مترجم: نادیا زکالوند
دانستن کمک‌های اولیه مانند احیاء قلبی- ریوی بسیار مهم است و می‌تواند به شما کمک کند که فردی را از مرگ حتمی نجات دهید. سالانه تعداد زیادی از افراد به دلیل حوادث محیطی، بیماری‌های قلبی-عروقی، برق گرفتگی، غرق شدگی، خفگی و... دچار وقفه تنفسی و قلبی می‌شوند و به دلیل عدم اجرای صحیح عملیات احیای قلبی- ریوی می‌میرند. در این قسمت روش صحیح این عملیات توضیح داده شده است.
احیای قلبی- ریوی (CPR)
سلامت دستگاه تنفس و گردش خون برای حفظ حیات ضروری است. پس از یک دقیقه وقفه قلبی، تنفس نیز متوقف شده و در مدت کوتاهی منجر به مرگ مصدوم می‌شود. در برخورد با مصدومین قلبی-ریوی، ابتدا باید سطح هوشیاری آنها را ارزیابی کنید. آهسته مصدوم را تکان داده و بلند او را صدا کنید تا واکنش او را ببینید. اگر مصدوم پاسخی نداد، عملیات احیای قلبی-ریوی را شروع کنید. سه اصل عملیات احیاء یعنی C، A و B را به یاد داشته و به ترتیب انجام دهید.
C، Circulation (گردش خون)، انجام ماساژ قلبی
A، Airway (باز نگهداشتن راه هوایی)
B، Breathing (حفظ تنفس)
ماساژ قلبی
ماساژ قلبی به دلیل اینکه به پمپاژ مصنوعی قلب کمک می‌کند، اولین گام در احیای قلبی است. ماساژ بزرگسالان به ازای هر ماساژ قلبی 2 تنفس مصنوعی و برای کودکان و نوزادان به ازای هر 5 ماساژ قلبی 2 تنفس مصنوعی انجام می‌شود.
شیوه انجام ماساژ
* مصدوم را روی سطح محکمی خوابانده و ماساژ قلب را شروع کنید. از ماساژ قلب روی تشک و سطح نرم خودداری کنید.
* لباس‌های بالاتنه را درآورده و ماساژ را از روی لباس انجام ندهید.
* با استفاده از انگشتان دست، قسمت جناغ سینه را پیدا کنید.
* کف یک دست خود را روی نیمه تحتانی استخوان جناغ و به اندازه پهنای دو انگشت بالاتر از زائده تحتانی قرار دهید.
* انگشتان دست‌های خود را به هم قفل کنید. از تماس مستقیم انگشتان خود با قفسه سینه و فشار روی زائده تحتانی جناغ خودداری کنید.
* آرنج‌های خود را راست نگهدارید و آنها را خم نکنید.
* با استفاده از وزن خود در کمتر از یک ثانیه به قفسه سینه فشار (درحدی که استخوان جناغ 5/2 - 5 سانتیمتر به پایین فشرده شود) آورده و سپس همین مقدار استراحت بدهید. تعداد مناسب ماساژ 100 -120 بار در دقیقه است.
* اگر شما در زمینه احیاء قلب آموزش ندیده‌اید، این کار را آنقدر تکرار کنید تا امدادگران از راه برسند. البته اگر علایم حیاتی برگشت، دیگر ماساژ قلب لازم نیست.
نکته:
کودکان و نوزادان از نظر جسمی ضعیف بوده و هنگام ماساژ فشار کمتری به آنها وارد کنید. در کودکان فقط با استفاده از یک دست و در نوزادان فقط از دو انگشت استفاده کنید.
باز نگهداشتن راه هوایی
روش باز نگهداشتن راه هوایی:
* سر مصدوم را به عقب برده و چانه او را به جلو و بالا ببرید
* یک دست خود را روی پیشانی مصدوم قرار داده و سر او را به طرف عقب خم کنید. با این کار دهان خود به خود باز می‌شود.
* با دو انگشت دست دیگر چانه او را به طرف بالا بکشید.
* خم کردن سر به طرف عقب و بالا آوردن چانه، زبان را بالا برده و راه هوایی را باز می‌کند.
* اگر احتمال وجود شکستگی گردن و آسیب نخاعی وجود دارد، از روش فشار به چانه استفاده کنید. بدین ترتیب که دست خود را زیر زاویه فک پایین قرار داده و فک را به سمت جلو بکشید. با قرار دادن آرنج‌های خود در دو طرف مانع حرکت سر مصدوم شوید.
