با شروع دوره سالمندی احساس طعم، بویایی، بینایی و لامسه کاهش می‌‌یابد. معمولا کاهش حس چشایی و بویایی در سالمندان شایع‌تر است.
این کاهش میتواند ناشی از عوامل مختلف مانند کاهش تعداد پرزهای چشایی و اعصاب بویایی و بیماری‌هایی مانند آلزایمر، داروها، مداخلات جراحی و عوامل محیطی باشد.
افت این حواس تنها موجب کاهش اشتها یا لذت نبردن از غذا نمی‌شود، بلکه هشداری برای مسمومیت غذایی یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک است.
رعایت اصول تغذیه صحیح در سنین میانسالی و سالمندی سبب میشود فرد سال‌‌های عمر خود را با سلامت و نشاط و راحتی بیشتری طی کند و کمتر در معرض بیماریهای شایع همچون فشارخون بالا، چربی خون بالا، دیابت و پوکی استخوان قرار گیرد.
«قاتل خاموشی» در کمین است
فشارخون، به خودی خود یک بیماری نیست. خون برای گردشی مؤثر در عروق نقاط مختلف بدن، از نیرو و فشاری برخوردار است که آن را به همه اعضای بدن می‌‌رساند.
این افزایش غیرعادی فشارخون است که بیماری تلقی میشود و میتواند اعضای مختلفی از جمله قلب، عروق خونی، کلیه‌ها و مغز را تحت تاثیر قرار دهد.
میزانی از فشارخون که بالاتر از حد عادی در نظر گرفته میشود، در منابع مختلف پزشکی متفاوت است، اما به طور معمول به فشارخون بیشتر از 140/90 میلی‌متر جیوه، افزایش فشارخون اطلاق میشود.
به فشارخون افزایش یافته، گاهی «قاتل خاموش» گفته میشود.
چون گرچه معمولا بی‌علامت است اما میتواند منجر به حمله قلبی و سکته مغزی شود.
فشارخون بالا در چه کسانی دیده میشود؟
فشارخون بالا به‌ویژه در افراد مسن و سالمند بسیار شایع است. تقریباً در حدود یک نفر از هر چهار نفر از فشارخون بالا رنج میبرند.
در سنین جوانی، این مشکلی در مردان شایع‌تر است اما در سنین بالاتر، در زنان بیشتر از مردان دیده میشود. به طور کلی می‌‌توان گفت با افزایش سن، خطر ابتلا به عوارضی خطرناک فشارخون افزایش می‌‌یابد.
عوامل مستعد کننده فشارخون
بیشتر مردم (نزدیک به ۹۵ درصد آنها) از نوعی افزایش فشارخون رنج میبرند که علت مشخصی برای آن یافت نشده است. به این نوع از مشکل، افزایش فشارخون اولیه گفته میشود.
عوامل زیر در بروز این نوع افزایش فشارخون مؤثر هستند
- سن: مطالعات مختلف نشان داده است که سیر پیشرونده افزایش سن با فشار خون ارتباط دارد.
- عوامل ژنتیکی: بررسی‌های مختلف اثبات کرده است که عواملی ژنتیکی که به ارث می‌رسند با افزایش فشارخون ارتباط دارند.
- نژاد: سفیدپوستان و نژاد هند و اروپایی بیشتر از سایر نژادها دچار افزایش فشارخون میشوند.
- عوامل محیطی: عواملی مانند چاقی، مصرف الکل، نمک زیاد و استرس نیز در بروز این مشکل، مؤثر هستند. ۵ درصد باقیمانده مبتلایان به فشارخون افزایش یافته، علت مشخصی برای بیماری خود دارند. به این نوع از بیماری، افزایش فشارخون ثانویه گفته میشود.
عوامل زیر در بروز این نوع افزایش فشارخون مؤثر هستند
- بیماریهای کلیوی: اختلالات کلیوی به دلیل تجمع آب و نمک در بدن موجب بالا رفتن فشارخون میشود. این افزایش، خود میتواند باعث ایجاد بیماریهای کلیوی شود یا ان را بدتر کند.
- بیماریهای غدد درون‌ریز: مانند سندرم کوشینگ، هایپرپلازی ادرنال و فئوکرومو سایتوما.
- داروها و سموم: افزایش فشارخون میتواند عارضه جانبی استروئیدها، الکل، کوکائین، سیکلوسپورین و اریتروپوئیتین باشد. مصرف مواد حاوی تیروزین مانند برخی از پنیرها در افرادی که از داروهای ضدافسردگی خاصی استفاده می‌‌کنند ممکن است منجر به حمله افزایش فشارخون در این افراد شود. خطر افزایش فشارخون در زنانی که از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌‌کنند، بیشتر است.
- اشکال در سیستم عصبی خودکار یا سیستم هورمونی کلیه (رنین انژیوتانسین).
