دکتر محمد علی نیلفروش‌زاده؛ متخصص پوست و مو، دانشیار پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران، رئیس مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادی، عضو تحریریه دنیای سلامت
معرفی بیماری‌های روانی که باعث بروز مشکلات پوستی می‌شوند
پوست قشری است که اندام ما را در بر می‌گیرد و مرز میان بیرون و درون است.
این پوست است که در تماس مستقیم با دنیای خارج بوده و به همین دلیل نماد مرزبندی ما و دیگران می‌باشد.
اهمیت نقش عوامل روحی- روانی در بیماری‌های پوستی برای متخصصان پوست به خوبی شناخته شده است.
تعامل بین پوست و ذهن افراد به اشکال مختلف تظاهر می‌کند.
مثلاً در مورد بیماری‌های عود کننده‌ای مثل بیماری‌های التهابی پوست (مانند اگزما، پسوریازیس و آکنه) نقش تشدیدکننده استرس و عوامل هیجانی به اثبات رسیده است.
از طرف دیگر بروز ضایعات و مشکلات پوستی به علت ایجاد ظاهر نازیبا سبب فشار روحی در فرد می‌شود و در مورد بیماری‌هایی مثل ویتیلیگو و آلوپسی‌آره‌آتا مشکل اصلی و عمده بیمار فشار روانی ایجاد شده به علت نازیبا شدن است.
بیماری‌های پوستی به‌واسطه خود بیمار
گاهی پزشکان متخصص پوست با بیماری‌هایی مواجه می‌شوند که توسط خود بیمار ایجاد شده و در واقع ضایعات بوسیله خود بیمار القا شده است که می‌توان به مواردی مانند هذیان پارازیتوز، تریکوتیلومانیا، نوروتیک اکسکوریشن و درماتیت ساختگی اشاره کرد.
همچنین بیمارانی فقط با شکایت حسی پوستی مثل خارش مزمن ایدیوپاتیک، احساس راه رفتن مورچه روی پوست، سوزش، سوزن سوزن شدن و علائم عجیب و غریب دیگر مراجعه می‌کنند.
هذیان پارازیتوز، تریکوتیلومانیا، نوروتیک اکسکوریشن و درماتیت ساختگی همگی اختلالات اولیه روان‌پزشکی هستند و در این موارد هیچ اختلال اولیه پوستی، طبی و عصبی وجود ندارد.
اولین قدم در مورد این بیماران افتراق این حالت‌ها از موارد دیگر و اطمینان از منشأ روان‌شناختی آنهاست، چون بیماران دارای زمینه‌های طبی یا عصبی مثل خارش اورمیک نیز می‌توانند فقط با ضایعاتی مراجعه کنند که توسط خود آنها ایجاد شده است و به همین علت سایر علائم روحی روانی را نیز باید مد نظر قرار داد.
تریکوتیلومانیا
تریکوتیلومانیا اشاره به حالتی دارد که بیمار موهای خود را می‌کند. این فرم از آلوپسی را باید از دیگر حالت‌های ریزش مو تمایز داد.
تریکوتیلومانیا را می‌توان در هر گروه سنی حتی کودکان هجده ماهه نیز مشاهده کرد.
تظاهر بالینی به این صورت است که یک منطقه از سر دچار ریزش موی ناکامل می‌شود (آلوپسی ناقص) که محدوده نسبتاً مشخصی دارد و موهای باقیمانده با طول‌های متفاوت در این منطقه دیده می‌شوند.
این حالت اغلب در ناحیه جلوی پیشانی و فرق سر ایجاد می‌گردد، ولی گاهی می‌تواند بطور منتشر کل پوست سر را گرفتار کند.
همچنین ابروها، مژه‌ها و به طور نادر موهای ناحیه تناسلی گرفتار شود.
موها کنده شده یا موجی می‌شوند و کمتر شکستگی شفت مو وجود دارد.
