خلط، ماده‌ای غلیظ و چسبناک است که وقتی سرما خورده‌اید، پشت حلق‌تان می‌چسبد. اما آیا می‌دانستید که شما این ترشحات را همیشه دارید؟ غشا موکوس، خلط تولید می‌کند تا از سیستم تنفسی شما محافظت نماید. این غشا‌ها داخل دهان، بینی، گلو، سینوس ها و ریه‌های‌تان را می‌پوشانند.
موکوس چسبناک است تا بتواند گرد و غبار، آلرژن‌ها و ویروس‌ها را به دام بیندازد. وقتی شما سالم هستید، موکوس‌تان رقیق است و غلظت کمی دارد و برای همین قابل توجه نیست. اما وقتی بیمار می‌شوید یا در معرض ذرات زیادی قرار می‌گیرید، خلط و موکوس‌تان غلیظ می‌شود، چون باید ذرات خارجی را به دام بیندازد و شما متوجه ترشحات‌تان می‌شوید.
خلط، بخش سالمی از سیستم تنفس‌تان است، اما اگر ناراحت‌تان کند، به دنبال راه‌هایی برای رقیق کردن آن یا دفع آن از بدن‌تان خواهید بود. در این مطلب با ما همراه باشید تا راهکار‌های طبیعی و دارو‌های معمول برای رفع خلط و ترشحات آزاردهنده را به شما توصیه کنیم و بدانید چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنید.
هوا را مرطوب کنید
مرطوب کردن هوای اطراف‌تان باعث می‌شود موکوس‌تان رقیق شود. شاید شنیده باشید که بخار می‌تواند خلط و گرفتگی را برطرف کند. البته هنگام استفاده از بخار داغ باید خیلی احتیاط کنید، چون می‌تواند سبب سوختگی بشود. اما شما می‌توانید به جای بخار داغ از یک دستگاه بخور سرد استفاده کنید. بهتر است دستگاه بخور را تمام مدت روشن نگه دارید. فقط یادتان باشد آب دستگاه را هر روز عوض کنید و طبق دستورالعمل دستگاه، آن را تمیز نمایید.
زیاد آب و مایعات بنوشید
نوشیدن آب کافی ، مخصوصا آب و مایعات گرم، به رقیق شدن و جریان ترشحات کمک می‌کند. آب می‌تواند با کمک به جاری شدن خلط، گرفتگی‌تان را برطرف نماید. انواع آبمیوه خانگی و سوپ رقیق برای رفع ترشحات مفیدند. چای بدون کافئین، دمنوش های گیاهی و شربت آبلیموی گرم نیز از دیگر راهکار‌های موثرند.
غذا‌ها و نوشیدنی‌هایی بخورید که برای سلامت سیستم تنفسی مفیدند
غذا‌ها و نوشیدنی‌هایی مصرف کنید که حاوی لیموترش، زنجبیل و سیر هستند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این مواد غذایی می‌توانند به درمان سرما خوردگی، سرفه و ترشحات اضافی کمک کنند.
غذا‌های تند که حاوی کپسایسین هستند، مانند فلفل کاین یا فلفل قرمز نیز می‌توانند سینوس‌ها را پاکسازی کرده و خلط و ترشحات را دفع کنند. مواد غذایی و مکمل‌های زیر می‌توانند از بیماری‌های ویروسی تنفسی پیشگیری کرده و به درمان آن‌ها کمک کنند:
- ریشه شیرین بیان
- جینسنگ
- توت
- اکیناسه (سرخارگُل)
- انار
- چای گواوا
- شربت زینک
اگر داروی خاصی مصرف میکنید حتما پیش از به کار بردن راهکار‌های گیاهی، با پزشک‌تان مشورت کنید.
