تحریریه دنیای سلامت
شامپو یك نوع محصول آرایشی– بهداشتی برای از بین بردن چربی، مواد زائد پوستی، شوره سر، مواد آلاینده محیطی و سایر ذرات آلوده دیگر است. برای نرم كردن و لطافت موهای سر مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین منظور در محتویات شامپوهای جدید مقداری نرم‌كننده موی سر نیز وجود دارد تا به این ترتیب شانه زدن و آرایش موها آسان‌تر شود.
تاریخچه
كلمه شامپو از لغت هندی «چمپو» گرفته شده است. اولین بار در سال 1762، دین محمود، یكی از پادشاهان بنگالی در سفرش به بریتانیا به هنگام استحمام از شامپوی مخصوص خودش استفاده كرد. بعدها همسر ایرلندی‌اش، حمامی را به نام «حمام شفابخش محمود» افتتاح كرد و به این ترتیب در سرتاسر انگلستان حمام محمود مشتریان بسیاری یافت كه همگی درصدد امتحان كردن این شامپوی هندی بودند.
تا آن زمان مردم از صابون برای شستشوی موهایشان استفاده می‌كردند كه هم سوزش‌آور بود و هم موها را سخت و زبر می‌كرد. در نخستین مراحل تولید شامپو، انگلیسی‌ها، صابون رنده شده را داخل مقداری آب می‌جوشاندند و بعد مقداری گیاه دارویی به آن اضافه می‌كردند تا هم عطر و رایحه دلچسبی به موها بدهد و هم درخشش موها را بیشتر كند.
اولین شامپویی كه ساخته شد به نام «كیسی هبرت» ثبت و ساخت شامپو به شكل تجاری، تقریبا از صد سال پیش آغاز شد. ساختار شامپو و صابون در ابتدا شباهت بسیار زیادی به هم داشت. در هر دو از مواد فعال پاك‌كننده استفاده شده بود. شامپوهای جدید كه نخستین بار در سال 1930 با نام «دِرِن» به بازار عرضه شد، از تركیبات مصنوعی پاك‌كننده تشكیل شده بود.
تركیبات شامپو
شامپو به طور كلی از تركیب مواد فعال پاك‌كننده ساخته شده است. تركیب سولفات لوریل سدیم همراه با یك ماده پاك‌كننده دیگر به نام كوكامیدوپروپیل برای چسبناك‌تر شدن مایع شامپو، تركیب اصلی شامپو را تشكیل می‌دهد. سایر عناصر سازنده عبارتند از نمك (كلرید سدیم) برای تنظیم میزان چسبناكی، یك ماده نگهدارنده و خوشبوكننده و سایر تركیبات دیگر كه برای افزایش كیفیت در این زمینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند:
كف بیشتر، آبكشی راحت‌تر، كاهش سوزش چشم‌ها، جلوگیری از آسیب دیدن موها، ایجاد بوی خوش و دلچسب، كاهش مواد سمی موجود در شامپوها، كاهش خاصیت اسید (PH پایین)اغلب شامپوها مرواریدی هستند. این خاصیت شامپو از طریق اضافه كردن مقدار كمی مواد مناسب مثل گلیكل (نوعی پارافین است) كه از اسید استیریك گرفته شده، ایجاد می‌شود.
در بیشتر شامپوها برای ایجاد خاصیت نرم‌كنندگی بیشتر از سیلیكون استفاده می‌شود. عناصر سازنده مشترك در تمام شامپوها عبارتند از: كلرید آمونیوم، سولفات لوریل آمونیوم، گلیكل، سولفات لوریل سدیم.
اداره غذا و دارو (FDA) تصمیم گرفت تمام شامپوها و تركیبات به كار رفته در آنها را كنترل كند و دستور داد كه از تمام مضرات و مزایای انواع شامپوهای تولیدشده لیستی تهیه شود. به این ترتیب، تولیدكنندگان شامپو از این برنامه كنترلی برای رقابت در بازارهای تجاری استفاده كردند و همین مسأله سبب شد تا این مقررات بهتر و بیشتر به اجرا درآیند، زیرا تولیدكنندگان برای رسیدن به تقاضای بیشتر خود را ملزم به رعایت نكات بهداشتی می‌نمودند ولی تولید شامپوهای دارویی كمی كار را پیچیده می‌كرد به همین دلیل یك مركز تحقیقی دیگر شروع به كار كرد تا كیفیت این دسته از شامپوهای دارویی مثل شامپوی ضدشوره، را تحت نظارت خود درآورد.
ویتامین‌ها و آمینواسیدها
تاثیر ویتامین‌ها و آمینواسیدها در شامپوها موضوع قابل توجهی است. ویتامین‌ها مواد جایگزینی هستند كه در فرآیندهای شیمیایی بدن و گردش خون، نقش اصلی را ایفا می‌كنند. ویتامین‌ها حتی قادرند در مرده‌ترین لایه های پوست نفوذ كنند و به بهبود و سلامت سلول‌های زنده زیر سلول‌های مرده كمك كنند و همین مسأله در كیفیت رشد موهای جدید تاثیر زیادی دارد. این ویتامین‌ها نمی‌توانند به اندازه موها روی سایر بافت‌های مرده بدن موثر باشند. ماهیت برخی از ویتامین‌ها مثل ویتامین E به گونه‌ای است كه اثر زیبایی زیادی روی موها دارند.
پروتئین‌هایی كه رشته‌های مو را تشكیل می‌دهند، زنجیره‌ای از آمینواسیدها هستند كه با ترتیب خاصی به هم متصلند. پروتئین‌ها نمی‌توانند در پوست و مو رخنه كنند حتی اگر هم بتوانند خود را به سطح خارجی مو برسانند، كمكی به تقویت آن نمی‌كنند. آمینواسیدها نمی‌توانند در میان سلول‌های پوست نفوذ كنند ولی ممكن است كه وارد لایه‌های مرده شوند. اما بدون ساختار پیچیده پروتئین‌ها در سلول‌های زنده، قادر به ترمیم تار موی آسیب دیده نیستند.
