دكتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق
درمان آمبولی ریه
افت ناگهانی فشار خون، شایع‌ترین مشكل‌ترین عارضه‌ای است كه هنگام بروز آمبولی ریه رخ می‌دهد. در این حالت به دلیل ترشح موادی مانند هیستامین، سروتونین و ... فشار در عروق سیستمیك افت كرده و عروق ریه دچار اسپاسم می‌شود، این عوامل باعث افت فشار خون شده كه متعاقب آن بیمار دچار شوك می‌شود. بنابراین، شوك و سقوط فشار خون، شایع‌ترین علت مرگ در مبتلایان به آمبولی ریه می‌باشد. هنگام بروز شوك، مشكل‌ترین كار پزشك، خارج كردن بیمار از حالت شوك می‌باشد.
مهمترین اقدام درمانی هنگام بروز شوك كدام است؟
هنگام بروز شوك در آمبولی ریه، اولین اقدام، بالابردن فشار خون بیمار، به كمك مایع درمانی و تجویزی دوپامین است تا فشار خون به صورت همودینامیك درآید.تجویز دوپامین با دوز 3-1 میكروگرم در دقیقه به ازای هر كیلوگرم وزن بدن بیمار، می‌باشد البته گاه ناچار می‌شویم دوز تجویز را تا حد 10 میكروگرم هم بالا ببریم، ولی ممكن است علی‌رغم اتخاذ این تدابیر فشار خون افزایش نیابد.
گاه با افزایش دوز دوپامین، ضربان قلب افزایش می‌یابد ولی فشار خون، همچنان پایین باقی می‌ماند.در این حالت، پس از تجویز دوپامین، هپارین نیز تجویز می‌شود، زیرا آمبولی كه در عروق ریه به وجود آمده، پس از حركت در عروق، ممكن است به دفعات آمبولی رخ دهد. هنگام بروز این مشكل، گاه پزشك ناچار می‌شود، با گذاشتن چتر در Inferior Vena Cava ، لخته‌ها را گرفته و با تمیزكردن چتر و كارگذاری مجدد آن، مانع از تكرار بروز آمبولی شود.بنابراین تجویز هپارین، دارویی بسیار مناسب جهت جلوگیری از تشكیل مجدد لخته است. اگر بیمار دچار كورپولموز حاد «Acute Cor Polmonar» باشد، در خطر ابتلا به آمبولی ریه قرار دارد. ولی در موارد ابتلا به كورپولموز مزمن «Chronic cor polmonar»، بیمار دچار علایمی مانند سرفه، می‌شود.در نارسایی حاد قلبی، مریض دچار برجستگی ورید‌های گردن و درد در ناحیه كبد می‌شود. هنگام بروز این مشكل با گرفتن نوار قلب، بزرگی قلب راست مشاهده می‌شود.
در حالی كه بیمار هیچگونه علامتی را از بزرگی قلب راست نشان نمی‌دهد با تجویز «دیگوكسین»، قدرت انقباضی قلب راست كنترل می‌شود. اگر بیمار ظرف مدت هشت ساعت از شوك خارج شود، حال وی بهبود خواهد یافت. ولی اگر علی‌رغم این درمان‌ها پس از طی مدت هشت ساعت، بیمار در شوك باقی بماند، تشخیص آمبولی دوطرفه قطعی می‌شود، این حالت با آمبولی ریه كه به لوب تحتانی ریه راست، منتقل می‌شود، متفاوت است.در این حالت آمبولی وسیع ریه رخ داده كه در تنه اصلی، پولمونر را مبتلا كرده است. در این حالت ناچار به انجام عمل جراحی «آمبلكتومی» خواهیم بود. انجام این عمل جراحی با ریسك مرگ‌ومیر 70-60 درصد همراه خواهد بود، زیرا بیمار در حالتی كه دارای فشار خون سیستولیك 20 میلیمتر جیوه است به بی‌هوشی می‌رود و شوك مضاعف دریافت می‌كند. در این حالت شانس زنده‌ماندن بیمار بسیار كم است. بنابراین باید توجه داشت كه درمان اولیه آمبولی ریه، درمانی طبی است.
نكته
در مواردی كه بیمار به ناچار بستری است (خصوصاً اگر در سنین میانسالی باشد) باید هپارین با دوز پایین تجویز شود. به این طریق می‌توان از ایجاد آمبولی پیشگیری نمود. در مواردی آنكسوپارین (هپارین جدید، با دوز پایین)، به صورت زیرپوستی هر 12 ساعت تزریق می‌شود كه با آموزشی ساده، توسط بیمار، در منزل امكان‌پذیر می‌شود. معمولا این نوع تزریق برای بیمارانی كه دچار سكته قلبی شده‌اند تجویز می‌شود، در این صورت نیازی به انجام آزمایش PTT و CT نمی‌باشد. پس از انجام تزریق، و جذب هپارین، زمان انعقاد به آرامی (ظرف مدت 12 ساعت) طولانی می‌شود، بدون آنكه خطر آمبولی وجود داشته باشد.مزیت تجویز آنكسوپارین این است كه انجام آزمایش «PTT» و «CT» لزومی ندارد.
