آشپزی با پوستمان چه میکند؟
شاید برای شما هم پیش آمده باشد گاهی در تماس با ماده غذایی خاصی دچار خارش یا قرمزی پوست شوید. ممکن است برای ما كه در منزل غذا درست می‌كنیم، آسان باشد كه از دست زدن به یك ماده غذایی پرهیز یا كار با آن را به یكی از اطرافیان واگذار كنیم اما این كار برای كسانی كه به‌صورت حرفه‌ای به كار آشپزی مشغول هستند و به آن به‌عنوان یك شغل نگاه می‌كنند، جدی‌تر است. درماتیت‌ها در همه افراد ایجاد نمی‌شود و ممكن است پوست افراد، به مواد مختلف واكنش نشان دهد. بدون تردید بعد از آشپزها و نانواها كه مدام با موادغذایی كار می‌كنند، خانم‌های خانه‌دار در معرض ابتلا به درماتیت هستند. در درماتیت یا التهاب پوست در اثر تماس با غذاها، اولین موضوع مهم، تماس طولانی و مكرر با مواد غذایی و ادویه‌هاست كه با درماتیت پایدار در ناحیه دست ظاهر می‌شود. علت قابل‌توجه دیگری كه در بروز انواع حساسیت‌های تماسی به غذاها بسیار اهمیت دارد، شستشو و تماس مكرر دست‌ها با مواد شوینده است.
یعنی بیشتر افراد مستعد، علاوه بر تماس مكرر با مواد غذایی، به‌دلیل نوع كار خود مدام باید دستانشان را بشویند و به همین دلیل پوستشان در تماس مداوم با آب و مواد شوینده به‌تدریج لایه شاخی خود را از دست می‌دهد. این مساله می‌تواند عاملی موثر برای شیوع بیشتر درماتیت دست‌ها باشد. مكانیسم‌های متفاوتی برای ایجاد درماتیت تماسی با غذاها وجود دارد و بیشتر موادغذایی قادر به ایجاد این عارضه هستند اما بروز هریك از انواع آن در افراد مختلف به ویژگی‌های پوست فرد بستگی دارد.
درماتیت آلرژیك
شكل دیگر درماتیت تماسی، نوع آلرژیك آن است. شیوع این نوع درماتیت از نوع تحریكی كمتر است و عمده‌ترین عامل ایجادكننده آن سبزی‌ها و میوه‌هایی مثل انبه هستند. حساسیت به ادویه‌هایی مانند فلفل، دارچین، جوز هندی، زنجبیل، برگ بو و وانیل است كه در بیشتر موارد به شكل التهاب پوست یا (بادکردن كف دست و انگشتان دست) تظاهر می‌كند.
درماتیت تماسی
علائم پوستی درماتیت تماسی با توجه به شدت حساسیت فرد (استعداد ذاتی)، نوع ماده ایجادكننده و میزان تماس با ماده مورد نظر متغیر است. مهم‌ترین علائم عبارتند از: کهیر، قرمزی پوست، پوسته‌ریزی، خارش، ترك خوردن پوست و گاهی تاول.
درماتیت تحریكی
شایع‌ترین نوع درماتیت تماسی شغلی در مشاغلی كه شاغلان در آن در تماس مكرر با مواد غذایی هستند، درماتیت تحریكی است كه از اثر مستقیم تماس ماده غذایی با پوست ایجاد می‌شود. رایج‌ترین مواد غذایی ایجادكننده درماتیت تحریکی عبارتند از: آب مركبات، سیر و پیاز، تربچه، خردل، ذرت و آناناس. از این میان، درماتیت تماسی ناشی از تماس پوست با سیر، بیشتر به شكل قرمزی و پوسته‌ریزی و ترك خوردن نوك انگشتان دیده می‌شود. افزودنی‌های غذایی، طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌های غذایی نیز از دیگر عوامل ایجادكننده درماتیت تماسی - تحریكی هستند.
