آشنایی با بیماری های پساسیل
سیل در بسیاری از نقاط ایران دلواپسی‌های متعددی را همراه خود آورده است. یکی از این موارد بروز و شیوع بیماری‌های شایع پس از این حادثه طبیعی است که خوشبختانه روز گذشته وزیر بهداشت از کنترل کیفیت آب آشامیدنی در مناطق سیل‌زده خبر داد و گفت تا کنون مواردی از بیماری‌های عفونی در این مناطق گزارش نشده است.
با این حال سیل به طور بالقوه می‌تواند ریسک ابتلا به برخی بیماری‌ها را افزایش دهد.
بر اساس آنچه که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده بیماری‌های پس از سیل می‌توانند مواردی همچون تب تیفوئید یا حصبه، وبا، لپتوسپیروز و هپاتیت A باشند که منشأ آبی دارند.
از همین رو باید بعد از وقوع حادثه طبیعی مانند سیل حتماً از سلامت آب برای استفاده مطمئن باشید و در این باره توصیه‌های مقامات را به شدت جدی بگیرید.
در عین حال بعد از وقوع سیل احتمال بروز بیماری‌های انگلی و باکتریایی نیز وجود دارد که می‌توانند مواردی همچون مالاریا، تب دنگی و تب هموراژیک دنگی، تب زرد و تب نیل غربی باشند.
خبری از بیماری‌های عفونی نیست
آنچه در حال حاضر در استآن‌های سیل‌زده ایران به شدت تحت کنترل است وضعیت آب آشامیدنیست که بنا به گفته مسعود نمکی، وزیر بهداشت به طور لحظه‌ای رصد می‌شود؛ «از ۲۵ اسفند سال گذشته با اولین گزارش وقوع سیلاب در کشور، ستاد ویژه‌ای برای مدیریت این بحران در وزارت بهداشت تشکیل شد.
خوشبختانه تا این لحظه علیرغم حجم بالای سیلاب در ۲۵ استان کشور هیچ گزارشی مبنی بر بروز بیماری‌های عفونی، مسری و روده‌ای نداشته‌ایم.
در همه مناطق سیل‌زده به صورت منظم کیفیت آب آشامیدنی در حال کنترل است و شرایط با جدیت پایش می‌شود. نگرانی در این مورد وجود ندارد.
با توزیع بطری‌های آب معدنی در مناطق سیل‌زده تا حد امکان توانسته‌ایم خطر شیوع بیماری‌های عفونی، مسری و روده‌ای را کاهش دهیم و هر کجا نیاز به این کار باشد آب معدنی توزیع می‌کنیم.»
سیلاب می‌تواند حامل چه بیماری‌هایی باشد؟
سیلاب می‌تواند حاوی مقادیر زیادی از باکتری‌ها، ویروس، فاضلاب و انگل‌ها باشد که اگر با دهان، چشم‌ها و پوست افراد در تماس قرار بگیرند امکان بروز عفونت در بدن فرد محتمل می‌شود.
آبی که در سیل وجود دارد به طور قطع بسیار متفاوت از انواع آب‌هاییست که همه ما به طور روزمره با آن سر و کار داریم.
در اینجا با برخی بیماری‌هایی آشنا می‌شویم که سیلاب می‌تواند همراه خود به زندگی انسان بیاورد و تبعات ناخوشایندی بر جای بگذارد.
بهتر است درباره راه‌های پیشگیری از وقوع این بیماری‌ها هم بیشتر بدانید.
بیماری‌های دستگاه گوارش
یکی از بزرگترین خطرات قورت دادن آب ناشی از سیل خوردن یک باکتری، ویروس یا انگلیست که می‌تواند سبب بروز بیماری‌های گوارشی شود.
البته بیشتر این نوع از عفونت‌ها معمولاً خوش‌خیم هستند و صرفاً ممکن است باعث اسهال و استفراغ شوند.
هر چند که این نشانه‌ها باید جدی گرفته شوند و خیلی سریع برای درمانآن‌ها اقدام شود چون در عین حال می‌توانند با کاهش آب بدن به تهدیدی برای زندگی افراد بدل شوند.
کریپتوسپوریدیوم، جیاردیا، ای کولی و سالمونلا از جمله میکروب‌هایی هستند که می‌توانند سبب آلودگی آب سیل شده و معده انسان را به دردسر جدی بیاندازند.
لپتوسپیروز نوعی بیماری دیگر است که به طور بالقوه می‌تواند کشنده باشد و از طریق ادرار موش پخش می‌شود.
