زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

ريزش مـو

دلایل بسیاری برای ریزش مو در مردان و زنان وجود دارد و این دلایل با توجه به جنسیت و سن افراد متفاوت است. مطالعات نشان می‌دهد كه ریزش 100 الی 150 عدد مو در روز كاملاً طبیعی است. به‌طور معمول، موی انسان در سه مرحله به نام آناژن، كاتاژن و تلوژن رشد می‌كند. آناژن، مرحله فعال و مرحله رشد مو و كاتاژن مرحله‌ای است كه رشد مو با تعویق مواجه شده و موها شروع به شكستن می‌كنند و تلوژن مرحله استراحت مو است كه موها معمولاً می‌ریزند. به‌طور طبیعی همیشه 10 درصد از موها در محله استراحت قرار دارند و اغلب انواع ریزش مو به دلیل بیماری سیستمیك یا یك بیماری داخلی و یا رژیم غذایی بد است. گاهی نیز موها به‌دلیل مسائل ژنتیكی، سابقه خانوادگی و یا فرایند پیری نازك می‌شوند كه بیشتر افراد متوجه آن نمی‌شوند. به‌طور معمول نازك شدن موها از سن 30 الی 40 سالگی آغاز می‌گردد. علاوه بر این عواملی همچون، استرس شدید، تغییرات تغذیه‌ای و تغییرات هورمونی (بارداری و بلوغ و یا یائسگی) موجب ریزش مو می‌شوند. بیماری‌های تیروئید، كم خونی و فقر آهن نیز می‌توانند باعث ریزش مو شوند كه پزشك با انجام آزمایش خون و بررسی سابقه پزشكی بیمار و گاهی اوقات با نمونه‌برداری از پوست سر تشخیص می‌دهد. داروهای بسیاری نیز موجب ریزش مو می‌شوند. به عبارت دیگر،  بسیاری علت ریزش مو را داروها، از جمله مواد مخدر است. از سوی دیگر درمان برخی از بیماری‌ها نیز ریزش مو به همراه دارد؛ مثلاً در بیماری سرطان، ریزش مو یكی از بارزترین عوارض شیمی درمانی است كه البته 67 تا 12 ماه پس از درمان موها مجدداً رشد می‌كنند. به‌طور كلی موها به دو صورت موضعی یا كلی می‌ریزند. در ریزش موضعی فقط منطقه كوچكی از مو می‌ریزد و در ریزش كلی موها در تمامی سر به‌طور كلی شروع به ریزش می‌كنند.

 انواع ریزش موضعی

برخی از عواملی كه موجب ریختن موضعی موها می‌شوند عبارتند از:

 آلوپسی آره آتا: ریزش مو دایره‌ای به اندازه یك سكه است كه معمولاً ظرف چند ماه بزرگ‌تر می‌شود.

 تریكوتیلوماینا: در اثر عادت چرخاندن و یا بیرون كشیدن تعدادی از موها از بین سایر موها ایجاد می‌گردد.

 كچلی قارچی سر: نوعی عفونت قارچی است.

 كشش آلوپسی: در اثر كشیدن مكرر ریشه مو به وجود می‌آید.

 كچلی منطقه‌ای: معمولاً با یك چهارم دایره آغاز و طی سه تا شش ماه، بدون هیچ درمانی رفع می‌شود. نوعی از آلوپسی، كچلی به بیش از یك منطقه از سر محدود می‌شود و در نوع شدید آن حتی به ریش و ابرو نیز سرایت می‌كند و روی سایر نقاط بدن نیز تأثیر می‌گذارد. كچلی منطقه‌ای در واقع یك بیماری خود ایمنی است كه بدن به خودش حمله می‌كند و فولیكول‌های مو را از بین می‌برد. با این حال بیشتر بیماران مبتلا به آلوپسی مشكل سیستمیك ندارند و نیازی به انجام آزمایش‌های پزشكی نیست. برای درمان آلوپسی آره‌تا، مقدار كمی استروئید، مثل تریامسینولون به محل ریزش مو تزریق می‌شود تا فولیكول‌های مو تحریك شده و موها دوباره رشد كنند. این روش ممكن است در مناطق بزرگ چندان مؤثر نباشد؛ اما در رشد مجدد موها در مناطق كوچك بسیار مؤثر است. در موارد شدیدتر از روش‌های دیگر، مثل استروئیدهای خوراكی و یا درمان با نور ماوراء بنفش نیز می‌توان استفاده كرد؛ اگر چه در برخی افراد نیز این روش‌ها مناسب نخواهد بود؛ زیرا عوارض جانبی و خطرات بالقوه بی‌شماری دارند كه در واقع آن‌را غیر عملی می‌كنند. در مواردی كه ریزش مو كم است، می‌توان به راحتی با شانه كردن مو در جهت‌های مختلف كچلی را پوشاند یا از اسپرهای مو استفاده كرد و یا به بهانه مُد كل مو را تراشید.