کهیر
شایع‌ترین نوع درماتیت تماسی شغلی در مشاغلی كه شاغلان در آن در تماس مكرر با مواد غذایی هستند، درماتیت تحریكی است كه از اثر مستقیم تماس ماده غذایی با پوست ایجاد می‌شود. رایج‌ترین مواد غذایی ایجادكننده درماتیت تحریکی عبارتند از: آب مركبات، سیر و پیاز، تربچه، خردل، ذرت و آناناس. از این میان، درماتیت تماسی ناشی از تماس پوست با سیر، بیشتر به شكل قرمزی و پوسته‌ریزی و ترك خوردن نوك انگشتان دیده می‌شود. افزودنی‌های غذایی، طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌های غذایی نیز از دیگر عوامل ایجادكننده درماتیت تماسی - تحریكی هستند.
چه باید کرد؟
تشخیص درماتیت‌های تماسی با گرفتن شرح حال از بیمار و در صورت لزوم، بهر‌ه‌گیری از تست‌های از جمله پچ تست امكان‌پذیر است. درماتیت تماسی شغلی باعث كاهش كیفیت زندگی و كاهش رضایت فرد از محیط كار می‌شود و حتما باید در این موارد اقدام‌های پیشگیری‌كننده انجام شود. مهم‌ترین اقدام در این موارد، كاهش تماس با مواد تحریك‌كننده است. افراد مستعد، باید حتما از دستكش‌های مناسب استفاده كنند. اقدام‌های درمانی به شدت درماتیت بستگی دارند و به غیر از توصیه‌های مربوط به پرهیز از تماس، داروهایی مانند ضدخارش‌ها و استروئیدهای موضعی، خوراكی و تزریقی می‌تواند در كاهش علائم درماتیت تماسی در فرد مبتلا موثر باشد. در موارد شدید كه احتمال بروز صدمه‌های جبران‌ناپذیر به فرد وجود دارد، حتی تعویض شغل برای فرد در معرض ابتلا به درماتیت تماسی با غذا ضروری است. بسیاری از خانم‌های خانه‌دار نسبت به ایمنی محیط كار خود بی‌توجه‌اند و مثلا هنگام جابجا كردن ظروف حاوی غذای داغ دچار سوختگی می‌شوند. توصیه می‌شود قبل از اینكه قابلمه حاوی برنج یا ماكارونی در حال جوش را بردارید و آماده آبكشی شوید، مسیر حركت خود را وارسی كنید تا مبادا چیزی سر راهتان باشد. توصیه می‌شود قبل از اینكه چاقو به دست بگیرید و مواد غذایی را برش بزنید، چاقو و دسته‌اش را بررسی كنید.
در محل مناسبی قرار بگیرید و احتیاط را فراموش نكنید. گاهی ممکن است به‌دلیل اینكه عجله دارید یا گمان می‌كنید قادرید ظرف داغ را به سرعت جابجا كنید، در استفاده از دستگیره‌های مناسب اهمال‌كاری كنید، اما سوختگی پوست از هر درجه‌ای كه باشد، دردسرساز است. حتما هنگام آشپزی از دستگیره‌های مناسب استفاده كنید و اگر از فر استفاده می‌كنید، دستكش مخصوص فر را بپوشید. اگر به هر دلیل، پوست با ظرف یا بخارهای داغ تماس پیدا كرد، باید بلافاصله محل سوختگی را زیر آب سرد بگیرید. اگر تاول ایجاد شده، نباید آن را دستكاری كنید و بتركانید. استفاده از پماد زینك‌اكساید بلافاصله پس از شستشوی پوست با آب سرد نیز كمك‌كننده است. بد نیست در آشپزخانه پماد زینك‌اكساید داشته‌باشید. سوختگی‌های جدی‌تر بررسی و مراجعه به مراکز درمانی را می طلبد.
