زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه پزشك امروز

افسردگی در سالمندان ممكن است ادامه افسردگی دوران جوانی و سنین متوسط عمر باشد. افسردگی همچنین ممكن است برای اولین بار در سال‌های كهولت بروز نماید. عوامل زیادی سبب بروز افسردگی در سالمندان می‌شوند. كهولت سن به خودی خود عامل بیماری‌زایی به حساب نمی‌آید ولیكن، فرد سالمند به علل زیست‌شناختی، در مقابل تنش‌های زندگی شكننده‌تر می‌شود. شایع‌ترین و مهم‌ترین عوامل تنش‌زا عبارت‌اند از: مرگ همسر، مرگ فرزند یا مرگ هر آن كسی كه نسبت به او دلبستگی فراوانی داشته و یا قویا به وی وابسته بوده است. به علاوه از دست دادن شغل و بازنشستگی، مشكلات اقتصادی و ضعف مالی، قطع شدن ارتباطات اجتماعی به هر دلیل، مانند نقل مكان و تنها و بی‌كار ماندن و همچنین ضعف و ناتوانی طبیعی یا ناتوانی‌های ناشی از بیماری‌های جسمی كه سبب محدود شدن فعالیت فردی و اجتماعی می‌شوند نیز ممكن است علت افسردگی باشند. مصرف طولانی بعضی از داروها نیز ممكن است ایجاد افسردگی نماید.
علائم
علائم شایع افسردگی در سالمندان عبارت‌اند از: بی‌حوصلگی و شاد نبودن، احساس ضعف و بی‌قوتی (كاهش انرژی)، حواس پرتی و فراموشكاری (كاهش دقت و تمركز فكر)، اختلال خواب (بدخوابی و یا بی‌خوابی صبحگاهی)، بی‌اشتهایی و كاهش وزن و شكایات بدنی. آمادگی ابتلاء به افسردگی عمده در سنین بالا بیشتر است. در این حال، به جز خلق افسرده، علائمی همچون هیپوكندری، احساس بیهودگی و بی‌ارزشی، نقصان حس اعتماد به نفس، احساس ناامنی، احساس بی‌چیزی و ندار بودن، سوءظن، افكار پارانوئید و افكار خودكشی شیوع بیشتری دارند. باید توجه داشت كه در افسردگی سالمندان حواس پرتی و فراموشكاری یا به عبارتی عدم تمركز فكر ممكن است شدت یابد و با زوال عقل (dementia) اشتباه شود.
تشخیص
برای تشخیص افسردگی به هر شكل و شدتی كه باشد ملاك‌های تشخیص این بیماری باید وجود داشته باشند. نكته دیگر اینكه بروز افسردگی در سالمندان ممكن است پیش درآمد شروع یك بیماری جسمی باشد. احتمال اینكه افسردگی به مثابه علامت هشداردهنده برای بروز یك بیماری جسمی عمل كند وقتی قوت می‌گیرد كه عوامل زیر وجود داشته باشند:
 فرد سالمند برای نخستین بار است كه دچار افسردگی (یا اختلال خلق) می‌شود.  در تاریخچه بیماری، سابقه ابتلا به سایر اختلالات خلقی از قبیل مانی، هیپومانی، اضطراب، بی‌قراری، حالات مختلط و غیره مشاهده نشود.  سابقه خانوادگی ابتلاء به اختلالات خلقی نداشته باشد.  درمان، با این كه طبق موازین درست و به صورت پیگیر انجام گرفته، پس از گذشت 6-3 ماه و گاه بیشتر، نتیجه مطلوب نداده باشد. دیده شده است كه اینگونه افسردگی‌ها ممكن است پیش‌درآمد شروع بیماری‌هایی مانند بیماری آلزایمر یا انواع سرطان‌ها (نظیر سرطان پروستات) باشند یا هشداری برای پیدایش بیماری‌های عروقی مغز، نارسایی قلب، نارسایی كلیه و غیره باشند.
درمان
افسردگی سالمندان، بیماری درمان‌پذیری است. از تمامی شیوه‌های درمان، شامل درمان‌های شیمیایی، درمان‌های فیزیكی مانند E.C.T. و درمان‌های روانشناختی، می‌توان استفاده نمود. افراد مسن نسبت به داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب حساس بوده تحمل مصرف مقادیر بالا را ندارند. حاجتی هم نیست كه دارو با مقادیر بالا تجویز شود، زیرا كه اینان نسبت به مقادیر پایین نیز جواب خوبی می‌دهند.

در افراد سالمند شیوه درمان و نوع دارو را با توجه به نكات زیر باید انتخاب نمود.  توجه به وجود بیماری عضوی و اثرات داروی ضدافسردگی منتخب، بر آن بیماری.  توجه به داروهای مصرفی بیمار و احتمال تداخل داروهای منتخب ضدافسردگی با آن داروها.  افراد مسن گذشته از اینكه در مقابل عوامل تنش‌زا بیشتر از افرادی كه در سنین پایین قرار دارند آسیب‌پذیراند، آستانه تحمل آنان نیز نسبت به داروهای ضدافسردگی پایین‌تر است.
عوارض جانبی داروها
به همین علت عوارض جانبی داروها در فرد سالمند با مقادیر كمتر هم ممكن است به وجود بیاید. خواب آلودگی و افت فشارخون هنگام ایستادن و شكایت از سرگیجه و سیاهی رفتن جلوی چشم از عوارض نسبتا شایع می‌باشند. عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی نباید مانع مصرف دارو و استفاده از مزایای درمانی آنها بشود. بیشتر عوارض، در روزهای نخست و یا در یكی دو هفته اول درمان ایجاد می‌شوند و بعد به مرور تخفیف پیدا می‌كنند یا از بین می‌روند.

به علاوه با شروع دارو از مقادیر كم و با افزایش تدریجی آن در روزهای متوالی تا رسیدن به مقدار موردنظر می‌توان از شدت عوارض جانبی كاست یا از بروز آنها جلوگیری به عمل آورد. مقدار موثر دارو در سالمندان معمولا نصف میزان مصرفی آنها در سنین پایین است. نخستین علائم بهبود نیز مانند كاهش اضطراب، كاهش علائم بدنی و احساس آرامش، دیرتر ظاهر می‌شوند.