د ر سنین میانسالی و سالمند ی را هم پایین بیاورد ، باز هم مواد شیمیایی مانند رنین و آنژیوتانسین د ر بد ن او آزاد می‌شوند و شرایط حفظ فشار خون بالا را برای او به وجود می‌آورند .
بیشتربخوانید:
آیا لبنیات برای دیابت و فشار خون بالا مفید است؟
پتاسیم
پتاسیم د ر پلاسمای خون نسبتاً د ر سطح پائینی قرار د ارد و یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تغذیه جوامع امروزی این است که سد یم زیاد و پتاسیم کمی مصرف می‌کنند . مطالعات حاکی از ارتباط معکوس پتاسیم با پرفشاری خون است به طوری که افزایش جذب پتاسیم و کاهش نمک و سد یم ریسک حمله قلبی را کاهش می‌د هند .
پتاسیم از طریق مهار رها کرد ن هورمون رنین و تاثیر مستقیم د ر گشاد کرد ن عروق و افزایش رهایی نیتریک اکساید از عروق باعث کاهش فشار خون می‌گرد د .
تحقیقات، ارتباط بین میزان پتاسیم و د یابت نوع ۲ را به ثبت رساند ه‌اند . افراد ی که میزان پتاسیم آنها کمتر از نرمال است، میزان انسولین و قند خون بالاتری د ارند .
د یابت نوع ۲
از نظر تعریف، د یابت نوع ۲ یا د یابت غیروابسته به انسولین بیماری است که د ر آن ترشح هورمون انسولین توسط غد ه پانکراس کافی نبود ه و یا بد ن نمی‌تواند از انسولین تولید شد ه استفاد ه کند . زمانی که انسولین کافی وجود ند اشته باشد و یا بد ن از انسولین استفاد ه نکند ، گلوکز خون وارد سلول‌ها نشد ه و میزان آن د ر خون زیاد می‌شود و چون معمولاً د ر بالغین و بزرگسالان د ید ه می‌شود ، به آن د یابت بزرگسالان نیز گفته می‌شود .
فشارخون و پرفشاری خون
فشاری که توسط خون به جد ار شریان‌ها وارد و بر حسب میلی‌متر جیوه اند ازه‌گیری می‌شود را فشار خون می‌نامند که د ر افراد طبیعی فشار سیستول 12 و فشار د یاستول 8 میلی‌متر جیوه است.
فشارخون ممکن است د ر طول روز متفاوت باشد ، اما د ر صورتی که فرد ی د ر چند اند ازه‌گیری مختلف فشارخون سیستولی بالاتر یا مساوی 140 میلی‌متر جیوه و یا فشارخون د یاستولی بالاتر یا مساوی 90 میلی‌متر جیوه و یا هر د و را د اشته باشد ،فرد مبتلا به پرفشاری خون (Hyper tension) است.
بیشتربخوانید:
6روش خانگی برای درمان فشار خون بالا
اپید میولوژی پر فشاری خون
ﺷﻴﻮﻉ ﭘﺮﻓﺸﺎﺭﻱ ﺧﻮﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﻣﺒﺘﻼ به د یابت نوع د و حد ود 71 د رصد و ۲ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﻴﻮﻉ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻋﺮﻭﻗﻲ، ﻧﻔﺮﻭﭘﺎﺗﻲ ﻭ ﺭﺗﻴﻨﻮﭘﺎﺗﻲ ﺩﻳﺎﺑﺘﻲ ﻣﻄﺮﺡ ﺍﺳﺖ.
نتایج تحقیقات نشان می‌د هد که 35 – 75 د رصد از عوارض قلبی – عروقی و کلیوی د ر د یابت می‌تواند به علت پرفشاری خون باشد .
ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه د ر اﯾﺮان ﺷﯿﻮع پرفشاری خون د ر اﻓﺮاد د ﯾﺎﺑﺘﯽ را 30/2 د رصد و ﺑﺮﺧﯽ د ﯾﮕﺮ ﻓﺰوﻧﯽ ﻓـﺸﺎر ﺧﻮن ﺳﯿﺴﺘﻮﻟﯿﮏ را 75/9 د رصد و ﻓﺰوﻧـﯽ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن د ﯾﺎﺳﺘﻮﻟﯿﮏ را 11/8 د رصد گزارش کرد ه‌اند .
علل پرفشاری خون د ر افراد د یابتی
۱. د ر نتیجه مشکلات انسولین د ر افراد د یابتی، گلوکز برای تأمین انرژی نمی‌تواند وارد سلول شود و به جای آن، د ر جریان خون تجمع می‌یابد .
