دکتر محمد علی نیلفروش‌زاده : فوق تخصص پوست ، مو و جراحی زیبایی ؛ دبیر انجمن پوست ؛ استاد پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران
تحریریه زندگی آنلاین : فصل تابستان بیماری‌های خاص خود را دارد، آفتاب سوختگی، گرمازدگی، مسمومیت، اسهال، گزش حشرات و ... از زمره بیماری‌هایی هستند كه در این فصل، سلامت شهروندان را تهدید میكنند به همین منظور این مطلب رابه بیماری‌های فصل گرما اختصاص دادیم كه امیدواریم خوانندگان عزیز با مطالعه مطالب آن بتوانند ضمن پیشگیری از بیماری‌های متداول و رایج این فصل از تبعات ناخوشایند آنها در امان باشند، بخش عمده پرونده این شماره با همكاری و زیر نظر استاد فرهیخته و گرانقدر جناب آقای دكترمحمدعلی نیلفروش‌زاده ارائه گردیده كه ضمن تشكر از همراهی ایشان امیدواریم دعای خیر خوانندگان عزیز بدرقه راهشان باشد.
انواع طیف نور ماوراءبنفش (UV light Spectrum)
UVA (nm315-400) UVB (nm290-315) UVC (nm200-290)
بیش از 95درصد اشعه UV كه به سطح زمین می‌‌رسد UVA است و كل اشعه UVC و بیشتر UVB توسط اكسیژن و ازن جذب میشود. نور خورشید شامل (50درصد) اشعه قابل دید، (40درصد) نور مادون قرمز و (10درصد) نور ماورای بنفش می‌باشد.اشعه ماورای بنفش زیان آور بوده و عامل ایجاد کننده آسیبهای پوستی است.
به منظور حفاظت از ژنوم در برابر تاثیرات مخرب اشعه UV مكانیسم‌های دفاعی زیر استفاده میشود. لایههای سطحی كه اشعه UV را جذب میكنند. سیستم‌‌های دفاعی آنتی اكسیدان آنزیمی و غیرآنزیمی پروسه ترمیم سیستم از بین برنده سلول‌های آسیب دیده
میزان نفوذ اشعه UV به پوست در لایههای مختلف پوست متفاوت است. UVA در درم و UVB اغلب در اپیدرم جذب میشود. کرم در لایههای فوقانی درم جذب میشود و UVC در صورتی‌که به سطح زمین برسد، توسط استراتوم كورنیوم و لایههای فوقانی اپیدرم جذب یا بازتاب میشود. اشعه UV بر روی پوست اثرات آشکار کوتاه مدتی از جمله آفتاب سوختگی و برنزه شدن دارد. اثرات زیانبار آفتاب سوختگی با افزایش طول موج كمتر میشود. به عنوان مثال: طول موج nm360، هزار برابر كمتر از طول موج nm300 باعث بروز قرمزی می‌‌گردد.
آفتاب سوختگی چیست؟
آفتاب سوختگی نوعی التهاب پوستی است که در اثر مجاورت طولانی در معرض آفتاب یا سایر منابع پرتو ماورای بنفش حاصل میشود. این سوختگی در اثر پرتو ماورای بنفش موجود در نور خورشید یا دستگاه‌های برنزه‌کننده (سولاریوم) به وجود می‌آید. از نشانه‌های آن می‌توان سرخی بیش از حد پوست، دردناک شدن و گاهی ایجاد تاول را نام برد. آفتاب سوختگی هنگامی رخ می‌دهد که مقدار تابش اشعه خورشید یا سایر منابع نوری حاوی پرتو ماورای بنفش بیش از توانایی رنگدانه محافظت کننده پوست بدن یعنی ملانین باشد. آفتاب سوختگی خارجی‌ترین لایه پوست را درگیر كرده و اغلب سوختگی اغلب درجه 1 ایجاد می‌كند. ممکن است تاول ایجاد شود، ولی سوختگی درجه 3 ایجاد نمی‌شود. تماس 15 تا 30 دقیقه روی یک پوست حساس میتواند ایجاد آفتاب‌سوختگی کند. تماس مزمن و طولانی مدت با نور آفتاب وسایر منابع نور ماورای بنفش موجب ایجاد پیری پوست میشود که علایم آن شامل شلی پوست چین‌وچروک و ضایعات پیگمانته و کراتوز‌‌‌های آفتابی و بالاخره سرطان‌های پوستی میشود. تماس بیش از حد در مدت کوتاه نیز باعث ایجاد آفتاب سوختگی میشود.
اگرچه افراد با پوست روشن و چشم آبی بیشتر مستعد آفتاب سوختگی هستند ولی در افراد با پوست تیره هم با طولانی قرار گرفتن در معرض این اشعه آفتاب سوختگی رخ می‌دهد. آفتاب سوختگی معمولاً افرادی كه به ساحل می‌روند، ماهی‌گیران، باغبانان یا هر كسی كه در محیط بیرون كار می‌كند و افرادی كه از دستگاه‌های برنزه كننده استفاده میكنند، درگیر می‌كند.
علایم
در آفتاب سوختگی خفیف قرمزی، تحریک‌پذیری و خارش پوست وجود دارد. با ادامه تماس ممکن است تورم، درد و تاول پیدا شود. درد ناشی از آفتاب سوختگی 2 تا 4 ساعت بعد از تماس شروع میشود و شدت ان 12 تا 24 ساعت بعد است. اگر تماس در همین مرحله قطع شود، پس از چند روز در ناحیه آفتاب سوخته دچار پوسته‌ریزی شده و التیام می‌یابد. در صورت ادامه تماس با نور آفتاب علایم شدیدتری پیدا میشود. مثل تاول‌‌‌های بزرگ بعلاوه برتاول‌‌‌های بزرگ و زیاد، علایم سیستمیک مثل تب و لرز، تهوع و استفراغ، خواب آلودگی و از دست دادن آب بدن و اختلال آب و الکترولیت بروز می‌كند. گاهی عفونت ثانویه اضافه میشود و در موارد پیشرفته‌تر شوک و مرگ اتفاق می افتد. آفتاب سوختگی شدید به همان اندازه سوختگی حرارتی وخیم است و ممکن است همان اثرات عمومی را داشته باشد. بنابراین نباید آن را بی‌اهمیت انگاشت. هر سال بسیاری از افراد در نتیجه قرار گرفتن در معرض نور شدید خورشید فوت میكنند و میلیون‌ها نفر دچار آفتاب سوختگی می‌شوند. آفتاب سوختگی برخلاف سوختگی حرارتی فوراً تظاهر نمی‌كند. بنابراین هنگامی که دردناکی و قرمزی پوست شروع میشود، آسیب پوستی از قبل رخ داده است. درد در ۶ تا ۴۸ ساعت ابتدایی پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید بیشترین شدت را دارد. گفته میشود که آفتاب‌سوختگی سیستم ایمنی بدن را تغییر می‌دهد. در اثر تماس‌‌‌های مکرر با نورحورشید آسیبهای وارد شده به سیستم ایمنی افزایش می‌یابد که این مسأله در ایجاد سرطان‌های پوستی نقش عمده‌ای دارد. آفتاب سوختگی با ایجاد حالت پیش التهابی
(Pre inflammatory effect) میتواند باعث بـروز فـوتـوتـوكـسیك، واكنش‌های آلرژیك، فوتودرماتوز، تشدید مشكلات التهابی پوست از جمله درماتیت آتوپیك، پسوریازیس، پتیریازیس و اشعه UV میتواند باعـث بـروز اثــرات Immunosuppressive شود.