آب‌نمک غرغره کنید
غرغره کردن آب‌نمک گرم می‌تواند خلط‌هایی را که در پشت حلق‌تان چسبیده‌اند پاکسازی کند. آب‌نمک حتی می‌تواند میکروب‌ها را نابود کرده و گلو دردتان را تسکین بدهد. در یک فنجان آب گرم، یک دوم قاشق مرباخوری نمک بریزید و حل کنید. آب گرم بهتر اثر می‌گذارد، زیرا نمک بهتر در آن حل می‌شود.
ضمنا می‌توانید از آب جوشیده یا تصفیه شده استفاده کنید. یک قلپ از آب‌نمک بردارید و سرتان را کمی عقب ببرید. اجازه دهید آب‌نمک، گلوی‌تان را شستشو بدهد، اما آن را قورت ندهید. از بینی نفس بکشید و اجازه دهید ۳۰ تا ۶۰ ثانیه غرغره کردن‌تان طول بکشد و سپس آن را تف کنید. هر چقدر که لازم است این کار را تکرار کنید.
از عصاره اکالیپتوس استفاده کنید
استفاده از عصاره اکالیپتوس می‌تواند ترشحات را از سینه‌تان بیرون بکشد. روغن اکالیپتوس، موکوس را رقیق کرده و شما می‌توانید با سرفه کردن، راحت‌تر آن را از سینه خارج کنید.
ضمنا اکالیپتوس می‌تواند سرفه‌های‌تان را تسکین بدهد. شما می‌توانید بخار اکالیپتوس را تنفس کنید یا از مرهمی استفاده کنید که حاوی اکالیپتوس است. حتما قبل از استفاده از اکالیپتوس برای کودکان، اول با پزشک مشورت کنید.
یک پارچه‌ی گرم و مرطوب روی صورت‌تان بگذارید
یک پارچه‌ی گرم و مرطوب می‌تواند مرهمی برای سر درد آزاردهنده‌ی سینوسی باشد. نفس کشیدن از طریق یک پارچه‌ی مرطوب، یک راه حل فوری برای برگرداندن رطوبت به بینی و حلق است. گرمای مرطوب کمک می‌کند از درد و فشارتان کم شود.
زیر سرتان را بلند کنید
وقتی تجمع ترشحات آزاردهنده می‌شود، اگر زیر سرتان چند بالش قرار دهید، هنگام خواب راحت‌تر خواهید بود. صاف دراز کشیدن، نفس کشیدن را برای‌تان سخت خواهد کرد، زیرا احساس میکنید موکوس و ترشحات در پشت حلق‌تان جمع شده است.
جلوی سرفه‌های‌تان را نگیرید
وقتی خلط دارید، شاید فکر کنید بهتر است جلوی سرفه‌های‌تان را بگیرید. اما سرفه کردن، شیوه‌ی بدن برای خارج کردن ترشحات اضافی از ریه‌ها و حلق است.
خلط را با احتیاط خارج کنید
وقتی خلط از ریه‌ها به حلق‌تان می‌آید، یعنی بدن سعی دارد آن را خارج و دفع کند. پس به جای اینکه آن‌ها را قورت دهید، تف کنید.
از محرک‌ها اجتناب کنید
مواد شیمیایی، عطر‌ها و آلاینده‌ها می‌توانند بینی و حلق و سیستم تنفسی تحتانی را تحریک کنند. زیرا بدن وادار می‌شود موکوس بیشتری ترشح کند.
نسبت به واکنش‌های غذایی‌تان دقیق باشید
برخی از غذا‌ها می‌توانند سبب واکنش بدن شوند و آلرژی‌های غذایی را تقلید کنند. این غذا‌ها ممکن است باعث شوند بینی آبریزی کند و گلو بخارد، در نتیجه موکوس اضافی ترشح شود. تمام غذا‌هایی را که برای‌تان ایجاد خلط و موکوس می‌کنند یادداشت کنید.
از مصرف کافئین و الکل اجتناب کنید
هم کافئین و هم الکل اگر زیاد مصرف شوند منجر به کم آب شدن بدن می‌شوند. وقتی موکوس و خلط دارید، مقدار زیادی آب گرم و نوشیدنی‌های بدون کافئین بنوشید.
