اندازه‌گیری ضخامت چین‌های پوستی
مقادیر حاصله از اندازه‌گیری محیط اندام‌ها و چین‌های پوستی داده‌هایی خام هستند كه به دو شكل می‌توان از آنها بهره برد. اول مقایسه این مقادیر در افراد مختلف یا مقایسه مقادیر مختلف مربوط به یك فرد در زمان‌های متفاوت. دوم تركیب آنها برای به دست آوردن شاخص‌های دیگر مثل درصد چربی بدن یا شاخص مجموع چین‌های پوستی كه در بروشور روش‌های ارزیابی تناسب اندام-2 به توضیح آنها می‌پردازیم.
محاسبه درصد چربی بدن با استفاده از ضخامت چین‌های پوستی زمانی كه توسط یك متخصص ماهر و مسلط به كالیپر صورت گیرد می‌تواند دقیق باشد. مبنای این روش این اصل است كه مقادیر چربی زیرپوستی نسبت معینی از چربی بدن را تشكیل می‌دهد. از آنجا كه این نسبت با توجه به متغیرهایی همچون سن و جنس و نژاد تفاوت می‌كند، فرمول‌های مختلفی به وجود آمده‌اند تا بتوان با استفاده از اندازه‌گیری ضخامت چین‌های پوستی، درصد چربی بدن را تخمین زد.
نواحی آناتومیك اندازه‌گیری ضخامت چین پوستی
1- سه سر: (چین عمودی) در وسط فاصله بین آكرومیون و زائده اوله كرانون در میانه ناحیه خلفی بازو در حالتی كه بازو آزاد در كنار بدن قرار گرفته است.
2- زیر كتف: (چین مایل با زاویه 45 درجه) یك الی 2 سانتیمتر پایین‌تر از زاویه تحتانی كتف
3- دو سر: (چین عمودی) روی برجستگی عضله دو سر بازو و یك سانتیمتر بالاتر از سطح چین سه سر در حالتی كه بازو آزاد كنار بدن قرار گرفته است.
4- سینه (چین مایل): در وسط فاصله بین خط زیر بغلی قدامی و نوك پستان برای مردان و در ثلث فاصله بین خط زیر بغلی قدامی و نوك پستان برای زنان
5- زیربغلی (چین عمودی): در خط زیر بغلی میانی در سطح زائده گزیفوئید جناغ
زیر بغلی (چین افقی): در خط زیر بغلی میانی در محل اتصال زائده گزیفوئید به جناغ سینه
6- فوق خاصره (چین مایل): در محل تلاقی خط زیر بغلی قدامی با زاویه ستیغ ایلیاك (درست بالای ستیغ ایلیاك)
7- شكم (چین عمودی): به فاصله 2 سانتیمتر در سمت راست ناف
8- ران (چین عمودی): در وسط فاصله بین چین اینگوینال و لبه فوقانی كشكك، در میانه ناحیه قدامی ران
9- ساق (چین عمودی): در وسط ناحیه داخلی ساق در سطحی كه بیشترین محیط را دارد (معمولا در وسط فاصله بین زانو و مچ پا)
روش اندازه‌گیری ضخامت چین‌های پوستی
قبل از اندازه‌گیری، نواحی آناتومیك مربوطه را به‌طور دقیق با ماژیك علامت‌گذاری كنید.
1- یك كالیپر استاندارد تهیه كنید.
2- فرد باید در تمام مدت بدون انقباض اضافی ایستاده باشد.
3- همه اندازه‌گیری‌ها را در سمت راست بدن و اندام انجام دهید.
4- چین پوستی و چربی زیر آن را به نرمی با 2 انگشت اشاره و شست دست چپ گرفته و از سطح بدن جدا كنید.
دقت كنید كه اولا عضلات را نگیرید و ثانیا تمام چربی را بگیرید نه قسمتی از آن را. برای اینكه مطمئن شوید، می‌توانید لایه‌های بین انگشتان را به نرمی حركت داده یا بلغزانید. همچنین می‌توانید از فرد بخواهید عضلات آن منطقه را منقبض كند تا شما بتوانید قبل از اندازه‌گیری متوجه تفاوت بافت عضله و چربی بشوید. سپس از وی بخواهید تا عضلات را در حالت استراحت كامل نگه دارد. هیچ‌گاه چین‌های پوستی را در حالی كه عضلات ناحیه مربوطه منقبض است اندازه‌گیری نكنید.
