مهناز خد‌‌ا‌د‌‌وست
آلودگی هوا با ریه‌ها چه‌كار می‌كند؟
در آلودگی هوا اصل این است كه عوامل آلاینده كه از سوخت نفت، بنزین و گازوئیل و سایر موارد به وجود می‌آیند، سبب زیان و آسیب به همه موجودات، به‌ویژه انسان می‌شوند. من چندین بار در اوایل دهه هفتاد با مجلس شورای اسلامی رایزنی داشتم و با مستندات نشان دادم هر روز صدها تن سرب در هوای تهران پخش می‌شود و سرب وقتی وارد بدن می‌شود، دیگر خارج نمی‌گردد و در مغز استخوان هم رسوب پیدا می‌كند. آن زمان نمایندگان تهران، مجمع عمومی نمایندگان داشتند كه حالا امیدواریم دوباره به وجود بیاید كه مسائل تهران را به طور ویژه بررسی كنند. نمایندگان تهران هم باید مجمع داشته باشند و مردم بتوانند جدا از شورای شهر به آنها نیز رجوع كنند تا مشكلات تهران نیز مثل سایر شهرها بررسی و حل شود. مرحوم ساوجی نماینده تهران بود و جلسه‌ای گذاشتند مطالب ارائه شد، شهردار نمایندگان وزارت نیرو، وزارت نفت و همه ارگان‌ها بودند تصویب شد كه باید سرب حذف شود. باید جایگاه‌های گازرسانی به وجود بیایید و قرار بر این شد كه شهرداری و سازمان زمین شهری كمك كنند و سوبسید بگیرند و همینطور زمین را به افرادی كه داوطلب هستند بدهند و وزارت نفت هم كمك كند و بدین‌شكل بالاخره سرب را از بنزین حذف كردند. بطوركلی همه این مواد آلاینده از طریق دستگاه تنفس وارد بدن می‌شوند. ذرات كربن سبب می‌شوند خلط شما به رنگ خاكستری متمایل شود و ذرات سیاه و دوده كه چون درشت است توسط مخاط حلق و بینی گیر می‌افتد و وارد قسمت پایین نمی‌شود، ولی گازها مثل ازن، سولفور و مشتقات نیتروژن به راحتی از طناب‌های صوتی حنجره رد می‌شوند و وارد دستگاه تنفس تحتانی می‌شوند. دستگاه تنفس و راه‌های تنفسی را خداوند به شكلی طراحی كرده كه ذرات همینطور كه به سمت پایین می‌آیند گیر بیفتند، ولی چون گاز گوگرد و نیتروژن از این موانع عبور می‌كنند، وارد جریان خون می‌شوند و لذا شما بعد از چند ساعت احساس خستگی، بی‌حوصلگی، عصبانیت و خواب‌آلودگی می‌‌كنید كه به علت تأثیر روی سیستم عصبی است.
سالیانه چند نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند؟
آمار دقیقی نداریم، ولی طبق آماری كه وزارت بهداشت اعلام كرده، سالانه بین 11 تا 14 هزار نفر به علت مسائل آلودگی هوا فوت می‌شوند. در حالی كه در مقابل سیگار این رقم تا 70 هزار نفر در سال است. وقتی یك هواپیما سقوط می‌كند عزای عمومی اعلام می‌شود، ولی در اثر استعمال دخانیات هر روز معادل دو هواپیما سقوط می‌كند.
آیا سرطان ریه به جنسیت هم بستگی دارد؟
بله،از آنجا كه مصرف سیگار بیشتر در آقایان دیده می‌شود می‌گوییم در آقایان بروز این بیماری بیشتر است، ولی در جایی كه خانم‌ها هم سیگار می‌كشند سرطان در آنها نیز به وفور وجود دارد.