دوش آب گرم بگیرید
اگر چند دقیقه زیر دوش آب گرم بمانید، موکوس و ترشحات بینی و حلق‌تان رقیق می‌شود. اجازه دهید آب داغ روی صورت‌تان را بپوشاند تا از فشار سینوس‌های‌تان نیز رها شوید.
به آرامی فین کنید
شاید دل‌تان بخواهد آنقدر فین کنید تا ترشحات غلیظ خارج شوند. اما این کار اگر با فشار زیاد انجام شود به سینوس‌های‌تان آسیب می‌زند و در نتیجه درد و ناراحتی‌تان بیشتر شده و احتمالا عفونت ایجاد خواهد شد.
میوه زیاد بخورید
مطالعه‌ای نشان داده رژیم غذایی پُر از فیبر میوه، می‌تواند مشکلات ناشی از خلط را در سیستم تنفسی کاهش بدهد.
از خوردن غذا‌هایی که سبب ریفلاکس اسید می‌شوند پرهیز کنید
ریفلاکس اسید معده به مری می‌تواند باعث افزایش خلط و موکوس بشود. افرادی که مستعد سوزش سردل هستند نباید غذا‌های محرک ریفلاکس بخورند.
سرکه سیب و عسل بخورید
سرکه سیب اغلب به عنوان یک ضد احتقان طبیعی به کار می‌رود و به دلیل پتاسیمی که دارد، برای آبریزش بینی خوب است. سرکه سیب یک ضد ویروس و ضد میکروب طبیعی نیز هست که به مبارزه با عفونت‌ها و در نتیجه کاهش تولید خلط کمک می‌کند. یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را با یک لیوان آب ترکیب کرده و کمی عسل به آن اضافه کنید و دست کم سه بار در روز بنوشید.
عصاره نعنا فلفلی تنفس کنید
عصاره نعنا فلفلی یکی از پُرکاربردترین عصاره‌های گیاهی برای رفع گرفتگی تنفسی است. یکی از اجزای اصلی نعنا فلفلی، منتول است که یک ضد سرفه و ضد احتقان طبیعی است. بخار نعنا فلفلی می‌تواند مستقیما به ریه‌ها وارد شده و تجمع خلط را کاهش داده و عضلات ریه را شل کند.
نعنا فلفلی خاصیت ضد باکتری دارد و برای رفع عفونت نیز مفید است. هفت تا هشت قطره عصاره نعنا فلفلی را در یک کاسه آبجوش بریزید و روی سرتان حوله‌ای بیندازید و بخار نعنا فلفلی را عمیقا نفس بکشید. می‌توانید روزی یکی دو بار این کار را انجام دهید.
زنجبیل استفاده کنید
زنجبیل سرشار از پلی فنول‌ها و فلاوونیدهاست که خاصیت ضد باکتری و ضد ویروسی و ضد احتقان دارند. این ترکیبات می‌توانند با عفونت مبارزه کرده و جلوی گرفتگی‌های ناشی از تولید خلط زیاد را بگیرند. مصرف منظم زنجبیل، تاثیر آرام کنندگی بر عضلات ریه دارد.
ضمنا زنجبیل ضد سرفه نیز هست. یک تکه‌ی تقریبا دو سانتیمتری از زنجبیل را در یک فنجان آبجوش دم کنید و کمی عسل به آن اضافه کنید. دمنوش زنجیبل را سه تا چهار بار در روز می‌توانید بنوشید.
پیاز مصرف کنید
پیاز منبع بسیاری از مواد مغذی است، اما چیزی که آن را معروف کرده، وجود ترکیبی به نام کوئرستین است. کوئرستین با خیلی از بیماری‌ها مبارزه می‌کند، اما عملکرد آن در برابر آلرژی‌ها و عفونت‌های تنفسی بی‌نظیر است. کوئرستین یک عامل ضد آلرژی بوده و به پیشگیری از تجمع خلط و موکوس در سیستم تنفسی کمک می‌کند.
