باکتری‌ها
ذات‌الریه باکتریایی به هر نوع ذات‌الریه با منشاء باکتری گفته می‌شود و به طور معمول با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. استرپتوکوک پنومونیه که به طور معمول در بینی و گلو دیده می‌شود، یکی از شایع‌ترین دلایل ذات‌الریه باکتریایی است. باکتری‌ها می‌توانند از طریق قطرات بزاق یا مخاط هنگام عطسه یا سرفه پخش شوند. در شرایطی که افراد بسیاری حامل این باکتری هستند بدون اینکه بیمار شوند، استرپتوکوک پنومونیه اغلب موجب ذات‌الریه در افراد مسن، کودکان خردسال و افراد سیگاری یا آن‌هایی می‌شود که به واسطه بیماری یا مصرف دارو سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
باکتری‌های دیگر نیز می‌توانند موجب بروز ذات‌الریه شوند؛ اگرچه شیوع آن‌ها کمتر است. این شرایط به نام ذات‌الریه غیرمعمول یا ذات‌الریه پیاده‌روی شناخته می‌شود. این نوع اغلب دارای علائم خفیف‌تر است و فرد مجبور به استراحت در تختخواب نمی‌شود.
بیشتربخوانید:
این همه سرفه از کجا بوده؟
قارچ‌ها
هاگ برخی انواع قارچ در صورت استنشاق در مقادیر زیاد می‌تواند به ذات‌الریه منجر شود. البته ذات‌الریه قارچی شیوع بسیار کمتری نسبت به انواع باکتریایی دارد. از جمله قارچ‌هایی که می‌توانند موجب ذات‌الریه شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هیستوپلاسموز
- کریپتوکوکوس
- کوکسیدیوئیدومایکوزیس
کشاورزان، کارگران فعال در بخش کشاورزی و محوطه‌سازان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات‌الریه قارچی قرار دارند، زیرا در تماس مستقیم با خاک که می‌تواند حاوی قارچ‌ها باشد، کار می‌کنند. افزون بر این، قارچ پنوموسیستیس جیرووسی می‌تواند موجب شرایطی جدی به نام ذات‌الریه پنوموسیستیس در افراد مبتلا به نقص ایمنی، مانند آن‌هایی که به اچ‌آی‌وی مبتلا هستند یا به تازگی عمل پیوند عضو داشته‌اند، منجر شود. ذات‌الریه قارچی با دارو‌های ضد قارچ قابل درمان است.
ویروس‌ها
برخی ویروس‌ها مانند آن‌هایی که موجب چشم صورتی (ورم ملتحمه) یا آنفلوآنزا می‌شوند می‌توانند موجب ذات‌الریه هم بشوند. ذات‌الریه ویروسی به طور معمول خفیف‌تر از ذات‌الریه باکتریایی است و دوره بیماری آن نیز کوتاه‌تر است، زیرا التهاب کمتری در بدن ایجاد می‌کند. بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا یا کووید-۱۹ می‌توانند به واسطه التهاب و انباشت مایع در ریه‌ها که تنفس را برای بیمار دشوارتر می‌کند، موجب ذات‌الریه شوند. برای بیشتر ذات‌الریه‌های ویروسی تعداد محدودی درمان وجود دارد یا هیچ درمانی وجود ندارد؛ به این معنی که بیمار باید برای به پایان رسیدن دوره عفونت صبر کند. با این وجود، اگر پزشک بر این باور باشد که یک ویروس آنفلوآنزا دلیل ذات‌الریه است، ممکن است برخی درمان‌های ضد ویروس یا دارو‌های دیگر را برای کمک به تسهیل تنفس بیمار تجویز کند.
بیشتربخوانید:
قرار گرفتن در محیط سرد زمینه‌ساز ابتلا به عفونت تنفسی
ذات‌الریه بیمارستانی
ذات‌الریه بیمارستانی به مواردی اطلاق می‌شود که فرد به هر نوع ذات‌الریه طی مدت ۴۸ ساعت یا بیشتر پس از پذیرش در بیمارستان مبتلا می‌شود. این شرایط نه تنها به دلیل احتمال ضعف در سیستم ایمنی بیمار به واسطه بیماری‌های دیگر جدی است، بلکه باکتری‌هایی که در بیمارستان وجود دارند می‌توانند در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم باشند. از دلایل ذات‌الریه بیمارستانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کادر درمان ممکن است عامل بیماری‌زا را هنگام سرکشی از یک بیمار به بیمار دیگر با دست، لباس یا تجهیزات خود پخش کنند.