- مقاومت به انسولین
- فشارخون بالا در اوایل بارداری ممکن است نشان دهنده افزایش فشارخون اولیه باشد. فشارخون بالا در نیمه دوم حاملگی «پرهاکلامپسی» نامیده میشود که معمولاً اگر کنترل شود، پس از زایمان از بین میرود و مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند.
چرا باید فشارخون بالا را کنترل کرد؟
- فشارخون بالا یک عامل خطر مهم در ایجاد نارسایی قلبی است عروق شبکیه چشم، سکته مغزی و حمله قلبی شود و به همین دلیل پیشگیری و درمان ان بسیار مهم است.
- اگر میزان فشارخون به سرعت بالا رفته و به حدود 200/130 برسد به آن فشارخون بدخیم گفته میشود که آسیب زیادی ایجاد می‌كند و حتی میتواند موجب مرگ شود.
فشارخون بالا چگونه تشخیص داده میشود؟
کنترل میزان فشارخون: فشارخون در چند نوبت و در شرایط استاندارد اندازه گیری میشود.
عكس قفسه سینه: ممكن است علائم نارسایی قلبی و بزرگ شدن قلب را نشان دهد
نوار قلب: ممکن است بزرگی بطن چاپ یا کم خونی موضعی (ایسکمی) را نشان دهد.
آزمایش خون: در بررسی اوره و الكترولیت‌ها برای كنترل عملكرد کلیه و همچنین چربی و قندخون.
ازمایش ادرار: برای یافتن علائم بیماری کلیوی،
فشارخون بالا چگونه درمان میشود؟
هدف از درمان، رساندن فشارخون به کمتر از 140/90 در افراد معمولی و كمتر از 130/85 در بیماران مبتلا به بیماری كلیوی یا دیابت است. با این هدف که در درازمدت خطر عوارض وخیمی که ذکر شد، کاهش یابد.
برای کمک به کاهش عوارضی فشارخون بالا، بهتر است:
- کشیدن سیگار ترک شود تا آسیب عروقی کمتر شود.
- کاهش وزن با رژیم غذایی یا ورزش
- كاهش مصرف نمك و اجتناب از مصرف غذاهایی كه به صورت شور تهیه میشوند.
- افزایش فعالیت بدنی و ورزشی منظم و کاستن از استرس
برای كنترل فشارخون، پزشك ممكن است داروهای مختلفی تجویز كند كه مكانیسم‌های متفاوتی دارند. معمولا یک نوع دارو همراه تغییر شیوه زندگی به صورتی که گفته شد، به کار میرود. اما به اندازه عوامل متعددی از جمله شرایط جسمانی فرد بستگی دارد.
توصیه‌های مهم برای کاهش فشارخون
1 - مصرف آب سالم و گوارا به میزان قابل توجه در روز توصیه میشود.
یک لیوان اب میوه رقیق شده با اندکی پودر ویتامین C موجب بهبود عملکرد دستگاه ایمنی و ترمیم سرخرگ‌ها میشود.
۲- مصرف نان‌ها و مواد کربوهیدراتی تهیه شده از آردهای سفید و بدون سبوس (تصفیه شده) را به حداقل برسانید و به جای آن نان حاوی سبوس جو دو دسر استفاده کنید.
۳- مصرف قند و شکر و سایر فرآورده‌های تهیه شده از آنها مانند انواع نوشابه‌ها، مربا، ژله، شکلات، کیک‌ها و شیرینی‌ها را محدود یا حذف كنید.
4- سعی کنید غذا را کامل بجوید و حتما غذای خود را در محیطی آرام و به دور از استرس و تشنج میل كنید.
5- با اجتناب از مصرف غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد، فرایند هضم غذا را بهبود بخشید.
6- نوشیدن هر نوع نوشیدنی را با غذا و در کنار غذای اصلی به دلیل تداخل در هضم محدود کنید.
7- از مصرف غذاهای سرخ کرده یا غذاهایی که در درجه حرارت بسیار بالا یا با مدت زمان طولانی تهیه میشوند، خودداری کنید و به خاطر داشته باشید، استفاده چند باره از روغن‌های آشپزی عاملی مهم و تاثیرگذار در بالا بردن فشارخون است.
بنابراین از یك روغن برای چند بار پخت غذا استفاده نکنید.
8- از مصرف مواد حاوی افزودنی‌ها و غذاهای فرایند شده كه حاوی مقدار زیادی نمک و ادویه‌ها هستند، مانند انواع سوسیس و کالباس، غذاهای کنسروی، شورها، ترشی‌ها و چاشنی‌های کارخانه‌ای جداً خودداری کنید.
9- مصرف چای و شکلات را تا حد امکان محدود و به جای آنها از چای‌ها و دم کردنی‌‌های گیاهی خانگی (مثل گل گاوزبان و نظایر آن) استفاده کنید.