 كشش آلوپسی: این نوع كچلی در اثر كشیدن مكرر ریشه مو و یا وارد كردن فشار به مو ایجاد می‌شود؛ مثل بستن و كشیدن موها به عقب (دم اسبی)؛ بنابراین اگر شما نیز جزء این افراد هستید و موهای خود را به این شكل می‌بندید، بهتر است از مدل دیگری استفاده كنید كه به ریشه‌های مو شما فشار كمتری وارد كند. هر چقدر سریع‌تر این كار انجام شود، از آسیب بیشتر جلوگیری كرده‌اید.

 تریكوتیلوماینا: معمولاً افرادی به این نوع ریزش مو دچار می‌شوند كه از روی عادت بدون آنكه خود متوجه باشند، با موهای خود بازی می‌كنند و آن‌را می‌كشند. بعضی افراد حتی مژه‌های خود را نیز می‌كشند و با آن بازی می‌كنند! در این نوع از ریزش، اكثر موها ظاهری شكننده دارند. درمان به صورت رفتاری است؛ یعنی باید كمی دقت كنید و زمانی كه متوجه می‌شوید در حال كشیدن موهای‌تان هستید، این كار را انجام ندهید. در موارد شدید بهتر است بیمار به یك روانپزشك یا مشاور مراجعه كند. داروهای ضد استرس و اضطراب نیز به درمان كمك بسیاری می‌كند.

 كچلی قارچی: كچلی قارچی، ناشی از عفونت پوست سر است كه اغلب، كودكان مدرسه‌ای به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری در آفریقایی‌های آمریكایی تبار و سیاه پوست‌ها شایع‌تر است و در بزرگسالان به ندرت دیده می‌شود. در این كچلی معمولاً موها شكسته هستند. درمان با داروهای خوراكی ضد قارچ انجام می‌شود و با درمان عفونت، موها مجدداً رشد می‌كند. این نوع كچلی با به اشتراك گذاشتن كلاه، شانه یا برس به سایر افراد سرایت می‌كند.

 ریزش كلی مو: در این نوع ریزش، تمامی موها نازك می‌شوند؛ بدون اینكه قسمت خاصی از مو دچار كچلی موضعی شود. از آنجا كه ممكن است برخی افراد با این نوع ریزش مو آشنا نباشند، اغلب احساس می‌كنند موهای‌شان به ضخامت قبل نیست. علائم شایع این نوع عبارت است از:

 ریختن سریع موها در مرحله تلوژن و پس از زایمان، تب و با كاهش ناگهانی وزن

 ریزش آندروژنیك یا آندروژنی (كچلی شكل مردانه و زنانه)

 پیشگیری

پیشگیری از ریزش مو به عوامل مختلفی بستگی دارد، زیرا علت‌های مختلفی برای ریزش مو وجود دارند؛ ولی به‌طور كلی می‌توان گفت، شامپو كردن منظم مو و رعایت بهداشت، همچنین تغذیه خوب و دریافت مقدار كافی مواد غذایی حاوی ویتامین B و آهن در درمان و پیشگیری مؤثر است. دریافت روزانه یك عدد مولتی ویتامین كه حاوی روی، ویتامین B، فولات آهن و كلسیم باشد، در این زمینه بسیار مؤثر است. مطالعات اخیر نشان داده‌اند كه ویتامین D نیز تا حدودی در پیشگیری از ریزش مو تأثیر دارد. درمان بیماری‌های زمینه‌ای پزشكی، از جمله تیروئید، كم‌خونی و عدم تعادل هورمونی نیز در پیشگیری از ریزش مو مؤثر است. با انجام آزمایش خون و مراجعه به پزشك می‌توان تشخیص داد كه آیا مقدار ویتامین B و آهن موجود در بدن كافی است یا با كمبود آنها مواجه هستید.