موقعیت و جایگاه ایران در درمان بیماری‌های ریوی به چه صورت است؟
بدنبال برنامه‌ریزی در سطح وزارت بهداشت و با توجه به وسعت شبكه بهداشتی درمانی كشور و برنامه پزشك خانواده مقرر شد تا شبكه‌هایی تحقیقاتی ایجاد شوند. به این جهت شبكه ملی تحت عنوان شبكه بیماری‌های تنفسی، تشكیل گردید كه مراكز تحقیقاتی مرتبط به این موضوع و انجمن‌ها‌ی علمی و NGO و نمایندگان بوردهای تخصصی همه عضو آن هستند كه در مورد بحث بیماری‌های تنفسی و ریوی یك استراتژی و برنامه داشته باشند در موضوع درمان، دارو، آزمایش و به اصطلاح خودمان تهیه دستورالعمل‌های ملی كه به لطف خدا دستورالعمل بیماری مزمن ریوی (COPD) و آسم را تهیه كردیم كه مراحل خودش را در وزارتخانه طی می‌كند و این برنامه نظیر برنامه‌های كشورهای پیشرفته است كه هم دستورالعمل خاص خود را دارند و براساس آن چهارچوب پیش می‌روند و در واقع همه‌چیز اصولی می‌شود و زمانی كه در این چهارچوب است دولت هم هزینه‌ها را پرداخت می‌كند و چون همه‌چیز مبتنی بر اصول علمی و نظام‌مند می‌باشد قابل ارائه به عموم است و مقرون به صرفه نیز هست.
بیماری‌های ریوی متداول در كشور كدامند؟
آمار آسم و آلرژی بینی و سینوس‌ها مختلف است ولی نزدیك 30 درصد افراد جامعه به نحوی مشكل آلرژی و حساسیت دارند. در مورد آسم حداقل 10 درصد كودكان زیر
14سال و حداقل 5 درصد بالغین به آسم مبتلا هستند كه این رقم بالاست و نزدیك به 7 میلیون نفر این مشكل را دارند.
به نظر شما مردم در چه مواردی باید بیشتر احتیاط كنند؟
توصیه می‌شود افراد در معرض باد، سرما و هوای آلوده قرار نگیرند، از موادی كه تحریك می‌كنند خودداری كنند، استرس‌ها را كمتر نمایند و داروهای تجویز شده را استفاده كنند. عوامل فردی و محیطی نیز خیلی مهم است. گاهی به مردم می‌گویم بینی خود را خوب بشوئید می‌پرسند هر روز این كار را انجام دهیم؟ همانطور كه برای بهداشت دهان و دندان هر روز مسواك می‌زنید برای بهداشت بینی و سینوس نیز ضمن شست‌و شو، بخور نیز بدهید. بخصوص در روزهایی كه آلودگی هوا بیشتر می‌باشد.
بیشترین مراجعه‌كنندگان از لحاظ جنس و سن چه كسانی هستند؟
در سنین كودكی، بیشتر مراجعه كنندگان، برای درمان آسم هستند و هر چه‌قدر سن بالاتر می‌رود، مراجعه بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی، برونشیت و سرطان‌ها در دهه‌های بالاتر، بیشتر است. ما از همه طیف بیمار داریم، چون من فوق‌تخصص ریه بالغین هستم، در نتیجه كودكان را مداوا نمی‌كنم و برای این كه یك رشته فوق‌تخصصی ریه در كودكان در ایران ایجاد شود، خیلی زحمت كشیدم.
نظرتان راجع به قلیان و سیگار چیست؟
هر دو یك وسیله استعماری هستند. قاچاق سیگار در ایران1000 تریلی در سال است. چهار بیماری وجود دارد كه در كل دنیا (غنی و فقیر) فرقی نمی‌كند كه مهم‌ترین عامل مرگ و میر هستند: 1- بیماری‌های قلبی و عروقی شامل فشار خون و سكته قلبی و مغزی، 2- بیماری‌های تنفسی، 3- سرطان‌ها و 4- مرض قند یا دیابت. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید عوامل خطر مشترك سبب پیدایش این چهار بیماری می‌شوند كه عبارتند از: رژیم غذایی، ورزش، چاقی و دیگری دخانیات، و همچنین معتقدند میان این چهار مورد با دخانیات می‌توان راحت‌تر برخورد كرد و لذا یك برنامه بین‌‌المللی برای مبارزه با دخانیات وجود دارد. استعمال دخانیات در كشور ما اگر نظارت و كنترلی نداشته باشد، بی‌حساب و كتاب است و الان در حال حاضر دختران و فرزندان ما قلیان می‌كشند و قلیان كشیدن خود دریچه‌ای برای مسائل دیگر است و بار فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی دارد. ما باید در تولید گندم، برنج و شكر خودكفا بشویم، نه اینكه برای خودكفایی تولید سیگار تلاش كنیم و جایزه هم بگیریم. این روش، مایه افتخار نیست.