در عین حال کارشناسان درباره بیماری‌های وبا و حصبه پس از وقوع سیل نیز هشدار می‌دهند چرا که هر دویآن‌ها می‌توانند از طریق آب و بعد از وقوع چنین حادثه طبیعی بروز کنند.
بیماری‌های انگلی
دکتر ایرج خسرونیا می‌گوید: بیماری‌های انگلی و اسهال خونی نیز از طریق آب آلوده که ممکن است به چاه‌های زیرزمینی نفوذ کرده باشد، افراد سیل‌زده را مبتلا کند.
از این رو، مسئولان و سازمآن‌هایی که در این مناطق در حال کمک رسانی هستند باید به مسائل بهداشتی، آب آشامیدنی و تغذیه مردم بسیار توجه کنند و با کمک کردن در مدت کوتاه، آن‌ها را به حال خود رها نکنند زیرا برخی از این بیماری‌ها بعدها بروز می‌یابند و ممکن است جان مردم سیل‌زده را به خطر بیاندازد.
عفونت‌های پوستی
بلعیدن باکتری‌ها نمی‌تواند تنها خطر مجاورت با سیلاب برای انسان باشد. افرادی که درگیر سیل شده‌اند ممکن است برش یا زخمی‌بر روی پوست بدن خود داشته باشند یا به شکل دیگری هر کدام از میکروب‌ها به بدن آن‌ها راه پیدا کند.
بنابراین همه افرادی که به هر ترتیبی به نظافت بعد از سیل می‌پردازند باید از دستکش و پوشش کامل استفاده کنند؛ اگر هم زخم یا خراشی دارند حتماً ابتدا آن را بپوشانند تا به عفونت‌های پوستی دچار نشوند.
در عین حال اگر زخم یا بریدگی و خراشی روی پوست بدن دارید و در مناطق سیل‌زده هستید حتماً از نیروهای امدادی بخواهید تا آن را برای شما بانداژ کنند.
در عین حال در چنین مواقعی بهتر است در صورت موجود بودن از پمادهای آنتی‌بیوتیکی استفاده شود؛ باید مرتب این زخم‌ها را چک کنید و اگر متوجه قرمز شدن و ورم شدید حتماً برای درمان سریع کمک بگیرید.
اگر احساس تب و لرز یا دیگر نشانه‌های عفونت کردید باز هم خیلی سریع از یک پزشک یا نیروهای امدادی کمک بگیرید.
بیماری‌های ناشی از گزش حشرات
یکی دیگر از مشکلات سیلاب این است که می‌تواند حشرات را جذب کند.
در واقع حشرات مکانی را برای رشد و پرورش پیدا می‌کنند و بعد از سیلاب از آب‌های ساکن باقیمانده به عنوان جایی برای این هدف بهره می‌برند.
در همین راستا توصیه می‌شود ساکنین مناطق سیل‌زده حتماً از حشره‌کش استفاده کنند و البته لباس‌های آستین بلند به تن کنند تا از گزند حشراتی که ناقل بیماری‌ها هستند در امان بمانند.
دکتر سید ناصر عمادی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ازجمله حشراتی که دراین مناطق بیشتر به چشم می‌خورند را معرفی می‌کند:
مالاریا
بیماری مهم دیگر در مناطق سیل زده مالاریا است که مبتلایان به آن معمولاً چادرنشین‌ها هستند.
این بیماری باید چرخه‌ای را طی کند و اگر پشه آنوفل در اماکن آلوده و مساعد برای رشد و تکثیر تخم قرار گیرد ممکن است بتواند با نیش زدن انسان فرد را مبتلا کند.
البته بیماری مالاریا نیز مانند سالک بلافاصله علایم ایجاد نمی‌کند.
اما با انجام معاینات مکرر و مستمر پوستی ساکنان چادرها و کمپ‌های اسکان اضطراری و موقت که از اولویت‌های مهم بهداشتی و درمانی می‌باشند، می‌توان به راحتی از انتقال آن پیشگیری کرد.
شپش
احتمال شیوع بیماری گال و شپش در اردوگاه‌های مناطق سیل زده وجود دارد.
این بیماری که مسری است به راحتی به دیگران منتقل می‌شود و شایع‌ترین علامت آن خارش شبانه می‌باشد.
این بیماری به دلیل تماس نزدیک و محیط‌های جمعی سرعت انتقال بالایی دارد و انتقال بیماری از طریق لباس و ملافه‌های آلوده بالا می‌باشد، از این جهت پتو و لباس‌های دست دوم یکی از راه‌های انتقال گال هستند.