بهداشت ضعیف دهان که احتمال ورود باکتری‌ها از بزاق به ریه‌ها را افزایش می‌دهد. به این شرایط میکروآسپیراسیون گفته می‌شود. میکروآسپیراسیون‌ها می‌توانند در بیمارستان خطرناک شوند، زیرا بیماران نه تنها در تماس با باکتری‌های بیشتری هستند، بلکه با انواع متفاوتی از آنچه در خانه تجربه می‌کنند، مواجهند.
در همین حال، بهداشت دهان در بیماران بستری در بیمارستان به طور معمول از اولویت‌های اصلی محسوب نمی‌شود، زیرا کادر درمان روی مشکلاتی که بیماران به دلیل آن بستری شده‌اند، متمرکز می‌شود و این شرایط می‌تواند سطوح باکتری‌ها در دهان بیماران را افزایش دهد. رعایت بهداشت دهان مانند مسواک‌زدن دندان‌ها طی دوران بستری در بیمارستان ممکن است خطر ذات‌الریه بیمارستانی را کاهش دهد.
ذات‌الریه مرتبط با دستگاه تنفس مصنوعی
ذات‌الریه مرتبط با دستگاه تنفس مصنوعی یکی دیگر از اشکال ذات‌الریه است که می‌تواند هنگام اتصال فرد به دستگاه تنفس مصنوعی به واسطه ورود میکروب‌ها به لوله تنفسی وی شکل بگیرد.
ذات‌الریه آسپیراسیون
ذات‌الریه آسپیراسیون نوعی از ذات‌الریه است که هنگام ورود غذا یا مایع به درون ریه‌ها و بروز عفونت شکل می‌گیرد. این یکی از شایع‌ترین دلایل ذات‌الریه در بیمارانی است که در مراکز مراقبت بلندمدت حضور دارند. اگرچه موارد این بیماری طی دهه گذشته به میزان قابل توجهی کاهش داشته است، اما همچنان یک خطر ویژه برای بیمارانی است که بیش از ۶۵ سال سن دارند.
چه کسی در معرض خطر قرار دارد؟
برخی افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات‌الریه قرار دارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افرادی که بیش از ۶۵ سال سن دارند
- کودکانی که کمتر از دو سال سن دارند
- افرادی دارای سیستم ایمنی ضعیف به واسطه بیماری، مانند دیابت و سرطان و همچنین آن‌هایی که به بیماری‌های مزمن ریه مبتلا هستند
- افرادی که سیگار می‌کشند
- افرادی که دارو‌هایی مانند شیمی‌درمانی و استروئید‌ها را استفاده می‌کنند
- بیماران بستری در بیمارستان از جمله آن‌هایی که به دستگاه تنفس مصنوعی متصل می‌شوند
- افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی، بویژه آن‌هایی که درمان ضد ویروس دریافت نکرده یا آن‌هایی که اچ‌آی‌وی خود را به خوبی کنترل نمی‌کنند
بیشتربخوانید:
چگونه از ذات الریه پیشگیری کنیم؟
شما می‌توانید برخی اقدامات را در راستای کاهش خطر ابتلا به ذات‌الریه مد نظر قرار دهید، از جمله:
- افرادی که در معرض خطر قرار دارند باید واکسن کونژوگه پنوموکوک یا واکسن پلی ساکاریدی پنوموکوک که هر دو در برابر ذات‌الریه استرپتوکوک محافظت ایجاد می‌کنند را دریافت کنند.
- هر فردی که بیش از شش ماه سن دارد باید باید به صورت سالانه واکسن آنفلوآنزا را دریافت کند.
- افراد سیگاری باید این عادت مضر را ترک کنند.
- دست‌ها را باید به طور منظم با آب و صابون شست‌وشو دهید.
- بیماری‌های مزمن مانند آسم، بیماری قلبی و دیابت باید به خوبی مدیریت شوند.
- افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی باید درمان ضد ویروس را آغاز کنند.
- بیماران بستری در بیمارستان باید تلاش کنند تا هرچه سریع‌تر راه‌رفتن را آغاز کنند، زیرا این می‌تواند ظرفیت ریه‌ها را افزایش دهد و از انباشت مایع پیشگیری کند.
- هر فردی که در بیمارستان بستری می‌شود باید بسته بهداشت دهان و دندان را به همراه داشته باشد. شما می‌توانید موارد زیر را در این بسته قرار دهید:
- یک مسواک با کیفیت بالا با برس نرم
- خمیردندانی که حاوی موادی مانند فلوراید برای کمک به تجزیه پلاک دندان باشد
- دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده بدون الکل