 عوامل ریزش مو

 در شرایط طبیعی موها در سه مرحله رشد می‌كنند و حدود سه سال در مرحله آناژن، یا مرحله رشد هستند و سپس وارد فازتلوژن می‌شوند؛ سپس در عرض سه ماه بعد از اینكه مو وارد مرحله تلوژن شد، ریشه مو سست شده و می‌ریزد. بنابراین بسیار طبیعی است كه با شامپو كردن و یا شانه زدن، موهایی كه در مرحله تلوژن قرار دارند، تحریك شوند و بریزند، اما موهای جدید جایگزین این موها می‌شوند، به همین دلیل است كه ریزش 100 عدد مو در روز طبیعی است. بیشتر افرادی كه به ناگاه متوجه ریزش موها در حمام یا روی بالش و دیگر وسایل خود می‌شوند، متوجه نیستند كه این ریزش طبیعی است و اینها موهای مرده فرد هستند. شرایط و عوامل متعددی روی رشد مو تأثیر گذار است و موجب شوك در مراحله رشد مو می‌شود. به‌طور معمول 10 درصد از موها در مرحله تلوژن هستند؛ ولی گاهی شرایط موجب می‌شود كه 30 الی 40 درصد موها در این مرحله قرار بگیرند. برخی از این شرایط عبارتند از:  زایمان   تب بالا   كاهش ناگهانی وزن و رژیم غذایی نامناسب  بیماری شدید   جراحی

 استرس شدید (كه می‌تواند در اثر از دست دادن یكی از اعضای خانواد، طلاق و یا تغییرات تمایلات جنسی و ... باشد).

این شرایط لزوماً همیشه با ریزش مو همراه نخواهند بود و هیچ یك از آنها تهدید كننده زندگی نیست و در اكثر مواقع بیشتر و نه تمام موهایی كه ریخته شده است، پس از بهبود شرایط، مجدداً رشد خواهند كرد. در این موارد هیچ درمان خاصی نیاز نیست و به‌طور معمول به شامپو كردن موهای‌تان ادامه دهید.

كچلی الگوی مردانه و زنانه: این نوع ریزش مو معمولاً ارثی و خانوادگی است و هم در مردان و هم زنان دیده می‌شود؛ اگر چه ریزش مو در مردان سریع‌تر و بیشتر اتفاق می‌افتد. حتی مردانی كه در طول زندگی كچل نمی‌شوند، با افزایش سن و پیری، موهای آنها نازك می‌شود. ریزش موی مردان به شكل M در قسمت جلوی سر، لزوماً به این معنا نیست كه در آینده كچل خواهند شد و موهای آنها خواهد ریخت.

 ریزش مو در زنان

علت ریزش مو در زنان مانند مردان ژنتیكی است و معمولاً به صورت پراكنده یا كل مو را شامل می‌شود و به منطقه خاصی از سر محدود نمی‌گردد. اگر چه در برخی از زنان نازك شدن موها و ریزش آن از سن 30 سالگی آغاز می‌شود، ولی معمولاً سال‌ها طول خواهد كشید تا آنها متوجه نازكی و ریزش موهای‌شان شوند. این نازك شدن موها كاملاً طبیعی و فیزیولوژیك است و با بالا رفتن سن اتفاق می‌افتد. عوامل ریزش مو در زنان به نسبت مردان بیشتر است و شرایطی از جمله كم خونی و بیماری تیروئید از مهم‌ترین آنهاست. اگر چه مطالعات نشان می‌دهند كه ممكن است طاسی از طریق ژن منتقل شود، ولی اكنون موضوع در حال بررسی است. خانم‌ها باید به نكات زیر توجه داشته باشند:

 داشتن موهای بلند لزوماً به معنای فشار بیشتر به ریشه مو نیست.

 شامپو كردن، ریزش مو را افزایش نمی‌دهد و فقط به ریزش موهای مرده و مستعد كمك می‌كند.  رنگ كردن و سشوار مو، موجب افزایش ریزش مو نخواهد شد؛ اما دكلره قوی و كشیدن موها به سمت عقب و وارد كردن فشار بیش از حد به فولیكول مو، موجب ریزش می‌شود.  بارداری تغییرات بی‌شماری در بدن ایجاد می‌كند و بر روی موها تأثیر می‌گذارد. بسیاری از زنان احساس‌ می‌كنند در دوره بارداری موهای آنها پرشت‌تر شده است. این موضوع معمولاً به چرخه رویش مو مربوط می‌شود؛ ولی دلیل قطعی آن مشخص نیست. در برخی خانم‌ها نیز برعكس، بارداری موجب ریزش مو می‌شود كه دلیل آن تغییرات هورمونی بدن است و معمولاً بعد از زایمان و یا در طول یك دوره شش ماهه كاهش می‌یابد. علت دقیق این موضوع نیز ناشناخته است.

 درمان ریزش مو در خانم‌ها: درمان ریزش مو در خانم‌ها شامل استفاده از ماینوكسیدیل (Rogaine)، پیوند مو، استفاده از پودر مو، كلاه گیس و اضافه كردن موهای مصنوعی به موهای طبیعی می‌باشد. توجه داشته باشید كه خارش پوست سر نیز هم در مردان و هم در زنان می‌تواند موجب ریزش مو شود و این خارش ممكن است ناشی از شوره سر باشد. در هر صورت علت هر چه باشد، حتماً باید درمان شود. برای درمان شوره می‌توان از كرم‌های كورتیزونی موضعی یا لوسیون‌های كاهش خارش سر و یا شامپوهای كتوكونازول استفاده كرد.