10- از مصرف نمک میتوانید از سبزیجات تازه یا خشک، ادویه جات مفید (زردچوبه، دارچین و... )، پیاز و آب لیموی تازه برای مزه‌دار کردن غذاها استفاده کنید.
11 - موادی مانند کره، خامه، مارگارین، دنبه، سس‌‌ها و روغن‌هاى جامد را از برنامه غذایی حذف کرده و به جای آنها از روغن زیتون، روغن‌هـاى گیاهی مایع و روغن ماهی استفاده کنید.
12- مغزها و دانههای گیاهی مانند گردو، حاوى مواد مغذی بی‌شماری هستند. میتوانید از آنها در رژیم غذایی روزانه بهره ببرید. استفاده از آنها در سالادها به خوش طعم و مقوی کردن آنها کمک شایانی میکند.
13- حداقل ۳ بار در هفته ماهی بخورید و به جای گوشت‌‌های قرمز سعی کنید از گوشت سفید استفاده کنید.
14- از استرس بپرهیزید، زیرا یکی از عواملی بالا بردن فشارخون که بسیار سریع هم عمل میکند، استرس و عصبانیت است.
15- هر روز زمانی را برای استراحت در نظر بگیرید و به خاطر داشته باشید كاركردن بی‌وقفه، بیشترین فشار را بر سلامتی شما وارد خواهد آورد.
16 - حتی اگر عادت به خوابیدن در میانه روز ندارید، برای دقایقی چشم‌ها را روی هم گذاشته و به استراحت بپردازید.
17- ورزش‌‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه سواری ورزش‌‌های مناسبی برای پایین آوردن فشارخون به شمار می‌آیند. بنابراین حداقل ۳ بار در هفته و هر بار حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
18- از گلپر، آویشن، نعناع خشک، کنجد و... به جای نمک برای طعم‌دار کردن غذاها استفاده کنید.
۱۹- سیگار را به طور کامل از برنامه زندگی خود حذف کنید.
برای پایین آوردن فشارخون چه بخوریم
1- نوشیدن مستمر شیر كم چرب كمك می‌كند فشارخونتان را تا 10 درصد پایین بیاورید.
2- مواد غذایی كه سرشار از منیزیم هستند نیز برای پایین آوردن فشارخون مفید هستند.
مواد غذایی که منیزیم بالایی دارند شامل حبوبات (لوبیا، باقلا، لوبیا چشم بلبلی و...)، گریپ فروت، بادام، سیب، اسفناج، ذرت، غلات کامل، كلم بروكلی و شیر سوی هستند.
3- شكلات تلخ حاوی فلاووئوئید است كه به موجب پایین آوردن فشارخون سیستولی و همچنین دیاستولی میشود.
4- کدو، سویا، کشمش، آلو، زردآلو، سیب زمینی، قارچ، میوه خشک مخلوط، دانههای بی‌نمک، گوجه فرنگی و از این قبیل، به این دلیل که به بدن برای خلاص شدن از مایعات اضافی که قلب به آن نیاز ندارد کمک میکند، به کاهش فشارخون کمک می‌‌کنند.
5- مواد غذایی سرشار از فیبر مانند جو، میوه‌ها و سبزیجات نیز می‌توانند فشارخونتان را پایین بیاورند.
6- امگا 3 هم یكی از موادی است كه به پایین آوردن فشارخون معروف است و روغن حاوی مقدار قابل توجهی امگا3 است.
همچنین میتوانید مکمل‌‌های امگا ۳ را از داروخانه‌ها تهیه کنید. ماهی سالم‌ترین نوع گوشت است زیرا سرشار از پروتئین است و مقدار بسیار کمی چربی دارد.
7- سیر، کرفس، گوجه فرنگی، هویج و پیاز نیز راهی بسیار عالی برای پایین آوردن فشارخون است.
بعضی گیاهانی که فشارخون را پایین می‌‌آورند عبارتند از ریشه زنجبیل، فلفل هندی، برگ زیتون و زردچوبه، مارچوبه، بامیه و زعفران نیز روش‌های درمانی گیاهی فوق‌العاده‌ای هستند.
8- کم آب شدن بدن نیز گاهی میتواند موجب بالا رفتن فشارخون شود و نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز، میتواند از آن جلوگیری کنید.
9- مركبات سرشار از ویتامین‌ها هستند و بعضی از آنها خاصیت ضد التهابی نیاز دارند و از لخته شدن خون جلوگیری می‌‌کنند.
10- سركه سیب نیز فشارخون را پایین می‌آورد میتوانید یک چهارم قاشق غذاخوری از آن را در یك لیوان آب ریخته و بنوشید.
همچنین میتوانید یك‌چهارم قاشق چایخورى جوش شیرین برای بهتر کردن مزه آن اضافه کنید یا آن را به نوشیدنی‌های دیگر اضافه یا با عسل مخلوط كنید.