ضمنا پیاز تقویت کننده‌ی سیستم ایمنی است. یک قاشق غذاخوری پیاز خرد یا رنده شده را با یک دوم قاشق غذاخوری عسل ترکیب کرده و بخورید. شما باید دست کم دو تا سه بار در روز از این ترکیب مصرف کنید.
آناناس بخورید
آناناس سرشار از ویتامین‌های A و C است. حتما می‌دانید که ویتامین C می‌تواند علائم سرماخوردگی و سرفه را کاهش بدهد و در نتیجه گرفتگی ناشی از ترشحات زیاد را رفع نماید.
ضمنا آناناس دارای آنزیمی به نام بروملین است که خاصیت ضد التهابی دارد و می‌تواند از التهابی که باعث می‌شود غدد، موکوس زیادی ترشح کنند بکاهد. یک چهارم آناناس را با یک فنجان آب مخلوط کرده و هر روز بنوشید. همچنین می‌توانید تکه‌های آناناس را بجوید.
از دارو‌های موجود روی پیشخوان داروخانه‌ها استفاده کنید
دارو‌های بدون نیاز به تجویز پزشک نیز وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها برای رفع ترشحات خود کمک بگیرید. مثلا ضد احتقان‌ها می‌توانند موکوس‌هایی را که از بینی‌تان جاری می‌شوند کاهش دهند. این موکوس، خلط تلقی نمی‌شود، اما می‌تواند منجر به گرفتگی سینه شود.
دارو‌های ضد احتقان با کاهش التهاب در بینی و باز کردن راه‌های هوایی، تاثیر می‌گذارند. دارو‌های ضد احتقان خوراکی به صورت، قرص و کپسول، شربت و پودر‌های طعم دار شده وجود دارند.
ضمنا اسپری‌های ضد احتقان زیادی نیز در بازار وجود دارند. می‌توانید محصولاتی مانند موسینکس (Mucinex) را امتحان کنید که ترشحات را رقیق می‌کنند تا در پشت حلق و سینه‌تان نچسبند. این نوع دارو، نوعی اکسپکتورانت است، یعنی با رقیق و آبکی کردن ترشحات، به دفع آن کمک می‌کند.
مرهم‌هایی مانند ویکس که حاوی عصاره اکالیپتوس هستند نیز می‌توانند سرفه را تسکین داده و به دفع ترشحات کمک کنند. شما می‌توانید ویکس را سه بار در روز به سینه و گردن‌تان بزنید. برای بچه‌ها بهتر است از ویکس استفاده نکنید.
دارو‌های تجویزی
اگر بیماری خاص یا عفونتی داشته باشید، پزشک‌تان ممکن است دارو‌هایی برای درمان ریشه‌ی علائم‌تان تجویز نماید. دارو‌های بخصوصی وجود دارند که اگر بیماری مزمن ریوی مانند فیبروز کیستیک داشته باشید می‌توانند موکوس را رقیق کنند.
محلول نمکی هایپرتونیک، درمانی استنشاقی است که به صورت اسپری یا افشانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و با افزایش مقدار نمک در راه‌های هوایی‌تان اثر خود را می‌گذارد.
این درمان، تسکین موقتی ایجاد می‌کند و ممکن است عوارض جانبی مانند سرفه، گلو درد و یا گرفتگی سینه ایجاد کند. داروی دورنازآلفا نیز یک رقیق کننده‌ی موکوس است که اغلب توسط افراد دچار فیبروز کیستیک به کار می‌رود. شما این دارو را از طریق اسپری استنشاق میکنید. عوارض جانبی این دارو می‌تواند کهیر یا موارد زیر باشد:
- احساس ناراحتی در گلو
- تب
- سرگیجه
- آبریزش بینی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
اینکه گهگاه خلط تان غلیظ یا زیاد شود معمولا جای نگرانی ندارد. مثلا ممکن است صبح‌ها بعد از بیدار شدن از خواب، خلط غلیظی داشته باشید که علت آن، تجمع ترشحات و خشک شدن راه‌های هوایی طی شب است.