* راه هوایی مصدوم را از اجسام خارجی، دندان مصنوعی، مواد استفراغی، آدامس و غیره پاک کنید.
تنفس مصنوعی
* کف دست خود را روی پیشانی مصدوم قرار داده و به عقب ببرید و با انگشتان همان دست، بینی او را فشار دهید تا بسته شود.
* دست دیگر خود را زیر چانه مصدوم قرار دهید.
* دهان خود را به نحوی روی دهان مصدوم قرار دهید که هنگام دمیدن، هوا را از اطراف آن خارج نکند.
* ابتدا دو نفس عمیق به داخل دهان مصدوم بدمید.
* بلافاصله نبض او را کنترل کنید. اگر نبض وجود نداشت، ماساژ قلب را هم شروع کنید.
* در موارد آسیب به دهان و شکستگی فک، می‌توانید از تنفس دهان به بینی استفاده کنید. در این حالت با یک دست دهان مصدوم را ببندید و با انگشتان همان دست لب پایین او را فشار دهید تا دهان کاملاً بسته شود. با دهان خود، هوا را به داخل بینی او بدمید. سپس دهان را از روی بینی او بردارید تا هوا خود به خود خارج شود.
تنفس مصنوعی در کودکان:
دهان خود را روی دهان و بینی کودک قرار دهید و با ملایمت 20 -30 بار در دقیقه هوا را به درون ریه‌های کودک بدمید. برای پیشگیری از آسیب به ریه کودک، از به کار بردن فشار زیاد در دمیدن هوا خودداری کنید.
غرق شدگی
غرق شدگی، حادثه‌ای است که معمولاً گریبان مسافران بی احتیاط دریا را می‌گیرد. اگر کسی در حال غرق شدن بود و شما به فن نجات غریق آشنا نیستید، خود را به خطر نیندازید و از وسایل کمکی و یا افراد مجرب استفاده کنید. وقتی غریق را به خشکی رساندید، ابتدا تنفس او را بررسی کنید. اگر نفس نمی‌کشید، عملیات احیاء (درست مانند قلبی-ریوی CPR) را شروع کنید. وقتی شروع به نفس کشیدن کرد، او را در وضعیت ریکاوری قرار دهید، بدین ترتیب که او را به پهلو قرار داده و یکی از پاهایش را از زانو خم کنید تا ثابت بماند. این کار باعث می‌شود تا آب و مواد استفراغی از دهان او خارج شود. سپس او را با پتو بپوشانید.
چند نکته:
* غریق را هرگز مرده نپندارید و عملیات احیاء را بلافاصله شروع کنید.
* دهان غریق را از شن، لجن، سنگریزه، علف پاک کرده و دندان مصنوعی او را خارج کنید.
* از آنجایی که برخی از عوارض غرق شدگی در شش‌ها، چند ساعت پس از نجات در افراد رخ می‌دهد، غرق شدگان را حتی پس از نجات و احیای موفقیت آمیز به بیمارستان منتقل کنید.
خفگی
خفگی زمانی که راه هوایی مسدود می‌شود، رخ می‌دهد. علایم و نشانه‌های خفگی عبارتند از: کبود شدن لب‌ها و زیر ناخن‌ها، احساس خفقان، سرفه شدید، خروج کف از دهان، برافروختگی صورت و گردن، برجسته شدن عروق گردن، تشنج، گشادی مردمک چشم‌ها و اختلال هوشیاری که به کما و در نهایت مرگ منجر می‌شود.
برای کمک به فردی که دچار خفگی شده است، پشت سر بیمار بایستید، دست‌های خود را دور او حلقه زده و مشت خود را روی قسمت بالای شکم بیمار (بین ناف و قسمت پایین جناغ سینه) قرار دهید. بدن بیمار نیز باید خم و سر او پایین باشد. اکنون دست دیگر خود را روی دست مشت شده‌تان قرار داده و چند تکان سریع و محکم به قسمت بالایی شکم بیمار وارد کنید تا جسمی که راه هوایی را مسدود کرده، خارج شود. بعد از چندبار تکان شکمی، بیمار را از نظر برگشت تنفسی بررسی کنید. اگر جسم خارج نشد و بیمار دچار اختلال هوشیاری شد، به تنفس مصنوعی دهید.