شپش سر و بدن نیز از دیگر بیماری‌های انگلی پوستی شایع در زندگی جمعی بخصوص نزد کودکان و افراد غیر بهداشتی می‌باشد که شایع‌ترین علامت آن خارش سر است که درمان همه اعضا خانواده حتی در مواقع ابتلا یکی از اعضا به شپش سر و بدن ضروری و حائز اهمیت است.
هپاتیت‌ها
شاید تا به حال بارها شنیده باشید که هپاتیت از طرق دیگری به بدن انسان منتقل می‌شود اما در شرایط فعلی باید بدانید غذا و آب آلوده هم می‌توانند هپاتیت را به انسان منتقل کنند.
هپاتیت A و E بخصوص در مناطق سیل‌زده می‌توانند خطرناک باشند هر چند هپاتیت E به مراتب بسیار نادر است.
بیماری لژیونر
باکتری لژیونلا به طور طبیعی در آب یافت می‌شود، بنابراین وقتی افراد قطرات آب آلوده را می‌نوشند یا تنفس می‌کنند، این آلودگی را به بدن خود راه می‌دهند.
این بیماری نوعی عفونت تنفسی (ریوی) است که سبب سرفه، تنگی نفس، تب و لرز می‌شود.
مانند بیشتر بیماری‌های باکتریایی مشکل لژیونر هم با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود؛ هرچند اگر به این بیماری زود رسیدگی نشود حتی می‌تواند کشنده باشد بنابراین علائم ذکر شده را جدی بگیرید و در صورت بروزآن‌ها خیلی سریع به مراکز درمانی مراجعه کنید.
اگرچه این بیماری معمولاً از طریق آب آلوده، استخرهای آلوده یا لوله‌های داغ منتقل می‌شود اما برخی از افراد پس از پاکسازی سیلاب به این مشکل دچار شده‌اند.
گزیدگی با جانوران سمی
مسعود مردانی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و فوق تخصص بیماری‌های عفونی درباره گزیدگی با جانوران سمی گفت: نکته‌ای که اهمیت دارد سرگردانی مارها و جانورهای گزنده در مناطق است که می‌تواند مشکلاتی را در منطقه ایجاد کند.
اگر به هر دلیلی در این مناطق فردی دچار گزیدگی شد، باید سریعاً به اولین مرکز درمانی مراجعه کند و از مکیدن محل گزیدگی خودداری کنند و با پارچه یا هر چیزی که در دسترس دارند، بالای محل گزیدگی را ببندند تا توکسین بالا نرود.
البته نباید به قدری هم محکم محل گزیدگی را ببندند که خون‌رسانی به اندام گزیده‌شده دچار مشکل شود همچنین آن‌ها می‌توانند محل گزیدگی را با آب و صابون بشویند و بلافاصله به مراکز درمانی رجوع کنند.
ضرورت آموزش مردم برای پیشگیری
اگرچه حین وقوع یک حادثه طبیعی مانند سیل بسیار سخت که بتوان مانع از قرار گرفتن در مجاورت سیلاب شد و در عین حال امکان دسترسی به مراکز و تجهیزات پزشکی مناسب بلافاصله پس از چنین حادثه‌ای دشوار است اما افراد می‌توانند با رفتارهای محتاطانه و رعایت نکات بهداشتی در هر زمان و به هر شکلی که شده خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از سیل را به حداقل برسانند.
دکتر عباس مرادی متخصص بیماری‌های عفونی نیز در این زمینه می‌گوید: بیماری‌های عفونی در مناطق سیل‌زده یا زلزله زده بسیار شیوع می‌یابد، مهم‌ترین نکته اساسی برای مقابله با این بیماری‌ها رعایت بهداشت فردی است.
این روزها مردم مناطق سیل‌زده گلستان، لرستان و خوزستان با مشکلات بسیار زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند، نبود امکانات برای زندگی و تغذیه‌ای از مهم‌ترین دغدغه‌هایآن‌ها است البته مردم و مسئولان از زمان وقوع سیل در این مناطق تاکنون از لحاظ وسایل و مایحتاج زندگی، آب آشامیدنی سالم و مواد غذایی کمک‌های بسیار فراوانی کرده‌اند و هنوز هم در حال کمک‌رسانی هستند، اما شرایط آنان سخت است و نباید از شیوع بیماری‌های واگیردار در این مناطق غافل شد.
شپش نیز ممکن است در میان مردم مناطق سیل‌زده شیوع یابد.
لازم است همه تیم‌های بهداشتی و پزشکی برای جلوگیری از خطر شیوع بیماری‌های عفونی و واگیردار در این مناطق بسیج شوند و مردم سیل‌زده را تا مدت‌ها به حال خود رها نکنند زیرا آنان نیاز به حمایت زیاد دارند.
