دکتر سیروس ملک‌پور؛ جراح و فوق تخصص ستون فقرات؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
همانطوری که می‌دانید آرتروز استئوآرتریت بیماری تخریبی و دژنراتیو مفاصل و شایع‌ترین شکل آرتریت است، با افزایش سن بر شیوع آن اضافه میشود و شایع‌ترین شکل آرتریت در افراد بالای 65 سال به حساب می‌آید. مردها در سن زیر 45 سالگی بیشتر از زن‌ها مبتلا می‌شوند و در سن بالای 55 سال این معادله به سمت زن‌ها تغییر می‌کند. استئوآرتریت گاهی آرتریت فرسایشی و آرتریت دژنراتیو نامیده میشود ولی فرسایش و دژنراسیون تمامی داستان نیست. بسیاری از افراد در تمام طول زندگی کارهای سنگینی انجام می‌دهند که مبتلا به استئوآرتریت نمی‌شوند و این را هم متذکر می‌شوم که این بیماری محدود به افراد مسن هم نمی‌شود. بسیاری از افراد جوان یا میانسال هم در صورتی که والدینشان مبتلا باشند در معرض خطر قرار دارند. مثلا در مفاصلی که آسیب به آنها وارد شده یا ضربه‌ای خورده‌اند استئوآرتریت زودتر ایجاد میشود به عنوان مثال بازیکنان فوتبال از آسیب‌های مکرر غضروف رنج می‌برند و ممکن است دچار استئوآرتریت زودرس زانو شوند.
شایع‌ترین محل‌های بروز استئوآرتریت علاوه بر زانو عبارتند از
مفاصل هیپ، قاعده شست، مهره‌ها خصوصا پایین کمر و گردن (اولین مفصلی که دچار استئوآرتریت میشود قاعده مفصل شست است).
در زمان بروز بیماری چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
استئوآرتریت به صورت سیر اجتناب‌ناپذیر و طبیعی گذر سن است ولی هم‌اکنون می‌دانیم که نمای اصلی استئوآرتریت بسیار پیچیده‌تراست. پزشکان، امروزه می‌پندارند که استئوآرتریت ممکن است اختلالی باشد که بر روی سلول‌های مسوول تولید غضروف اثر می‌کند. غضروف سطح لغزنده خود را از دست می‌دهد، ترک‌خورگی ایجاد و خشن میشود. در گذر زمان غضروف نازک‌تر شده و در مفصل محدودیت حرکات به وجود می‌آید، لبه‌های مفصل تغییر شکل می‌دهند و گره‌های استخوانی یا استئوفیت‌ها ایجاد می‌شوند. از مهم‌ترین اتفاقاتی که دراین حین رخ می‌دهد، کاهش غلظت ماده‌ای به نام اسیدهیالورونیک در مایع مفصلی یا همان مایع سینوویال است که در نتیجه آن خاصیت ویسکوزیته و لوبریکانتی مایع سینوویال کم میشود، سپس میانجی‌های التهابی مثل پروستاگلاندین‌ها افزایش می‌یابند و همگی باعث کاهش ضخامت غضروف مفصل مبتلا می‌شوند.
علايم بیماری کدامند؟
افراد زیادی بدون علامت‌اند و فقط وقتی گرافی به دلیل دیگری تهیه میشود متوجه استئوآرتریت می‌شوند ولی اکثر مردم تعدادی از علايم را بروز می‌دهند. علي‌رغم وجود استئوفیت‌ها و نمای گره‌ای و خشکی و درد، همین مفاصل دچار آرتریت ممکن است برای سال‌ها کارایی مناسبی داشته باشند. اغلب مفاصل به خصوص زانوها به‌طور آنی متورم می‌شوند و درد شدیدی خصوصا پس از یک فعالیت شدید مثل پیاده‌روی در آنها ایجاد میشود. التهاب معمولاخفیف است و به داروهای ضد التهابی و استراحت مختصر جواب می‌دهد. گاهی مایع مفصلی زیادی در مفصل وجود دارد که نیاز به تخلیه سریع و تزریق استروئید برای کنترل روند التهاب دارد.
اين بيماریچگونه تشخیص داده میشود؟
با اخذ شرح حال و معاینه ، پزشکان به استئوآرتریت تا حدود زیادی پی می‌برند.گاهی نیاز به گرافی است. در آزمایشات خونی اختلالی ایجاد نمی کند و تنها علايم رادیوگرافیک تایید کننده تشخیص استئوآرتریت نمی باشد بلکه همراه بودن علايم کلینیکی و علايم تصویربرداری تایید کننده‌ی تشخیص استئوآرتریت هستند.
درمان این بیماری را به‌طور کامل چگونه است؟
از اصول درمان استئوآرتریت، ورزش و تحرک مناسب و کاهش وزن است که باعث کاهش فشار وارد بر مفاصل درگیر میشود. ورزش عضلات پیرامون مفصل را تقویت می‌کند. داروهای ضد درد و ضد التهابی می‌توانند درد مفصلی را کاهش دهند و به شما اجازه استفاده مناسب و کامل از برنامه ورزشی را می‌دهند. ورزش‌های مناسب در کتاب آرتریت‌ها و دردهای مفصلی به‌طور کامل شرح داده شده‌اند. همان طوری که اشاره شد، پاتوفیزیولوژی استئوآرتریت دژنراسیون و تخریب و کاهش ضخامت غضروفی است. امروزه با پیشرفت مهندسی و تکنولوژی پزشکی، هیالورونیک اسید که می‌تواند در درمان استئوآرتریت کمک شایانی به بیماران بکند به اشکال مختلف تهیه و در دسترس عموم قرار گرفته است.
اشکال درماني هیالورونیک اسید عبارتند از
1-فرم Topical (کرم و ژل)، جهت مصارف زیبایی و از بحث خارج است.
2-فرم تزریقی به صورت داخل مفصلی و 5-3 تزریق به شکل هفتگی
3-فرم خوراکی به شکل کپسول، قرص، محلول و ساخت ژل
با توجه به مزایای خوراکی این مکمل که به تازگی وارد ایران شده است و پیش از این فقط فرم تزریق در دسترس بیماران در ایران بود، می‌توان فرم خوراکی را در بیماران مبتلا به استئوآرتریت مزمن تجویز کرد. هیالورونیک اسید منجر به افزایش گلبول‌های سفید خون و افزایش سیستم ایمنی شده و همین طور خاصیت ضد باکتریایی دارد. خاصیت ویسکوزیته مایع سینوویال را حفظ کرده و به عنوان لوبریکانت در حرکات آرام مفصل نقش مهمی ایفا می‌کند. از سایر درمان‌ها جراحی برای بر داشتن مفصل خراب و جایگزینی آن با مفصل مصنوعی است که ممکن است جواب دهد و پیشرفته‌ترین اقدام در آرتریت‌های بسیار پیشرفته است.
