گرما زدگی چیست؟
گرما زدگی یک عارضه‌ی مرتبط با دماست که وقتی مکانیسم‌های معمول خنک کننده‌ی بدن نمی‌توانند دمای بدن را پایین بیاورند روی می‌دهد. در نتیجه بدن آنقدر داغ می‌شود که اگر فورا اقداماتی برای پایین آوردن دمای بدن صورت نگیرد، بسیار خطرناک خواهد بود.
بدن شما برای اینکه دمای مرکزی‌اش را چیزی حدود ۳۷ درجه سانتیگراد نگه دارد، وقتی لازم بشود مکانیسم‌هایی برای این کار دارد که از آن‌ها برای خنک نگه داشتن شما استفاده می‌کند. اما در گرمای بسیار زیاد، مخصوصا اگر ساعت‌های طولانی در گرما قرار بگیرید، بدن شما ممکن است تا حدی داغ بشود که نتواند با این مکانیسم‌ها دمایش را پایین بیاورد.
قابل توجه‌ترین شیوه‌ی بدن برای واکنش نشان دادن نسبت به گرما، عرق کردن است. عرق، سطح پوست را مرطوب می‌کند تا با تبخیر آن، خنک شوید و در نتیجه دمای بدن‌تان تنظیم شود. اما مشکل اینجاست که اگر بدن شما عرق بسیار زیادی تولید کند تا شما را خنک کند، ممکن است دهیدراته شوید. یعنی آنقدر مایعات بدن‌تان کم شود و از دست برود که بدن نتواند عملکرد طبیعی داشته باشد.
شیوه‌ی دیگر بدن برای دفع گرمای زیادی این است که خون را به سمت دست‌ها و پاهای‌تان می‌فرستد، جایی که رگ‌های خونی به سطح پوست نزدیک‌ترند و سریع‌تر می‌توانند بدن را خنک کنند. مشکل این روش هم اینجاست که خون کمتری برای پمپاژ شدن به سمت قلب می‌رود.
در اثر این دو شیوه‌ی بدن برای خنک کردن شما که نتیجه‌اش دهیدراسیون و مشکل جریان خون است، شما دچار علائمی از گرما زدگی خواهید شد. ممکن است برخی از این علائم را واکنش‌های نرمال نسبت به یک روز گرم و داغ بدانید، اما قطعا خیلی از آن‌ها هر باری که احساس کنید گرم‌تان شده روی نمی‌دهند.
بعضی از علائم گرما زدگی با احساس گرما فرق دارند
نکته‌ای که در مورد گرما زدگی وجود دارد این است که علائم آن، ناگهانی بروز نمی‌کنند. گرما زدگی در ادامه‌ی طیفی از عوارض مرتبط با گرما وجود دارد. اگر شما بتوانید این علائم را به موقع کنترل کنید، دچار گرما زدگی نخواهید شد؛ بنابراین مهم است که اول این علائم را بشناسید:
- تعریق بسیار زیاد
- گرفتگی‌های عضلانی
- خستگی و بیحالی
- تشنگی
اگر دچار گرما زدگی شوید، بدن‌تان علائم خود را به این صورت ادامه خواهد داد:
- سرد و مرطوب شدن پوست و مور مور شدن
- احساس از حال رفتن
- سرگیجه
- رنگ پریدگی پوست
- نبض تند و ضعیف
- احساس سبُکی در سر هنگام ایستادن
- تهوع و استفراغ
- سر درد
اگر گرما زدگی به موقع درمان نشود، علائم خطرناک‌تری بروز خواهند کرد:
- گُرگرفتگی و قرمزی شدید پوست که می‌تواند احساس خشکی یا رطوبت داشته باشد.
- اختلال حواس، مشکل در تکلم، و یا سایر علائم آشفتگی ذهنی.
- دمای بالای ۴۰ درجه بدن
گرما زدگی می‌تواند کُشنده باشد، بنابراین بهترین کار این است که در شرایطی قرار نگیرید که به گرما زدگی منجر شود و علائم را هر چه زودتر کنترل کنید. از خودتان بپرسید: «آیا من واقعا گرمم است یا اتفاق دیگری در بدنم در حال روی دادن است؟»
چه باید بکنید اگر دچار گرما زدگی شدید (یا خیلی داغ شدید)؟
خوشبختانه شما می‌توانید با رفتن به یک مکان خنک‌تر و نوشیدن آب، جلوی گرما زدگی را بگیرید یا آن را فورا درمان کنید.
شاید وسوسه شوید در اولین فرصت ممکن، کلی آب بنوشید، اما یادتان باشد که آب رسانی به بدن شامل جبران الکترولیت‌های از دست رفته نیز می‌شود. این مواد معدنی که اساسا سدیم، پتاسیم، کلسیم، کلر، منیزیم و فسفات هستند باعث می‌شود عصب‌ها، عضلات، قلب و مغزتان عملکرد درست خود را داشته باشند. بیشترین ماده معدنی که از طریق عرق از دست می‌دهید، سدیم است، خوردن یک خوراکی شور همراه با نوشیدن آب می‌تواند کمک‌تان کند سدیم از دست رفته را جبران کنید.
