کاهش دمای محیط در فصول سرد با مشکلات خاص بهداشتی خود همراه است و افرادی که دوره سالمندی را می‌گذرانند، بیشتر از دیگران در معرض این مشکلات قرار دارند. افزایش سن و رسیدن به دوره سالمندی شما را در زمستان در معرض خطراتی برای سلامتتان قرار می‌دهد که از جمله آنها می‌توان به هیپوترمی (کاهش درجه حرارت بدن)، سرمازدگی و افت قند و فشارخون اشاره کرد.
کاهش درجه حرارت بدن
توانایی بدن به تحمل سرما با افزایش سن افراد کاهش پیدا می‌کند و سالمندان را در معرض خطر بیشتر کاهش درجه حرارت بدن قرار می‌دهد.
در این عارضه خطرناک درجه حرارت بدن به‌طور چشمگیری افت می‌کند و برای مدت طولانی در این حد باقی می‌ماند. هیپوترمی ممکن است به حمله قلبی، مشکلات کلیوی، آسیب کبدی و حتی مرگ بینجامد. افراد دچار کاهش درجه حرارت بدن ممکن است اندکی سردرگم، کند و خواب‌آلوده به نظر برسند، دچار لکنت یا کندی زبان باشند، بلرزند یا عضلات اندام‌هایشان سفت شود.
حساسیت بیشتر سالمندان به این عارضه تا حدی به این علت است که سوخت‌وساز در بدن افراد سالمند، آهسته‌تر است، در نتیجه نسبت به افراد جوان، حرارت کمتری تولید می‌کند.
به علاوه، تغییرات جسمی در سنین بالا باعث می‌شود توانایی سالمندان برای تشخیص اینکه درجه حرارت چقدر پایین است، دچار اشکال شود. این مساله، به‌خصوص اگر فرد سالمند تنها زندگی کند و کس دیگری همراهش نباشد، می‌تواند مشکل‌آفرین شود.
همچنین برخی عوارض پزشکی و شیوه زندگی بی‌حرکت ممکن است سالمندان را در معرض آسیب‌پذیری بیشتر حتی در سرمای خفیف قرار دهد.
برخی بیماری‌ها ممکن است مانع از این شود که سالمندان در فصل سرد، گرم بمانند. دیابت، مشکلات تیروئیدی، بیماری پارکینسون، آرتریت و نقصان حافظه از جمله این بیماری‌ها هستند. اگر به این بیماری‌ها مبتلا هستید، با پزشکتان مشورت کنید.
نشانه‌های اولیه کاهش درجه حرارت بدن
دست و پای سرد
صورت بادکردهپوست رنگ‌پریده
لرزیدن (هر چند در برخی موارد هیپوترمی لرز وجود ندارد.)
کند شدن سرعت گفتار یا لکنت زبان
خواب‌آلوده به نظر رسیدن
خشمگین یا سردرگم بودن
اگر کاهش درجه حرارت بدن ادامه یابد، این نشانه‌ها ممکن است بروز کند:
آهسته شدن حرکات، اشکال در راه رفتن یا دست و پا چلفتی شدن
سخت شدن حرکت دادن دست و پا
کاهش سرعت ضربان قلب
تنفس آهسته و سطحی
از حال رفتن و از دست دادن هوشیاری
پیشگیری از کاهش درجه حرارت بدن
سالمندان با انجام اقداماتی می‌توانند مانع کاهش درجه حرارت بدن شوند که شامل این موارد است:
*هنگامی که هوا سرد و توفانی است، در خانه بمانید. در اتاق‌هایی را که استفاده نمی‌کنید، ببندید و مراقب باشید پنجره‌ها باز نمانده باشند و از نوارهای درزگیر استفاده کنید. در صورت لزوم حوله لوله‌‌شده پشت درز درها بگذارید.
*هنگامی که بیرون می‌روید، برای مدت طولانی در سرما یا باد نمانید.
*هنگام خروج از منزل، چند لایه لباس بپوشید. پوشیدن 2 یا 3 لایه لباس گشاد نازک‌‌تر نسبت به یک لایه لباس ضخیم گرمای بیشتری فراهم می‌کند.
*کت، کلاه، دستکش، چکمه و روسری برای پوشاندن بینی و دهانتان و محافظت از ریه‌هایتان از هوای بسیار سرد استفاده کنید.
*مراقب باشید خیس نشوید زیرا خیس شدن باعث می‌شود به سرعت لرز کنید. اگر دچار لرز شدید، فورا به خانه برگردید؛ لرز ممکن است نشانه هشداردهنده کاهش درجه حرارت بدن باشد.
*هنگامی که در خانه هستید، زیر لباس‌هایتان، لباس زیر بلندی همراه جوراب و دمپایی بپوشید. از یک پتو یا پوستین برای گرم نگه‌داشتن پاها یا شانه‌هایتان استفاده کنید. در صورت لزوم در خانه از کلاه استفاده کنید.