۲. د ر افراد مبتلا به بیماری د یابت، فشارخون مساوی و یا بیش از 80 / 130 میلی‌متر جیوه، فشار خون بالا محسوب می‌شود .
- عوامل سبک زند گی که د چار اشکال می‌شوند ، مانند رژیم غذایی نامناسب، سیگار، بی‌تحرکی، استرس، چاقی و الکل.
توصیه‌های لازم جهت کاهش فشار خون د ر افراد د یابتی نوع د و
الف) نمک را د ر رژیم غذایی به حد اقل برسانید
۱- سعی کنید اغذیه و یا خوراکی‌های کم‌نمک یا بد ون نمک را انتخاب کنید .
٢- مراقب غذاهای شور، د ود ی و یا بو د اد ه، آجیل و تنقلات شور بود ه و از آنها اجتناب کنید .
٣- غذاهای فرآوری شد ه و کنسروی اغلب حاوی نمک بالایی هستند (از مصرفشان بپرهیزید ).
ب) غلات سبوس‌د ار مصرف کنید
مصرف غلات کامل مثل نان گند م تهیّه شد ه از آرد سبوس‌د ار، برنج قهوه‌ای، غلات سبوس‌د ار، جو د و سر، ماکارونی سبوس‌د ار و ذرت بو د اد ه، راه مناسبی برای د ریافت انرژی، انواع ویتامین‌ها و فیبرهای غذایی است. مصرف فیبر به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند و به شما احساس سبکی بیشتری می‌د هد .
ج) از مصرف سبزیجات غافل نشوید
سبزیجات حاوی مقاد یر زیاد ی از فیبر، انواع ویتامین‌ها و مواد معد نی هستند و چون فاقد کالری و چربی می‌باشند ، برای کنترل فشارخون بسیار موثرند .
د ) خورد ن میوه را فراموش نکنید
میوهها مقد ار فراوانی فیبر و ویتامین د ارند که همه آنها برای حفظ سلامتی قلب مفید هستند . د ر بسیاری از میوهها پتاسیم و منیزیم وجود د ارد که خود ، باعث کاهش سطح فشارخون می‌شود .
ه) لبنیات کم‌چرب و یا بد ون چربی استفاد ه کنید
فراورد ه‌های لبنی کم‌چرب یا بد ون چربی، منابع خوبی از کلسیم و پروتئین هستند که به تنظیم فشارخون بسیار کمک می‌کنند .
و) گوشت بد ون چربی و ماهی میل کنید
می‌توان گوشت قرمز مصرف کرد ، فقط باید بد ون چربی و یا کم‌چرب باشد . گوشت سرشار از پروتئین و منیزیم است. مرغ پوست کند ه، گوشت بوقلمون، شتر مرغ، میگو و ماهی‌ها هم د ر این لیست قرار د ارند .
ز) آجیل و حبوبات بخورید
آجیل و حبوبات سرشار از منیزیم، پروتئین و فیبر می‌باشند . گرد و سرشار از اسید های چرب امگا ٣ است که به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کمک می‌کند .
ح) مصرف چربی و روغن‌ها را کاهش د هید
مصرف بیش از حد چربی‌ها باعث بالا رفتن کلسترول خون شد ه و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌د هد . د ر هنگام پخت و پز سعی کنید که از روغن‌های گیاهی مایع مثل کنجد ، زیتون و یا کانولا به جای کره و روغن جامد استفاد ه نمایید .
ط) زیاد شیرینی نخورید
نحوه مصرف شیرینی برای د یابتی‌ها، معمول‌ترین مشکل د ر مورد زند گی با د یابت است. تمام شیرینیجات و شکلات‌ها د ارای قند بیش از حد مجاز هستند و پس از ابتلا به د یابت، شما مجبور هستید که با تمام آنها خد احافظی کنید .
خوشبختانه، حقیقت این است که برخی از شیرینیجات برای افراد مبتلا به د یابت نوع 2 ایمن هستند ، و مثلاً د ر مورد شکلات تلخ، مقد ار متوسط آن حتی ممکن است منجر به برخی از فواید مهم از جمله کاهش قند خون شود .
ی) پتاسیم مورد نیاز بد ن خود را تأمین کنید
یکی د یگر از مواد مورد نیاز بد ن، پتاسیم است. سعی کنید که از این ماد ه معد نی، د ر رژیم غذایی خود استفاد ه نمایید ، چون پتاسیم به کاهش فشارخون کمک می‌کند . غذاهایی که سرشار از پتاسیم هستند ، عبارتند از سیب‌زمینی شیرین، رب گوجه‌فرنگی، لوبیا سفید ، ماست، آب هویج، کد و حلوایی، موز، شیر، آب پرتقال و برگ اسفناج پخته شد ه.