البته می‌توانید نوشیدنی ورزشی بنوشید. مصرف نوشیدنی‌های ورزشی به طور مرتب، کار سالمی نیست، زیرا ممکن است حاوی قند زیادی باشند، اما اگر این تنها چیزی است که هنگام گرما زدگی در دسترس‌تان دارید، حتما از آن استفاده کنید.
می‌توانید با آب زدن به پوست‌تان نیز بدن‌تان را خنک کنید. بهتر است این کار را جایی دور از آفتاب انجام دهید، مثلا به سایه یا جایی سرپوشیده بروید، به بدن‌تان آب بزنید و خودتان را در معرض جریان هوا قرار دهید. این کار، تقلیدی از تعریق بدن است. اگر واقعا داغ و بیحال شده‌اید و نمی‌توانید به جای خنک‌تری بروید، سعی کنید همان جایی که هستید بدن‌تان را در برابر نور خورشید بپوشانید، البته بدون اینکه گرم‌تر شوید، مثلا می‌توانید یک حوله‌ی خیس روی بدن‌تان بیندازید.
اگر بعد از یک ساعت حال‌تان بهتر نشد یا علائم‌تان بدتر شدند، توصیه می‌کنیم فورا خودتان را به یک مرکز درمانی برسانید. ضمنا اگر به دلیل استفراغ، قادر به نوشیدن آب و مایعات نیستید و احساس میکنید دارید از هوش می‌روید، باز هم باید زودتر به پزشک مراجعه کنید.
حتما تا الان متوجه شده‌اید که هیدراسیون بدن، مهم‌ترین کاری است که می‌توانید در برابر گرما زدگی انجام دهید. اگر قرار است در معرض هوای بسیار گرم قرار بگیرید، زیاد آب بنوشید، اما کار‌های دیگری هم هست که می‌توانید انجام دهید:
الکل ننوشید
الکل و گرما ترکیب خوبی نیستند. الکل بدن را دهیدراته می‌کند و ضمنا ممکن است باعث شود نسبت به علائم گرما کاملا هوشیار نباشید.
از قبل برنامه ریزی کنید
افرادی که به گرمای زیاد عادت ندارند خیلی بیشتر ممکن است دچار عوارض گرما زدگی شوند. مثلا اگر به یک منطقه‌ی بسیار گرم سفر میکنید، باید به خودتان زمان بدهید تا به آن آب و هوا عادت کنید.
اگر می‌دانید قرار است در هوای بسیار گرم زمان زیادی در محیط باز باشید، می‌توانید مقداری پودر ORS همراه‌تان داشته باشید که در صورت نیاز از آن استفاده کنید. می‌توانید این پودر را با آب ترکیب کنید و بنوشید تا الکترولیت‌های لازم را دریافت کنید.
از آفتاب سوختگی پیشگیری کنید
اگر آفتاب سوخته شوید بیشتر در معرض گرما زدگی خواهید بود. خود آفتاب سوختگی نوعی از گرما زدگی است که توانایی بدن برای خنک کردن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. استفاده از کلاه لبه پهن و عینک آفتابی و ضد آفتاب با SPF حداقل ۱۵ از اقدامات اصلی برای پیشگیری از آفتاب سوختگی است.
برخی از ریسک فاکتور‌ها
هر کسی ممکن است دچار گرما زدگی شود، اما یک سری از فاکتور‌ها می‌توانند حساسیت به گرما را افزایش بدهند، از جمله:
سن خیلی پایین یا خیلی بالا
نوزادان و کودکان زیر ۴ سال و افراد بالای ۶۵ سال بیشتر از سایرین در معرض گرما زدگی قرار دارند. توانایی بدن برای تنظیم دمای خودش در نوزادان و کودکان هنوز کامل نشده است و در افراد سالمند نیز، بیماری‌ها یا یک سری از دارو‌ها می‌توانند احتمال گرما زدگی را افزایش بدهند.
چاقی
داشتن اضافه وزن می‌تواند بر توانایی بدن برای تنظیم دمای خودش اثر بگذارد و باعث شود بدن، گرمای بیشتری در خودش نگه دارد.
بالا بودن شاخص گرما
شاخص گرما یک معیار است که نشان می‌هد دمای و رطوبت بیرون چه احساسی به شما می‌دهد. وقتی رطوبت بالاست، عرق شما به راحتی تبخیر نمی‌شود و بدن به سختی می‌تواند خودش را خنک کند، در نتیجه دچار گرما زدگی خواهید شد.
اگر داروی خاصی مصرف میکنید در مورد احتمال گرما زده شدن از پزشک سوال کنید
برخی از دارو‌ها می‌توانند توانایی بدن برای هیدراته ماندن را مختل کنند، مثلا دارو‌های ادرارآور، آنتی هیستامین‌ها و دارو‌های ضد افسردگی. اگر دارویی مصرف میکنید که فکر میکنید ممکن است از این جهت روی شما اثر بگذارد، در مورد نکات لازم با پزشک‌تان مشورت کنید.
منبع:برترینها