اما این حالت باید تا بعد ازظهر برطرف شود. همچنین در زمان سرما خوردگی، داشتن آلرژی‌های فصلی و یا وقتی که بدن‌تان کم آب شده، غلیظ و زیاد شدن خلط طبیعی است.
اگر غلیظ شدن خلط و ترشحات تبدیل به مشکلی مزمن برای‌تان شده، باید به پزشک مراجعه کنید. بیماری‌هایی وجو دارند که سبب تجمع خلط می‌شوند:
- ریفلاکس اسید معده به مری
- آلرژی‌ها
- آسم
- فیبروز کیستیک، که البته این بیماری معمولا در سال‌های اولیه زندگی تشخیص داده می‌شود.
- برونشیت مزمن
- سایر بیماری‌های ریوی
اگر خلط و ترشحات به مدت یک ماه یا بیشتر است که اذیت‌تان می‌کند، به پزشک مراجعه کنید و اگر علائم دیگری مانند موارد زیر دارید حتما پزشک‌تان را در جریان بگذارید:
- با سرفه خون بالا آوردن
- درد در ناحیه سینه
- تنگی نفس
- خس خس سینه
رنگ خلط تان چه چیزی را نشان می‌دهد؟
خلط زرد یا سبز رنگ: تقریبا همیشه نشاندهنده‌ی یک عفونت باکتریایی است.
خلط سفید رنگ: می‌تواند نتیجه‌ی یک عفونت ویروسی یا بیماری مزمنی مانند نارسایی احتقانی قلب یا بیماری ریفلاکس باشد.
خلط قهوه‌ای رنگ: می‌تواند نشاندهنده‌ی خون مُردگی باشد. عفونت‌های باکتریایی مانند برونشیت یا سینه پهلو می‌توانند سبب خلط قهوه‌ای شوند.
خلط قرمز یا صورتی رنگ: نشاندهنده‌ی خون در خلط است. عفونت‌هایی مانند سینه پهلو، سل ریوی و یا حتی سرطان می‌توانند سبب خلط قرمز یا صورتی رنگ شوند.
خلط سیاه رنگ: می‌تواند نتیجه سیگار کشیدن یا یک عفونت قارچی باشد. ضمنا اگر مقدار زیادی ماده‌ی تیره رنگ استنشاق کنید نیز می‌تواند سبب خلط سیاه شود، مثلا دود زغال.
پاسخ به چند سوال رایج درباره خلط و موکوس
چه اتفاقی می‌افتد اگر خلط خورده شود؟
خوردن خلط و موکوس ضرری نخواهد داشت. اسید‌های معده، موکوس را مانند پروتئین‌ها هضم می‌کنند و ضمنا باکتری‌ها و ذرات آلوده در معده‌تان خنثی سازی می‌شوند. احتمال اینکه موکوس بتواند در محیط اسیدی معده‌تان دوام بیاورد تقریبا صفر است.
خلط و موکوس چه فرقی با هم دارند؟
موکوس، مایعی غلیظ و چسبناک است که توسط غشای موکوس در بینی‌تان ترشح می‌شود. وقتی موکوس از سیستم تنفسی‌تان ترشح می‌شود، به آن خلط می‌گویند.
آیا محصولات لبنی سبب افزایش موکوس می‌شوند؟
هرچند محصولات لبنی سبب زیاد شدن خلط در حلق‌تان نمی‌شوند، اما می‌توانند با غلیظ‌تر کردن خلط و تحریک گلو، گرفتگی و احتقان را تشدید کنند.
منبع : برترینها
