دكتر فاطمه باقری
پارگی و بیرون زدگی دیسك بین مهره‌ای در اثر از هم گسیختگی ناگهانی یا تدریجی رباط‌ها و بافت‌های حمایتی اطراف دیسك بین مهره‌ای (بالشتك‌هایی كه مهره‌های ستون فقرات را از هم جدا می‌كنند) ایجاد می‌شود. دیسك‌های بین‌مهره‌های گردن یا كمر بیشتر از سایر قسمت‌های ستون فقرات دچار این مشكل می‌شوند. جابه‌جایی جسم صفحه‌ای بین مهره‌ای ممكن است به صورت پرولاپس، فتق، پارگی یا بیرون زدگی دیسك بروز كند كه نشان‌دهنده از بین رفتن كل دیسك بین دو مهره است. ستون فقرات و مهره‌های ناحیه سینه‌ای كه كمترین آسیب‌پذیری را دارند، به نظر می‌رسد بر اثر نیروهای حاصل از جاذبه صفحات مهره‌های كمری در قیاس با صفحات گردنی دچار پارگی می‌شوند.
علل بیماری
با ضعیف شدن و پارگی بافت دیسك، به رشته‌‌های عصبی كه از درون كانال ستون فقرات عبور می‌كنند، فشار می‌آورد. این از هم گسیختگی بافت دیسكی در اثر آسیب ناگهانی یا استرس مزمن، مثلا بلند كردن مداوم اشیای سنگین یا چاقی، به وجود می‌آید. فتق صفحه مهره‌ای ناشی از خم شدن كمر بدون جمع كردن زانوها و اجرای حركات چرخشی است كه فشار زیادی بر صفحه بین مهره‌ای وارد می‌كند. فشار مكرر به شكل فزاینده‌ای مقاومت صفحه را كاهش داده و موجب بیرون‌زدگی و فتق آن می‌شود. عوامل خطرآفرین عبارتند از: كار شدید جسمی، ورزش سخت یا توان‌فرسا،عضلات ضعیف شكمی و پشت، وزنه‌بـــــرداری، عدم آمادگی جسمانی و پیچش ناگهانی و شدید بدن یا پرش از ارتفاع زیاد. برای پیشگیری، باید اشیا را با روش درست بلند كرد و برای حفظ توان و قدرت عضلانی مناسب، مرتبا ورزش كنید.
علائم بالینی
علائم پارگی صفحه بین‌مهره‌ای كمری
علائم بیرون زدن دیسك بین مهره‌ای در قسمت تحتانی كمر و یا پارگی صفحه بین مهره‌ای كمری شامل موارد زیر است:
درد نواحی پایین پشت (كمر) كه به پشت ران‌ها، پشت باسن، ران، ساق پا، یا پا انتشار دارد (درد سیاتیك) و معمولا در اثر حركت شدیدتر می‌شود.
گرفتگی عضلات
تشدید درد بر اثر كشیدگی و فشار (حركت، سرفه، عطسه، بلندكردن اشیا زور زدن جهت دفع مدفوع، دولا شدن و بالا آوردن مستقیم پا)
از بین رفتن رفلكس‌های عمیق تاندون
حساسیت شدید در ناحیه توزیع ریشه های عصب تحت تاثیر
عدم كنترل ادرار و مدفوع، تحلیل رفتن و ضعف عضلات (از عوارض احتمالی)
علائم پارگی صفحه بین مهره‌ای گردن
در صورت بیرون زدن دیسك بین مهره‌ای در گردن، علائم زیر بروز می‌كند:
درد گردن، شانه یا در مسیر باز و به سمت دست كه این درد با حركت بدتر می‌شود.
ضعف، بی‌حسی، یا تحلیل رفتن عضلات دست (اندام فوقانی)
سفتی گردن (حركت گردن یا پشت برای مصدوم بسیار دشوار است و یا اصلا قادر به این كار نیست).
تشخیص بیماری
اقداماتی كه برای تشخیص بیماری انجام می‌شوند، شامل موارد زیر است:
عكسبرداری از گردن یا قسمت پایینی ستون مهره‌ها، از جمله میلوگرام (تزریق ماده رنگی در مایع اطراف ستون مهره‌ای كه به هنگام عكسبرداری با اشعه ایكس به راحتی دیده می‌شود)
دیسكوگرافی (تزریق ماده رنگی درون دیسك)
سی‌تی‌اسكن
ام آر آی (MRI)
درمان
در مرحله حاد بیماری، بهتر است حداقل دو هفته در رختخواب استراحت كنید و فعالیت‌های طبیعی خود را با بهبود علائم از سر بگیرید. استراحت طولانی در رختخواب به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
از دراز كشیدن به صورت دمر و استفاده از بالش‌های بزرگ و ضخیم باید اجتناب كرد. سعی كنید در یك سطح صاف و محكم در راحت‌ترین وضعیت ممكن بخوابید.
در 72 ساعت اول و گاهی نیز بیشتر، كیسه یخ روی ناحیه دردناك قرار دهید. این كار به كاهش درد و گرفتگی عضلات كمك می‌كند.
استفاده از كشش متناسب جهت تسكین درد در فتق صفحات بین مهره‌ای گردن نیز گاه موثر است.
بازتوانی برای تقویت عضلات، اجرای نرمش‌های انبساطی پیشرونده عضلانی و سایر روش‌های كاهش تنش
روان درمانی یا مشاوره برای فراگیری روش‌های مقابله با درد مداوم
حرارت درمانی عمقی، ماورای صوتی و استفاده از حرارت موضعی مرطوب (به جای این كار می‌توانید از لامپ گرمایی، دوش یا حمام آب داغ، كمپرس آب داغ، یا صفحات گرم‌كننده برای تخفیف درد استفاده كنید).
استفاده از جوراب‌های ضدواریس و خمش و بازشدگی متناسب پا به منظور پیشگیری از ترومبوفلبیت