*به اندازه کافی غذا بخورید تا وزنتان را حفظ کنید. نخوردن غذا باعث می‌شود لایه چربی زیر پوستتان که باعث محافظت در برابر سرما می‌شود، نازک شود.
*درجه ترموستات را دست‌کم در حد 20 درجه سانتی‌گراد نگه دارید. حتی دمای در حد 18 تا 20 درجه سانتی‌گراد ممکن است در افراد سالمند باعث کاهش درجه حرارت بدن شود.
*اگر از هیترهای فضای باز برای گرم کردن استفاده میکنید، به خطرات مربوط به آتش‌سوزی و مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن توجه داشته باشید.
*با پزشکتان در مورد داروهای مصرفی‌تان مشورت کنید- داروها چه با نسخه و چه بی‌نسخه- ممکن است خطر کاهش درجه حرارت بدن را افزایش دهند.
*از افراد خانواده یا دوستان بخواهید در طول فصل سرد به شما سر بزنند. اگر قطع برق باعث شده منبع گرمایی‌تان را از دست بدهید، نزد بستگان یا دوستانتان بروید.
موارد اضطراری
اگر گمان میکنید شخصی دچار کاهش درجه حرارت بدن شده، درجه حرارت بدن او را اندازه بگیرید و اگر این درجه حرارت از 5/35 درجه پایین‌تر آمده بود، با اورژانس تماس بگیرید.
تا زمانی که اورژانس برسد، این اقدامات را انجام دهید:
شخص را به یک جای گرم‌تر منتقل کنید.
او را در یک پتو، حوله یا کت گرمی که در دسترس دارید، بپیچانید.
حتی گرمای بدن خود شما هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. کنار فرد به ملایمت دراز بکشید.
اگر فرد هوشیار است، نوشیدنی گرمی به او بدهید، اما از نوشیدنی‌های الکلی یا کافئین‌دار مانند قهوه معمولی پرهیز کنید.
دست و پاهای فرد را مالش ندهید.
سعی نکنید فرد را با بردن به حمام گرم کنید.
از بالشتک‌های گرم‌کننده استفاده نکنید.
سرمازدگی
یک خطر دیگر سرمای شدید، سرمازدگی است. سرمازدگی هنگامی رخ می‌دهد که پوست در معرض درجه حرارت بسیار پایین قرار گیرد. سرمازدگی معمولا بینی، گوش‌ها، گونه‌ها، چانه و انگشتان دست و پا را گرفتار می‌کند و ممکن است با این نشانه‌ها بروز کند:
قرمزی پوست
دردناک شدن پوست و بی‌حسی آن
سفید شدن یا به رنگ خاکستری/زرد درآمدن پوست
سفت شدن شدید یا مومی شدن پوست
سالمندانی که دچار بیماری قلبی و سایر مشکلات گردش خون هستند، با احتمال بیشتری ممکن است دچار سرمازدگی شوند.
برای محافظت در برابر سرمازدگی این نکات را رعایت کنید:
هنگامی که بیرون می‌روید، همه بخش‌های بدنتان را بپوشانید.
هنگامی که پوستتان قرمز یا کبود می‌شود یا احساس سوزش میکنید، به خانه بازگردید.
اگر فکر میکنید خودتان یا اطرافیانتان دچار سرمازدگی شده‌اید، فورا با اورژانس تماس بگیرید.
لیز خوردن و افتادن
لیز خوردن و افتادن خطر دیگر زمستان برای سالمندان است. افتادن ممکن است سالمند را دچار آسیب‌های شدیدی مانند شکستگی لگن کند.
برای کاهش خطر سقوط در سنین بالا به این توصیه‌ها توجه کنید:
*به دقت مسیرهای جلوی خانه‌تان را پارو کنید یا از کسی بخواهید این مسیرها را برایتان پارو کند.
*در پیاده‌روهای یخ‌زده یا پربرف راه نروید. از مسیرهایی حرکت کنید که خشک هستند و پاک شده‌اند.
*چکمه‌های عاج‌دار بپوشید.
*اگر از عصا استفاده میکنید، نوک لاستیکی آن را پیش از آنکه فرسوده شود، عوض کنید. ممکن است استفاده از نوک‌های یخ‌شکن که روی انتهای عصا نصب می‌شود، مفید باشد. تجهیزات مخصوص پزشکی برای حرکت در زمستان را می‌توانید از دراگ‌استورها تهیه کنید.
*هنگام پاروکردن برف محتاط باشید. هوای سرد فشاری اضافی روی قلب وارد می‌کند و فشار پاروکردن هم می‌تواند فشار وارد بر قلب را افزایش دهد، به‌خصوص اگر از قبل هم بیماری قلبی داشته باشید. پاروکردن برای افراد دچار پوکی استخوان هم خطرناک است.
*قبل از اقدام به پاروکردن برف یا سایر کارهای سخت در هوای سرد، با پزشکتان مشورت کنید.
منبع: هفته نامه سلامت - ترجمه دکتر علی ملائکه