لازم است آب‌های بطری سالم برای آشامیدن در اختیار همه مردم سیل‌زده قرار گیرد تا آن‌ها مجبور نباشند آب‌های دیگری بنوشند.
همچنین باید به طور مرتب دست‌های خود را با آب و صابون شستشو دهند. حتماً آب را قبل از مصرف بجوشانند و پس از سرد شدن برای آشامیدن و پخت و پز مصرف کنند.
کاهش سطح بهداشت محیط می‌تواند سبب افزایش حشرات، افزایش بیماری و سرعت انتقال آن‌ها شود و لازم است بلافاصله مناطقی مانند محل‌های دفع فاضلاب، کارخانجات و انبارهای غذا، محل نگهداری حیوانات و اجساد که محل ازدیاد حشرات و جانواران موذی است، مورد نظارت و کنترل سریع قرار گیرند.
دکتر ایرج خسرونیا رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران در این زمینه می‌گوید: مشکلات سیل‌زدگان به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند، در هنگام وقوع سیل بیماری‌های روده‌ای به دلیل مصرف آب آلوده ممکن است در میان مردم مناطقی که سیل ایجاد شده است، شیوع فراوانی یابد.
این پزشک با بیان اینکه اسهال بر اثر عفونت‌های روده‌ای ناشی از مسمومیت غذایی یا نوشیدن آب آلوده با فاضلاب‌های انسانی و حیوانی به وجود می‌آید، می‌گوید: اسهال توسط باکتری‌ها و ویروس‌ها به بدن انسان منتقل شده و یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ناشی از مصرف آب آلوده است و سبب از دست دادن آب بدن و کاهش الکترولیت‌های آن شده و می‌تواند سبب مرگ افراد سیل‌زده به ویژه کودکان شود.
رئیس انجمن متخصصان داخلی اضافه می‌کند: سرماخوردگی و آنفلوآنزا نیز از دیگر بیماری‌های واگیردار شایع در مناطق سیل‌زده است که مسئولان بهداشت و درمان باید به این بیماری‌ها توجه اساسی کنند.
وی می‌افزاید: وبا یکی از بیماری‌های خطرناک روده‌ای است که این بیماری سبب بروز اسهال شدید و کم‌آبی بدن شده و حتی می‌تواند موجب مرگ فرد شود.
با این وصف حتماً و قطعاً از سلامت آبی که قرار است بنوشید اطمینان حاصل کنید.
حتماً از آب معدنی استفاده کنید و در غیر اینصورت آب خام را جوشیده و بعد مصرف کنید.
به هیچ عنوان از آب سیل حتی بعد از جوشیدن به عنوان آب مصرفی استفاده نکنید.
محمد مهدی گویا رئیس
مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه می‌گوید: بیشترین نگرانی ما شیوع بیماری‌های واگیردار از طریق آب و غذای آلوده است که باید با همکاری مردم سیل‌زده اجازه ندهیم این بیماری‌ها افزایش یابد.
کمک و همکاری مردم سیل‌زده با تیم‌های بهداشتی و درمانی مستقر در این مناطق برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار بسیار مهم است. البته آب‌هایی که بین مردم توزیع می‌شود، از طریق همکاران آب و فاضلاب شهری و روستایی مراکز بهداشتی و درمانی کنترل می‌شود و این کار به صورت مداوم باید ادامه یابد.
لازم است آب سالم تضمین شده به دست مردم برسد. اگر سیل‌زدگان از سلامت آب آشامیدنی مطمئن نبودند، آن را استفاده نکنند یا بجوشانند و سپس مصرف کنند.
شستشوی میوه و سبزیجات نیز با آب سالم بسیار اهمیت دارد زیرا بیماری‌های عفونی مانند وبا از این طریق منتقل می‌شود و مردم باید کاملاً مسائل بهداشتی را رعایت کنند.
مواردی از شیوع بیماری‌های واگیردار از طریق آب و غذا در مناطق سیل‌زده گلستان، لرستان و خوزستان نداریم اما با گرم شدن هوا ممکن است این بیماری‌ها شیوع یابد که همکاران ما تلاش می‌کنند آب مصرفی سالم را به دست مردم برسانند.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت خاطرنشان می‌کند: شیوع بیماری‌های ناشی از حشرات که به انسان‌ها منتقل می‌شود، با گرم شدن هوا در مناطق سیل‌زده وجود دارد و ما باید مراقب افزایش سالک و حشرات جونده باشیم.