هذیان پارازیتوز
در هذیان پارازیتوز بیماران به شکل غیر واقع‌بینانه عقیده دارند که بوسیله حشرات، کرم‌ها یا دیگر ارگانیسم‌ها آلوده شده‌اند. -هذیان پارازیتوز اغلب در دو گروه مجزا دیده می‌شود:
الف) در بیماران جوان‌تر که شیوع بیماری بین مرد و زن مساوی است و بین هذیان و وضعیت اقتصادی- اجتماعی پایین واعتیاد به مواد مخدر رابطه‌ای وجود دارد.
ب) بیماران پیرتر که عمدتاً زن هستند و اعتیاد به مواد مخدر یا سطح اقتصادی-اجتماعی پایین در آنها به اثبات نرسیده است.
در هر دو گروه سنی بیماران درباره آلودگی انگلی خود اعتقادی هذیانی دارند. همچنین بیشتر بیماران شکایت از (خزیدن، گاز گرفتن، و احساس سوزن سوزن شدن) دارند.
این بیماران حتی نمونه‌های گوناگونی از قطعات انگل‌ها را در قوطی‌های کوچک همراه خود نزد پزشک می‌آورند.
ضایعات خود القا شده پوستی مکرر می‌توانند شکلی شبیه دهانه آتشفشان ایجاد کنند که اصطلاحاً به آنها آتشفشان‌های ماه گفته می‌شود، زیرا این بیماران پوست خود را به طور عمیقی می‌خراشند که تلاش برای خارج کردن «پارازیت یا انگل» است.
تظاهرات بالینی بیماری حاد یا مزمن است. این بیماران ممکن است از نظر اجتماعی منزوی شوند، چون می‌ترسند افراد دیگر را با آلودگی خود آلوده کنند.
به دلیل اینکه داروهای تفننی مثل آمفتامین و کوکائین می‌تواند حالت فورمیکاسیون احساس راه رفتن مورچه روی بدن یا توهم ایجاد کند، باید شرح حال قبلی یا جاری اعتیاد یا استفاده مواد رد شود.
بیماران با اختلال وسواسی اجباری که وسواس که روی یک نمای بخصوص پوست خود داشته باشند، به راحتی با یک بیمار دچار هذیان پارازیت اشتباه می‌شود.
نوروتیک اکسکوریشن (NEUROTIC EXCORIATION)
نوروتیک اکسکوریشن اصطلاحی است که برای تعریف خراشیدگی‌های پوستی با منشأ روانی به کار می‌رود.
بیماران با نوروتیک اکسکوریشن معمولاً با اکسکوریشن‌های مولتی پل در نواحی دسترس بدن مراجعه می‌کنند.
ضایعات اغلب روی صورت، نمای اکستانسور اندام‌ها و نواحی در دسترس پشت است و اغلب به شکل خفیف در بالا و طرفین کمر به صورت قرینه و شبیه به بال‌های پروانه دیده می‌شوند.
زمینه‌ها و بیماری‌های روانی که معمولاً در بیماران با نوروتیک اکسکوریشن دیده می‌شود شامل افسردگی، اضطراب و اختلال وسواسی می‌باشد.
درماتیت ساختگی (FACTITIAL DERMATITIS)
در درماتیت ساختگی بیمار از ابزار و مواد پیچیده مثل اشیای تیز، مواد شیمیایی سوزاننده یا تزریق مواد برای القای ضایعات پوستی استفاده می‌کند.
به علت تظاهرات بالینی متفاوت معمولاً این ضایعات به دلیل داشتن خصوصیات مشخص و خاصی مثل گوشه‌های تیز و تصاویر غیر معمول در نواحی قابل دسترسی مشخص می‌شوند.
معمولاً مشکلی در افتراق این ضایعات از بیماری‌های پوستی واقعی یا از نوروتیک اکسکوریشن وجود ندارد.
ظاهر ضایعات به روش بیمار برای ایجاد ضایعه دارد.
تیپ‌های بخصوصی از اختلالات روانی زمینه‌ای مثل تمارض، سایکوز (جنون) و اختلالات شخصیتی که به وسیله رفتار خویش ویرانگر مشخص می‌شوند (مثل اختلال شخصیتی مرزی)، اغلب در این بیماران دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید:
همه گرفتاری های پوست در بهار
