سوختگی با مواد قلیایی
تماس مواد قلیایی با چشم سبب افزایش PH نسج و پدیده صابونی شدن در دیواره سلولی و صدمه سلولی می‌شود. بعد از اینكه اپی‌تلیوم قرنیه توسط قلیا آسیب دید، این ماده قلیایی می‌تواند براحتی از سد استرومای قرنیه عبور كند و سبب اضمحلال استروما و الیاف كلاژنی استروما و ماده زمینه‌ای آن و التهاب شدید و گاهاً كاتاراكت و گلوكوم شود.
پیش آگهی دید در موارد تماس چشم با ماده قلیایی به شدت آسیب قرنیه و ملتحمه، سوختگی پوست، پلك‌ها و نیز عروق ناحیه لیمبوس بستگی دارد. این آسیب‌ها می‌توانند به صورت سوختگی اپی‌تلیوم قرنیه، نكروز قرنیه، كدورت قرنیه، عفونت‌های ثانویه، از بین بردن غدد اشكی و عوارض ناشی از آن و نیز آسیب سلول‌های بنیادی ناحیه لیمبوس و نهایتاً باعث كدورت، اسكار، خستگی شدید چشم و گاهاً كاتاراكت و گلوكوم و از بین رفتن چشم شود.
سوختگی با مواد اسیدی
مواد اسیدی بعد از تماس با بافت‌ها باعث ته‌نشین شدن پروتئین‌های بافتی می‌شوند كه این پدیده از نفوذ بیشتر مواد اسیدی به لایه‌های عمقی‌تر جلوگیری می‌كند. اصولاً مواد قلیایی آسیب بیشتری نسبت به مواد اسیدی وارد می‌كنند؛ ولی به هر حال مواد اسیدی هم سبب التهاب شدید قرنیه و ملتحمه می‌شوند.
كراتوكنژكتیویت ناشی از مواد دارویی
رایج‌ترین و كم توجه‌ترین مسأله كلینیكی، ناشی از عوارض توكسیك داروها و مواد نگهدارنده دارویی در روی چشم و قرنیه است. حتی مصرف كم داروهای بی‌حسی موضعی نیز می‌تواند عوارض شدید روی قرنیه داشته باشد و نهایتاً مصرف طولانی مدت این مواد سبب كراتوپاتی اپی‌تلیالی و كراتیت‌های استرومایی و نكروز قرنیه شود.
از موارد توكسیك قطرههای چشمی، وجود مواد نگهدارنده قطره مثل Benzal kanium chloride و... است كه آسیب‌های شدیدی، بخصوص از نوع اپی‌تلیال وارد می‌سازد و باعث تأخیر در ترمیم زخم می‌شود. مصرف بعضی داروهای چشمی باعث كراتوكنژكیتویت و ضایعات اپی‌تلیالی و ملتحمه می‌گردد.
كنژكیتویت‌های فولیكولر مزمن ممكن است با مصرف بعضی قطره‌ها مثل آتروپین، ضدویروس‌ها، سولفامیدها، اپی‌نفرین، و داروهای قابض، بصورت پرخونی و... به وجود آیند.
اصول درمان سوختگی‌های شیمیایی
مهم‌ترین و اساسی‌ترین درمان، شستشوی چشم‌ها با آب تمیز و سرم شستشو است و اینكار تا زمانی كه PH اطراف چشم به حالت طبیعی برگردد، باید ساعت‌ها ادامه یابد. مرحله بعد، برگرداندن پلك‌ها و برداشتن و خارج كردن مواد جامد قلیایی از پشت پلك‌ها است.
مراحل بعدی درمان كه توسط چشم‌پزشك پیشنهاد و شروع می‌شود، شامل: كاهش التهاب، كنترل فشار داخل چشم، جلوگیری از اضمحلال و تخریب ماده زمینه استرومای قرنیه و بالاخره كمك به بازسازی و ترمیم اپی‌تلیوم قرنیه می‌باشد. برای كاهش التهاب، تجویز كورتون در دو هفته اول درمان و نیز داروهای تخلیه‌كننده كلسیم (شامل تتراسیكلین، داكسی سیكلین و اسید سیتریك)مفید است.
تجویز قطرههای سیكلوپلژیك و نیز كاهش فشار داخل چشم گام‌های بعدی درمان می‌باشند. مرحله بعدی، كمك به ترمیم بافت و اپی‌تلیوم قرنیه است كه تجویز اسیدآسكوربیك سبب تسهیل ترمیم بافت می‌گردد (مصرف اسیدآسكوربیك در بیماران كلیوی توصیه نمی‌شود). مراحل بعدی در ترمیم اپی‌تلیوم، پیوند قرنیه می‌باشد.
صدمات ناشی از مواد گیاهی و حیوانی
آسیب‌های حشرات، مثل گزش زنبور، به ندرت در چشم و ملتحمه دیده می‌شود؛ اما در صورت اتفاق، می‌تواند سبب ادم و ورم ملتحمه، درد شدید و ادم قرنیه و گاهاً كاهش دید و در موارد شدیدتر سبب خونریزی اطاق قدامی و گلوكوم شود. راه درمان، در مراحل اول، شامل استفاده از قطره سیلكوپلژیك، تجویز موضعی و كورتون سیستمیك می‌باشد و در صورت وجود نیش زنبور در قرنیه باید اقدام به خروج آن نمود.
تماس مستقیم قرنیه و ملتحمه با شیره و صمغ گیاهان باعث ضایعات اپی‌تلیالی قرنیه و ترشح سلول‌های التهابی به استروما می‌شود. همچنین تماس گیاه دیفن باخیا با چشم باعث كراتوكنژكتیویت حاد و رسوب كریستال‌های اگزالات كلسیم در قرنیه می‌گردد.
گیاهانی كه به قرنیه آسیب می‌زنند
پوسته نارگیل، ساقه آفتابگردان و نیز تیغ كاكتوس كه در این موارد باید اقدام به خروج جسم خارجی گردد. درمان شامل شستشوی چشم با سرم فیزیولوژی، خارج كردن جسم خارجی، استعمال قطره آنتی‌بیوتیك و نیز سیكلوپلژیك می‌باشد. در تجویز قطره كورتون در این موارد از آنجایی كه كورتون سبب تسهیل عفونت‌های قارچی می‌شود، باید احتیاط نمود.
برای خواندن بخش اول- چشمت بی‌بلا- اینجا کلیک کنید.
