زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مشكلات چشم در بیماران دیابتی؛ د‌‌كتر احمد‌‌ شجاعی باغینی، فوق تخصص قرنیه

 دیابت چیست و انواع آن كدام است؟

دیابت یا بیماری قند به علت ناتوانی بدن در تولید یا مصرف انسولین پدید می‏‌آید.

 انسولین ماده‏ ای است كه در بدن توسط لوزالمعده تولید می‌گردد و باعث می‌شود قند یا به عبارتی مهمترین منبع انرژی بدن مورد استفاده قرار گیرد.

 آیا دیابت روی بینایی اثر می‌گذارد؟

اگر مبتلا به دیابت هستید، بدن شما از قند موجود نمی‌تواند بدرستی استفاده كند، در نتیجه غلظت قند خون افزایش می‌یابد. قند خون بالا می‌تواند سبب پیدایش تغییراتی در رگ‌های كوچك بدن شود.

 دیابت روی بینایی نیز اثر می‌گذارد و به آب مروارید (كاتاراكت)، آب سیاه (گلوكوم) و از همه مهم‌تر از بین رفتن عروق داخل كره چشم می‌انجامد.

رتینوپاتی دیابتی چیست؟

رتینوپاتی یكی از عوارض دیابتی است كه سبب تغییرات در عروق چشم می‌شود.

شبكیه در واقع پرده انتهای چشم است كه به زبان انگلیسی رتین نامیده می‌شود و قسمت اصلی چشم است، یعنی كارهایی كه قسمت‌های مختلف چشم مثل عدسی، قرنیه و... انجام می‌دهند برای ایجاد یك تصویر دقیق و روشن روی شبكیه است تا اثر آن به مغز ارسال شود و ما بتوانیم ببینیم. آسیب به این قسمت سبب ایجاد رتینوپاتی می‌شود.

ابتلا به این مشكل در بیماران دیابتی سبب نابینایی می‌گردد. اگر مبتلا به دیابت هستید به خاطر داشته باشید كه روش‌های تشخیصی و درمانی جدیدی برای تشخیص زودرس و درمان سریع مشكلات بینایی وجود دارد كه می‌توان از پیشرفت ضایعات چشمی جلوگیری نمود.

دیابت چگونه روى پرده چشم (شبکیه) تأثیر می‌گذارد؟

بیمارى دیابت بر روى عروق پرده چشم تأثیر گذاشته و باعث خونریزى در پرده چشم و نشت مواد داخل رگ به روى شبکیه (ایجاد ورم پرده چشم) و در نهایت سبب به وجود آمدن عروق جدید روى پرده چشم می‌شود.

این عروق جدید نیز می‌توانند سبب خونریزى در داخل حفره چشم شوند.

رتینوپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بهترین راه مقابله با رتینوپاتی دیابتی، معاینه پزشكی منظم توسط چشم پزشك می‌باشد زیرا رتینوپاتی ممكن است تا مدت‌ها بدون علامت باشد.

لازم به ذكر است كه این بیماری با درمان صحیح و به موقع بهبود می‌یابد.

معاینات چشمى در چه فواصلى باید انجام شود؟

در مواردى که دیابت نوع دو در سن بالای 35 سال وجود دارد، در همان بدو تشخیص دیابت، معاینات چشمى لازم است و در صورتى که دیابت نوع اول باشد (سن زیر 35 سال) 10 سال پس از تشخیص دیابت، اولین زمان معاینه خواهد بود و در هر دو مورد، در صورتى که علائمی دال بر گرفتارى شبکیه وجود نداشته باشد، معاینات باید هر سال انجام شود و در صورتى که ضایعاتى در سطح شبکیه توسط چشم پزشک مشاهده شود، بنا به صلاحدید پزشک هر 4 تا 6 ماه یک بار این معاینات تکرار خواهد شد.

در هر بار معاینه براى دیدن کامل پرده چشم (شبکیه) از قطره‌های مخصوص استفاده می‌شود که مردمک (سیاهى) چشم را بزرگ‌تر از حد معمول می‌کند و دید چشم مدت 4 تا 6 ساعت مختل خواهد بود.

چه آزمایشاتى در این موارد انجام می‌شود؟

مهم‌ترین تستى که در جریان دیابت ممکن است انجام شود آنژیوگرافى است که بر خلاف آنژیوگرافى قلب، روش ساده‌ای است، به طورى که ماده فلورسئین در یکى از رگ‌های روى دست (ساعد یا بازو) تزریق می‌شود و سپس دوربینى که در جلوى چشم بیمار قرار گرفته است، عکس‌هایی را از روى سطح شبکیه می‌گیرد.

این کار به پزشک کمک می‌کند که متوجه شود چه نواحی‌ای از شبکیه را می‌تواند با لیزر درمان کند.

عوامل مؤثر در بروز عوارض چشمی بیماری قند چیست؟

 علاوه بر بیماری قند که خود علت اصلی گرفتاری می‌باشد، عوامل دیگری نیز وجود دارند كه ایجاد عوارض چشمی و غیرچشمی بیماری قند را تسریع می‌كنند و چه‌ بسا در بعضی موارد نقش این عوامل كم‌تر از خود بیماری قند نیست.

بنابراین توجه به این عوامل و كنترل آن‌ها علاوه بر کنترل بیماری قند می‌تواند نقش بسیار مهمی در كاهش بروز عوارض چشمی دیابت و یا كند نمودن سیر پیشرفت بیماری داشته باشد.