 درمان ریزش مو در مردان

روش‌های اثبات شده و علمی بسیار كمی وجود دارند كه توسط FD برای درمان ریزش مو تأئید شده‌اند. در دنیای تجارت، هزاران روش اثبات نشده وجود دارد كه فروشندگان ادعا می‌كنند محصولات آنها ریزش مو را درمان می‌كند. برخی از این محصولات ممكن است بی‌ضرر ولی بی‌فایده باشند. سه داروی اثبات شده برای ریزش مو در مردان به نام مایندكسیدیل (Rogaine)، فینلستراید (Propecia)، دوتاستراید (Avodart) وجود دارد كه به نظر می‌رسد با قطع مصرف آنها ریزش مو نسبت به قبل تشدید نخواهد شد.

 ماینوكسیدیل: برای خرید این دارو نیازی به نسخه پزشك نیست و هم مردان و هم زنان می‌توانند از آن استفاده كنند. بیشتر برای ریزش موهای وسط سر و رشد آنها مؤثر است تا جلوی موها و در انواع 2، 4 و 5 درصدی در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد. Rogain نیز ممكن است سبب رشد مجدد موها شود، اما در حفظ مقدار فعلی موها بسیار مؤثر است و عوارض بسیار كمی نیز دارد. مهم‌ترین مشكل در مصرف این دارو، مصرف مداوم آن است؛ چرا كه بیشتر افراد بعد از مدتی خسته می‌شوند؛ زیرا دست كم باید روزی یكی دوبار از آن استفاده كرد. ریزش ناگهانی این دارو بر روی گردن و صورت موجب رشد موهای زائد در این مناطق می‌شود.

 فینلستراید: FDA این دارو را برای مردان مبتلا به ریزش مو آندروژنی تأئید كرده و اگر چه برای زنان تأئید نشده است، ولی برچسب روی آن نشان می‌دهد كه مصرف آن در دوره بارداری و یا كسانی كه تصمیم به بارداری دارند، ممنوع می‌باشد. زنان باردار حتی از دست زدن به محتویات كپسول نیز باید خودداری كنند؛ زیرا می‌تواند برای جنین خطرناك باشد. این دارو با مسدود كردن و كاهش فعالیت هورمون‌های طبیعی در فولیكول‌های موی سر از ریزش مو جلوگیری می‌كند و فقط با نسخه پزشك می‌توان آن‌را خریداری كرد و  به شكل قرص 1 میلی‌گرمی در دسترس است كه به صورت روزانه باید مصرف شود. اگر چه این دارو ممكن است موجب ضخیم شدن موی برخی افراد شود، ولی تأثیر اصلی آن حفظ موهای فعلی خواهد بود. مطالعات نشان می‌دهند كه این دارو، برای كاهش ریزش مو بسیار مؤثر است و باید دست كم 6 الی 12 ماه، مداوم مصرف شود؛ زیرا تأثیر آن تدریجی است. عوارض احتمالی دارو شامل ناتوانی و كاهش میل جنسی است كه البته با قطع مصرف، این عوارض نیز از بین خواهند رفت.

 دوتاستراید (Avodart): مورد تأئید FDA است و بزرگ شدن خوش خیم پروستات را درمان می‌كند. این دارو كه شبیه فیناسترلید است و در طبقه داروهای مهاركننده آلفاردوكتاز قرار دارد، با مسدود كردن و اتصال ماده طبیعی در فولیكول‌های مو به درمان ریزش مو كمك می‌كند. خانم بارداری FDA این دارو را برای خانم‌ها تأئید نكرده و در صورتی كه خانم بارداری اتفاقی این كپسول را لمس كند، باید بلافاصله دست خود را با صابون بشوید. گروهی دیگر از داروهای موضعی به نام پروستاگلنوین آنالوگ برای تقویت مژه‌ها وجود دارند كه به تازگی توسط FDA تأئید شده‌اند و پژوهشگران در حال بررسی و مطالعه اثربخشی آن روی موهای سر هستند. یكی از این داروهای جدید «Bimatororost» نام دارد كه در تیره كردن و ضخامت مژه‌ها و افزایش رشد آنها مؤثر است. به‌طور كلی علت اثربخشی این دارو مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد طول فاز آناژن یا همان مرحله رشد مو را افزایش می‌دهد.