در برخورد با خفگی کودکان به صورت زیر عمل کنید:
* راه هوایی کودک را بازکنید. یک دست روی پیشانی کودک قرار داده و سر او را کمی به عقب خم نمایید و با دست دیگر قسمت چانه را کمی بالا برده و دهان او را باز نگهدارید.
* از خم کردن بیش از حد سر کودکان بپرهیزید. این کار می‌تواند به انسداد راه هوایی منجر شود.
* برای خارج کردن جسم خارجی در کودکان مانند بزرگسالان، بررسی دهان از نظر جسم خارجی و وادار کردن او به سرفه باید انجام شود.
* می‌توانید طفل را به پشت برگردانده و کودک را در دست‌های خود بگیرید و او را به گونه‌ای روی پاهای خود قرار دهید تا سر او پایین‌تر از تنه باشد. سپس با دستی که آزاد است، چند ضربه محکم به پشت او بزنید. در وضعیت نوزادان، او را می‌توانید سروته کرده و به پشتش ضربه زده تا جسمی که راه هوا را مسدود کرده، خارج شود.
کمک‌های اولیه هنگام سوختگی
سوختگی‌های ملایم
سوختگی‌ها معمولاً درجه بندی شده و از سطحی تا عمیق می‌باشند. در سوختگی‌های سطحی و درجه 1، فقط لایه بیرونی پوست صدمه می‌بیند که با بردن دست زیر آب خنک، درد تا حدی کم می‌شود. اگر جواهرات و یا لباس تنگ به تن فرد دچار سوختگی است، بهتر است درآورده شود زیرا ممکن است ناحیه صدمه دیده، متورم شود. به کار بردن گیاه آلوئه ورا کمی درد را کاهش داده و پوست را بهبود می‌بخشد. برای درمان سریع‌تر و رهایی از درد، از داروخانه پماد سوختگی خریده و به محل سوختگی بمالید. هرگز به محل سوختگی خمیردندان یا کره و روغن نمالید. درضمن اگر تاول‌های کوچکی روی پوست ایجاد شد، آنها را به عمد نترکانید و اگر هم خود به خود باز شدند، ابتدا با آب و صابون بشویید و سپس پماد آنتی بیوتیک به آن بزنید و با باند پانسمان نچسب بپوشانید.
سوختگی‌های شدید
اگر پوست قرمز و لکه لکه شود و یا تاول بزند، با سوختگی درجه 2، روبه رو هستید. اگر وسعت سوختگی حدود 8 سانتیمتر باشد، آن را می‌توان در خانه درمان کرد، در غیر اینصورت باید به بیمارستان مراجعه شود. در سوختگی‌های شدیدتر که درجه 3 است، فرد در نفس کشیدن دچار اشکال و یا گرفتار مسمومیت مونوکسید کربن و یا گازهای سمی دیگر، ناشی از دود آتش‌سوزی، می‌شود. در این نوع سوختگی تمام لایه‌های پوست و چربی زیر آن از بین می‌رود. ماهیچه‌ها و حتی استخوان نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. بخش‌های سوخته ممکن است سیاه و یا سفید شوند. هنگام مشاهده چنین سوختگی‌هایی، اگر فرد حرکتی نداشت، تنفس او را بررسی کنید و در صورت نیاز، عملیات احیاء قلبی-ریوی را انجام دهید. هرگز سوختگی‌های عمیق را با آب نشویید. این کار باعث از رفتن شدید دمای بدن و افت فشار خون و در نتیجه مرگ بیمار می‌شود. در صورت امکان، بخش صدمه دیده بدن را از سطح قلب بالاتر بیاورید. با استفاده از پانسمان نچسب و یا پارچه‌ای تمیز محل سوختگی را بپوشانید و بیمار را بلافاصله به بیمارستان برسانید. پس از درمان‌های اولیه، معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که اگر از آخرین واکسن کزار، 10 سال گذشته باشد، این واکسن تمدید شود.
مارگزیدگی
اگر به دل طبیعت سفر کرده و با وضعیت مارزدگی روبه رو شدید، اقدامات زیر به شما کمک می‌کند:
* فرد آسیب دیده را ابتدا آرام کنید.
* از حرکت دادن بیمار و عضو گزیده شده، خودداری کنید. زیرا سم بر اثر حرکت سریع‌تر در بدن منتشر می‌شود.
* برای پیشگیری از گزش دوباره بیمار و خود را از محل دور نمایید.
