زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

"مردی 33 ساله و مبتلا به انزال زودرس هستم. برای درمان از داروی سیتالوپرام 20 میلی‌گرمی (2 تا 5 قرص در ماه) استفاده می‌كنم. قصد داریم صاحب فرزند شویم. آیا مصرف این دارو در كیفیت اسپرم و تشكیل جنین تاثیر منفی دارد؟ "

پاسخ متخصص: در پاسخ به این سوال باید بگویم که امروزه ثابت شده است، استفاده طولانی‌مدت از داروهای مهارکننده برداشت جذب سروتونین که به اختصار به آنها SSRI می‌گویند (از جمله همین داروی سیتالوپرام)، ممکن است در درازمدت باعث شکست کروموزوم‌های اسپرم و منجر به ناباروری مرد شود.

این داروها جزو داروهای ضدافسردگی هستند و برای بیماران مبتلا به افسردگی تجویز می‌شوند. در بسیاری از مردان نابارور که آزمایش تجزیه منی طبیعی دارند، علت ناباروری، شکست کروموزومی است که با آزمایش تجزیه منی معمولی مشخص نمی‌شود. در آزمایش تجزیه منی این بیماران، تعداد، حرکت و شکل اسپرم‌ها طبیعی است و اغلب آنها جزو کسانی که علت ناباروری نامشخص دارند، طبقه‌بندی می‌شوند. برای تشخیص وجود شکست کروموزومی، یک آزمایش بسیار تخصصی لازم است که در تهران بیش از یکی- دو آزمایشگاه آن را انجام نمی‌دهند.

من بیماران زیادی داشته‌ام که سال‌ها تحت درمان ناباروری بوده‌اند ولی درمانشان ناموفق بوده. در این بیماران معمولا 6 ماه پس از قطع دارو بارداری اتفاق می‌افتد و در مواردی نیز آسیب به اسپرم دائمی است و قابل‌برگشت نیست. داروی سیتالوپرام با این دوز، هیچ بیماری‌ای از جمله انزال زودرس را درمان نمی‌کند و تاثیری هم روی باروری ندارد. استفاده از این دارو با این روش، کاملا نادرست و غیرعلمی است. از داروهای مهارکننده برداشت جذب سروتونین می‌توان فلوکستین، سرترالین، پاروکستین، فلووکسامین و... را نام برد. بیماران مبتلا به افسردگی که مقادیر زیادی از این داروها را روزانه به مدت طولانی استفاده می‌کنند، ممکن است در طولانی‌مدت دچار اختلال در باروری شوند.

تاکید می‌کنم اختلال در باروری ناشی از مصرف این رده از داروهای ضدافسردگی، با آزمایش تجزیه منی مشخص نمی‌شود زیرا با انجام آزمایش پارامترهای تجزیه منی دارای (تعداد، حرکت و شکل اسپرم) طبیعی هستند و فقط آزمایش شکست کروموزومی وجود ناباروری را مشخص می‌کند. میزان شکست کروموزومی به‌صورت درصد بیان می‌شود و در مردان طبیعی میزان آن 27-20 درصد است. در صورتی که میزان شکست کروموزومی بالای 30 درصد باشد، می‌تواند باعث ناباروری در مردان شود. برای تشخیص شکست کروموزومی باید از آزمایشی به‌نام Sperm Chromosomal Structure Assay که به اختصار SCSA نامیده می‌شود، انجام شود.

داروهای مهارکننده برداشت جذب سروتونین عارضه مهم دیگری هم دارند که ایجاد اختلال جنسی به شکل کاهش میل جنسی است. توجه داشته باشید تمام بیماران مصرف‌کننده این داروها مبتلا به این عوارض نمی‌شوند ولی شیوع آن نسبتا زیاد است و حدود 30 درصد بیمارانی که از مقادیر زیاد این داروها آن هم برای طولانی‌مدت استفاده می‌کنند، به این عارضه مبتلا خواهندشد. گاهی اختلال ایجاد شده دائمی و غیرقابل برگشت است.

بیمارانی که تحت درمان با داروهای مهارکننده برداشت جذب سروتونین هستند، بهتر است هر 6 ماه از نظر وجود اختلال در باروری و جنسی بررسی شوند. در ضمن، به هیچ‌وجه خودسرانه اقدام به کاهش یا قطع درمان نکنند؛ قطع ناگهانی یا کاهش این داروها بدون مشورت با پزشک معالج می‌تواند باعث تشدید عوارض شود.

دکتر محمدرضا صفری‌نژاد، اورولوژیست، استاد دانشگاه و رییس انجمن علمی سلامت خانواده