این عوامل عبارتند از:

 سابقه فامیلی دیابت و گرفتاری چشمی و شدت گرفتاری بیماری چشمی در فامیل

 سن بروز و تشخیص بیماری

 نوع دیابت و طول مدت ابتلا به آن

 نحوه كنترل دیابت و میزان كنترل بودن آن

 كنترل بودن یا نبودن مشكلات همراه با دیابت از جمله فشارخون و چربی‌های خون

 مصرف و یا عدم استعمال دخانیات

«خونریزی شبكیه» چیست؟

مثل بقیه موارد اختلال شبكیه، تجربه هر شخصی از خونریزی متفاوت است. بعضی بیماران، آن را شبیه به مگس پران و برخی با اشكالی شبیه به تار عنكبوت توصیف می‌کنند.

بعضی می گویند مثل این است كه فرد از خلال یك پرده تاریك یا لکه‌های متراكم یا سیاهی‌های تکه‌ای كه توسط یك هاله نازكتر احاطه شده‌اند نگاه می‌کند. خونریزی دردناك نیست ولی از دست دادن دید به ویژه اگر ناگهانی باشد، ترسناك و پریشان كننده است.

گاهی شاید پیدایش سردرد یادردی در پشت چشم، هشدار دهنده بروز قریب‌الوقوع یك خونریزی باشد.

اگر خونریزی به وقوع بپیوندد چه باید كرد؟

اگر خونریزی به وقوع بپیوندد، با چشم پزشك خود تماس بگیرید تا در اولین فرصت شما را ببیند. اگر بینایی به طرز بدی دچار اشكال شده باشد، شاید از شما خواسته شود چند هفته صبر كنید تا خون در چشم شما جذب گردد.

زمانی كه چنین شد، چشم پزشك خواهد توانست منبع خونریزی را كه نیاز به درمان دارد، ببیند. ممكن است به شما گفته شود كه از بلند كردن و هل دادن چیزهای سنگین پس از یك حمله خونریزی خودداری كنید.

از چشم پزشك خود بخواهید دستورهای خاص در مورد اینكه در این شرایط چه باید بكنید و چه نباید بكنید (مثلاٌ چه وقت می‌توانید دوباره ورزش كنید) را به شما بدهد.

آیا راهی برای جلوگیری از خونریزی وجود دارد؟

فعلاٌ خیر، اما لیزر درمانی به كنترل خونریزی‌هایی كه به تازگی اتفاق افتاده‌اند كمك می‌کند.

به علت اینكه دیابت عروق كوچك چشم را مبتلا می‌کند، رگ‌های ریز پرده شبكیه مسدود می‌شوند و در آن نقاط به علت نرسیدن خون، با خاصیت جبرانی رگ‌های جدیدی پدید می‌آید كه این رگ‌ها سلول‌های محافظ ندارند و وقتی خون وارد آن‌ها می‌شود، به داخل حفره زجاجیه نشت پیدا می‌کند و ادامه این خونریزی‌ها در نهایت به كنده شدن شبكیه می‌انجامد.

زمانی كه لیزر درمانی موفقیت آمیز باشد خونریزی متوقف خواهد شد. متأسفانه خونریزی هم در حال استراحت و هم در غیراستراحت، می‌تواند اتفاق بیفتد.

 رتینوپاتی چگونه درمان می‌شود؟

روش‏های درمانی مختلفی برای رتینوپاتی وجود دارد كه به دو نوع آن اشاره می‌شود:

 جراحی با لیزر یا لیزر درمانی

 برداشتن زجاجیه (ویتركتومی)

 لیزردرمانى چه عوارضى دارد؟

لیزردرمانى عوارضى مثل کاهش دید محیطى، اختلال در دید رنگ و کاهش دید در شب را دارد. گاهى نیز سبب کاهش دید مرکزى می‌شود که اغلب موقتی است.

از آنجایى که هیچ درمانى بدون عارضه نیست، باید در نظر داشت که خطرات ناشى از لیزر به مراتب کمتر از زمانى است که هیچ درمانى صورت نگیرد.

درمان جراحى در دیابت چیست؟

در مواردى که عروق تازه‌ی ایجاد شده سبب خونریزى در داخل کره چشم و یا جداشدگى پرده چشم شوند، نیاز به جراحى خاصى است که به آن ویترکتومى مى گویند.

  نقش فرد دیابتی در درمان اختلالات بینایی چیست؟

با رعایت رژیم غذایی صحیح و توجه به مصرف درست و دقیق داروهای تجویز شده توسط پزشك، می‌توانید قند خون را كنترل كنید.

همچنین باید از مصرف سیگار جداٌ بپرهیزید و فشار خون خود را در محدوده طبیعی نگه دارید.

از دست دادن بینایی قابل پیشگیری است!

رتینوپاتی دیابتی ممكن است بدون علامت باشد اما به خاطر داشته باشید:

تشخیص زودرس رتینوپاتی بهترین راه جلوگیری از بروز نابینایی است.

افراد دیابتی باید سالانه به چشم پزشك مراجعه كنند

با درمان به موقع می‌توان قبل از آسیب جدی به بینایی مشكل را برطرف نمود. در این رابطه درمان با لیزر كارآمدترین راه است.