* محل گزیده شده را کاملاً بی حرکت نگهدارید تا جریان خون کند شود. بیمار را باید با برانکارد به مراکز درمانی منتقل کنید.
* اندام گزیده شده را پایین‌تر از سطح قلب قرار دهید. و بلافاصله با استفاده از نوار پارچه‌ای، 5 -10 سانتیمتر بالای محل گزش را ببندید تا از گردش خون وریدی و لنفاوی ممانعت به عمل آید. شدت بستن باید به حدی باشد که جریان خون شریانی قطع نشود و نبض قابل لمس باشد. به نحوی ببندید که انگشت سبابه بتواند زیر آن به سختی عبور کند.
* محل گزش، اگر تازه باشد، را می‌توانید با استفاده از تیغه چاقو که روی آتش استریل و سرد کرده‌اید، به صورت ضربدر، کمی شکاف دهید و سپس با استفاده از دهان، چند بار مکیده و پس از هر بار مکش آب دهان بیرون ریخته شود. این کار 50 درصد سمی که زیر پوست وارد شده را می‌تواند خارج کند.
* بیمار را گرم نگهدارید و اگر تهوع نداشت به او مایعات و شیر گرم بدهید.
شکستگی
شکستگی‌ها انواع متفاوت دارد و هنگام کمک به فرد آسیب دیده باید کاملاً مراقب بود. اگر علایم زیر را در فردی دیدید، او دچار شکستگی در استخوان‌های خود شده است:
ورم و کبودی موضعی، تغییر شکل و کوتاه شدگی عضو، حساسیت فوق‌العاده در محل شکستگی هنگام لمس، صدای سایش استخوان‌های شکسته، عدم توانایی در حرکت دادن عضو، مشاهده سر استخوان‌ها در شکستگی‌های باز و علایم خونریزی و شوک
هنگام برخورد با فرد مصدوم، نوع شکستگی را بررسی کنید. ارزیابی وضعیت راه‌های تنفسی و حفاظت از ستون فقرات گردنی بسیار مهم است. علایم حیاتی مانند فشارخون، نبض و تنفس باید بررسی شوند. بی حرکت نمودن یک عضو شکسته (و دررفته) جزو اصول بسیار مهم مراقبت‌های اولیه در شکستگی‌هاست و برای این کار بهتر است از آتل استفاده شود.
نکته: در صورت عدم اطلاع از دانش کمک‌های اولیه در خصوص شکستگی‌ها، هرگز کاری انجام ندهید و منتظر امدادگر بمانید. شکستگی‌های ستون فقرات، جمجمه و دنده‌ها، لگن و ران زندگی فرد را به خطر می‌اندازند.
کمک به افراد مبتلا به دیابت
معمولاً افراد مبتلا به دیابت در مسافرت‌ها بیش از هر زمان دیگر در خطر هستند. زیرا آنها در اینگونه مواقع کمتر از هر زمان دیگر به نوع خوراکی مصرفی‌شان توجه نشان می‌دهند. زیاد شدن و یا کم شدن بیش از حد انسولین، که شوک انسولین نامیده می‌شود، در فرد می‌تواند زندگی او را به خطر اندازد و او به کما رود.
از علایم شوک انسولین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ضعف و بیحالی، ضربان تند قلب، تنفس سریع، تعریق زیاد و رنگ پریدگی، سردرد، لرزش، نفس بدون بو، کرختی در دست‌ها و یا پاها و گرسنگی
علایم به کما رفتن بیمار نیز عبارتند از:
ضعف و ضربان تند قلب، تهوع، تنفس‌های بسیار عمیق همچون آه، تعادل نداشتن، گیجی، پوست خشک، چهره برافروخته، به تدریج از دست دادن هوشیاری
کمک‌های اولیه به بیمار
* اگر فرد هوشیاری‌اش را از دست داده است، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
* اگر فرد دچار وضعیت تهدید کننده شده است، او را روی سطحس صاف و محکم خوابانده و علایم حیاتی مانند تنفس، نبض و گردش خون را بررسی کنید. در صورت نبود هریک از این علایم، عملیات احیای قلبی- ریوی را انجام دهید.
* اگر فرد هوشیار است، به او کمک کنید کمی قند یا دارو بخورد.
* اگر فرد تا حدی هوشیاری خود را از دست داده است و گیج است، به او آب یا چیزی برای خوردن بدهید و به سرعت او را به بیمارستان برسانید.
با آگاهی از کمک‌های اولیه، هنگام حوادث مختلف می‌توانید.
