دكتر احسان مدیریان؛ گروه پژوهشی سالمندی
افزایش جمعیت سالمندان در عصر حاضر چالش‌های فراوانی را برای جوامع سراسر دنیا به وجود آورده است. طبق برآورد سازمان ملل متحد جمعیت سالمندان جهان در سال 2000 میلادی بیش از 600 میلیون (10 درصد کل جمعیت جهان) نفر بوده است و تخمین زده می‌شود که این رقم در سال 2025 میلادی دو برابر شود.
ایران نیز مثل سایر کشورهای درحال توسعه از روند رشد سالمندان به دور نمانده است. شمار سالمندان 60 سال و بالاتر در سرشماری 1375 حدود 7/3 میلیون نفر یعنی 6/6 درصد کل جمعیت بوده و تخمین زده می‌شود که در سال 1382 این جمعیت به نزدیک 5 میلیون رسیده باشد و در ده سال آینده از مرز 10 درصد جمعیت کل کشور بیشتر شود.
سالمندی (Ageing) از دیدگاه پزشکی همان فرایند تدریجی تغییرات جسمی و روانی می‌باشد که در اثر بیماری و حوادث پیش نیامده بلکه بطور اجتناب ناپذیر فراروی کلیه جانداران از جمله انسان قرار گرفته و افت عملکرد فرد سالمند را بدنبال خود دارد. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) سالمندان را افراد 60 سال به بالا تعیین كرده و به 3 گروه تقسیم می‌نماید: افراد 60 تا 74 سال را سالمند جوان (Young Old)، افراد 75 الی 90 سال را سالمند (Old) و افراد بیش از 90 سال را سالمند سالخورده (Old Old) می‌نامند.
باید توجه داشت که سالمندی بیماری تلقی نمی شود بدین معنی که چنانچه روند کهنسالی طبق اصول علمی پیش رود با وجود افت عملکرد بعضی از ارگانهای بدن، فرد سالمند می‌تواند سالم و باتوانمندی قابل ملاحظه‌ای به زندگی خود ادامه دهد کما اینکه در حال حاضر در تمامی کشورهای مترقی جهان بسیاری از سالمندان این کشورها تندرست و بدون کمک دیگری به زندگی خود ادامه می‌دهند (Healthy ageing). متأسفانه در کشورهای در حال توسعه به علت عدم شناخت کافی و به دور از رویکرد علمی، پدیده سالمندی به یک باور با مفهوم یأس و ناامیدی مبدل شده است.
گروه کوچکتری از سالمندان را سالمندان آسیب‌پذیر (Frail) تشکیل می‌دهند که در معرض بروز بیماری و ناتوانی قرار دارند یا دچار بیماریهای مزمن بوده و یا توانمندی خود را در ابعاد جسمی روانی و اجتماعی از دست داده اند. عدم رسیدگی سازمان یافته به قشر اول (سالمندان سالم) باعث افزایش شمار گروه دوم (سالمندان آسیب‌پذیر) می‌شود و همچنین عدم برنامه‌ریزی بهداشتی، درمانی، توانبخشی، اجتماعی به این گروه آسیب پذیر باعث رسیدن به وضعیت وخیم و غیر قابل بازگشت می‌شود که این افراد، سالمندان آسیب‌دیده با بیماریهای مزمن پیشرفته و ناتوان را تشكیل می‌دهند.
پس برای رسیدن به سالمندی همراه با سلامت و موفقیت (successful ageing) می‌بایست با تکیه به طب پیشگیری در قشر میانسال و سالمند به صورت سازمان یافته و با دانش روز برنامه‌ریزی نمود. پیشگیری، کنترل و درمان بیماری در سالمندان را حداقل از دو بعد می‌توان بررسی کرد.
اولین بعد «پیشگیری در سالهای باقیمانده» و بعد دیگر «سالمند شناسی پیشگیرانه» كه در طول عمر می‌باشد. اول آنکه قطعاً اشتباه است که جمعیت فعلی سالمندانمان را نادیده بگیریم صرفاً به این دلیل که در سالهای آینده اقدامات پیشگیرانه را انجام خواهیم داد. شاید بسیاری از عوامل ناصحیح یک زندگی سالم را نتوان رفع کرد ولی می‌توان آنها را تعدیل نمود.
باید بخاطر داشت که طول عمر به معنای آن است که یک سالمند هنگامی که به 60 سالگی رسید انتظار چند دهه زندگی دیگر را نیز داشته باشد. هدف از مراقبت‌های سلامتی تنها به تعویق انداختن یا جلوگیری از بیماری یا مشکلات همراه آن نیست بلکه اهداف مراقبت‌های سلامتی در سالمندی شامل این موارد می باشد:
بهبود وضعیت سلامت و کاهش محدودیت‌های سالمندی، حفظ استقلال در یک محیط خانوادگی و اجتماعی، حمایت از اعضای خانواده در جهت حفظ رفاه فرد سالمند، همکاری در ایجاد اجتماع در جهت رفاه فرد سالمند، نگهداری عملکرد به دنبال بیماری‌ها
در کشورهای توسعه یافته رشته طب سالمندان و سالمندشناسی Gerontology) یا (Geriatric Medicine چندین دهه است که فعالیت دارد...
برای خواندن بخش دوم- طب سالمندی و ارزیابی جامع سالمندان- اینجا کلیک کنید.