5- هنگام گرفتن چین پوستی باید انگشتان شما در ابتدا حدود 8 سانتیمتر فاصله داشته باشند تا بتوانید یك چین پوستی مناسب در محور مربوطه برای اندازه‌گیری داشته باشید. اگر این نكته رعایت نشود ممكن است فقط ضخامت پوست را اندازه بگیرید!
6- كالیپر را با دست راست طوری بگیرید كه قسمت مدرج آن رو به بالا باشد تا به راحتی بتوانید اعداد را بخوانید. پنجه كالیپر را در طرفین چین پوستی حدود 1 سانتیمتر پایین‌تر از انگشتان دست چپ قرار دهید. (از آنجا كه پنجه باید درست در محل علامت قرار گیرد، همیشه انگشتان دست چپ را 1 سانتیمتر بالاتر از محل علامت بگیرید) همچنین پنجه كالیپر باید در وسط ارتفاع تاج چین تا پایه چین قرار گیرد.
7- بعد از قرار گرفتن پنجه در محل علامت، كالیپر را رها نكنید و در تمام مدت كالیپر را با دست راست نگه دارید.
8- حدود یك تا 2 ثانیه (نه بیشتر) پس از رها كردن پنجه عدد مقابل عقربه را بخوانید. پس از خواندن اندازه ابتدا كالیپر را بردارید و سپس چین پوستی را رها كنید.
9- واحد بیان ضخامت چین پوستی میلی متر با دقت نیم میلی‌متر است. به عنوان مثال اگر عقربه بین 9 و 5/9 میلی‌متر باشد به هر كدام كه نزدیك‌تر بود آن را ثابت كنید.
10- هر چین پوستی را حداقل دو بار اندازه‌گیری كنید و میانگین آنها را به عنوان ضخامت چین پوستی ثبت كنید. اگر اختلاف مقادیر این دو بار بیش از 10 درصد بود، یك بار دیگر محل مربوطه را اندازه‌گیری كنید و میانگین اندازه دفعه سوم با اندازه‌ای كه به آن نزدیك‌تر است را ثبت كنید.
11- وقتی قرار است چند چین پوستی را اندازه‌گیری كنید، ابتدا یك بار هر ناحیه را اندازه‌گیری كنید و سپس بار دوم به ترتیب اندازه‌گیری نواحی را تكرار كنید.
سال‌هاست كه محیط اندام برای برآورد میزان چربی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش مزایای مختلفی دارد: فراگیری آسان، سرعت انجام و ابزار ساده. شاید مهم‌ترین كاربرد آن تسهیل ثبت و پیگیری تغییرات اندازه بدن به‌طور كمی باشد، مثل تغییر دور كمر در اثر كاهش وزن. همچنین در این روش می‌توان قطر عضلات را سنجید و از این طریق تغییرات كمی حاصل از تمرینات خاص را اندازه گرفت. به عنوان مثال: (ضخامت چین پوستی سه سر× л - محیط بازو= محیط عضلات باز)و
علاوه بر این فرمول‌هایی وجود دارند كه برای برآورد درصد چربی بدن از تركیب اندازه‌گیری محیط اندام و اندازه‌گیری چین‌های پوستی استفاده می‌كنند
نواحی آناتومیك اندازه‌گیری محیط اندام
1- مچ دست: دور مچ درست زیر زوائد استیلوئید استخوان‌های رادیوس و اولئا
2- ساعد: بزرگ‌ترین دور ساعد در حالتی كه بازو بدون هیچ انقباضی در كنار بدن قرار گرفته و كف دست رو به جلوست.
3- بازو در حالت استراحت: دور بازو در وسط فاصله بین شانه و آرنج در حالتی كه بازو بدون هیچ انقباضی در كنار بدن قرار گرفته است.
4- بازو در حالت انقباض: دور بازو در وسط فاصله بین شانه و آرنج در حالتی كه بازو موازی سطح زمین و ساعد عمود بر آن (آرنج زاویه90 درجه دارد) و عضله دو سر بازو در انقباض كامل است.
5- گردن: دور گردن در خط افقی كه درست از زیر سیب آدم می‌گذرد در حالتی كه سر به جلو و عقب یا طرفین خمیدگی نداشته باشد.
6- شانه: دور شانه در حالتی كه فرد به حالت آناتومیك ایستاده و متر از روی بزرگ‌ترین برجستگی عضلانی دلتوئید و برجستگی جناغ در محل اتصال به دنده دوم می‌گذرد.
7- سینه: دور سینه در خط افقی كه از زیر بغل می‌گذرد (در زنان) و در خط افقی واقع در 5/2 سانتی‌متری بالای نوك پستان (در مردان)، در حالتی كه بازوها موازی سطح زمین هستند متر را در محل گفته شده قرار دهید، سپس از فرد بخواهید بازوها را پایین بیاورد و در وسط زمان تنفس اندازه دور سینه را بخوانید.
8- كمر: كوچك‌ترین دور كمر در خط افقی پایین‌تر از زائده گزیفوئید و دنده‌ها (یا خط افقی واقع در 5/2 الی 5 سانتیمتر بالای ناف) بعد از یك بازدم معمولی. مثلاً می‌توان از بیمار سوالی پرسید و در زمان پاسخ دادن كه علاوه بر بازدم معمولی، از بین رفتن انقباض عضلات شكمی نیز وجود دارد، اندازه‌گیری كرد.
9- شكم: دور شكم در خط افقی كه از ناف می‌گذرد.
10- باسن: بزرگ‌ترین دور باسن در خط افقی بالای چین گلوتئال در حالتی كه پاشنه‌ها بر هم چسبیده‌اند و متر در قدام از روی سمفیز پوبیس رد شده است.
11- زانو: دور زانو در حالتی كه خم شده است (بسیار مختصر) و متر از وسط كشكك می‌گذرد.
12- ران: دور قسمت فوقانی ران، درست زیر چین گلوتئال در حالتی كه پاها كمی از هم فاصله دارند.
13- ساق: بزرگ‌ترین دور ساق در خط افقی (كه معمولا در وسط فاصله زانو و مچ پا قرار دارد).
14- مچ پا: كم‌ترین دور مچ درست بالای قوزك‌های داخلی و خارجی.
محیط‌های 2 و 3 و 4و 6 و 7 و 12 و 13 بنام محیط‌های عضلانی و محیط‌های 1 و 8 و 9 و 10 و 11 و 14 بنام محیط‌های غیرعضلانی خوانده می‌شوند.
قبل از اندازه‌گیری، نواحی آناتومیك مربوطه را به‌طور دقیق با ماژیك علامت‌گذاری كنید.
1- یك متر ویژه آنتروپومتری تهیه كنید (این مترها باریك و از جنس پارچه یا استیل بوده، چند سانتیمتر ابتدای آن شماره‌گذاری نشده است.)
2- فرد باید در تمام مدت بدون انقباض اضافی ایستاده باشد.
3- اندازه‌گیری‌ها را از دست و پای راست انجام دهید.
4- متر را دور محل مربوطه قرار داده و تا حدی بكشید كه به محل مورد نظر بچسبد ولی این كشش نباید به حدی باشد كه محیط اندام را تنگ و كمتر نشان دهد.
5- واحد بیان محیط اندام سانتیمتر با دقت نیم سانتیمتر است. به عنوان مثال اگر محیط اندامی بین 21 و 5/21 سانتیمتر باشد به هر كدام كه نزدیك‌تر بود، آن عدد را ثبت كنید.
6- هر محل را حداقل دو بار اندازه‌گیری كنید و میانگین آنها را به عنوان محیط اندام ثبت كنید. اگر اختلاف مقادیر این دو بار بیش از 10 درصد بود، یك بار دیگر محل مربوطه را اندازه‌گیری كنید و میانگین اندازه دفعه سوم با اندازه‌ای كه به آن نزدیك‌تر است را ثبت كنید.
7- وقتی قرار است چند ناحیه را اندازه‌گیری كنید، ابتدا یك بار هر ناحیه را اندازه‌گیری كنید و سپس بار دوم به ترتیب اندازه‌گیری نواحی را تكرار كنید.
