تحریریه پزشك امروز
تقریباً هشتاد درصد اطلاعات هر كس از محیط پیرامونی خود به واسطه عمل دیدن كسب می‌شود. از این‌رو ساختار آناتومی چشم به گونه‌ای طراحی شده است كه بتواند با حساسیت بالا و برخورداری از حفاظت بالا یك دید دقیق و شفاف را تضمین كند. مطالعات نشان داده‌اند كه مركز قرنیه انسان 520- 500 میكرومتر (نزدیك به نیم‌میلی‌متر) ضخامت دارد و از 5 تا 7 لایه كاملا منظم تشكیل شده است.
سال‌های متمادی این سوال وجود داشت كه چه عامل و یا عواملی موجب تجدید حیات سلول‌های اپی‌تلیال قرنیه می‌شوند به طوری كه طی ریزش سلول‌های پیر و ناكارآمد از سطح چشم، مرتب سلول‌های جوان جایگزین آنها می‌شوند.مطالعات متعدد نشان می‌دهد در تمام بافت‌های تجدید شونده مانند قرنیه و یا پوست، دسته‌ای از سلول‌ها با ویژگی‌های منحصر به فرد وجود دارند كه باعث ساخت و احیای مجدد آن بافت‌ها می‌شوند.
این سلول‌ها قدرت تكثیر و همانند سازی دارند و قادرند سلول‌هایی كاملا مشابه خود را ایجاد كنند. از طرف دیگر توانایی تمایز به سلول‌های بافتی كه در آن مستقر هستند را نیز دارند و چنانچه آن بافت دچار آسیب شود، می‌توانند آن را بازسازی كنند. امروزه این سلول‌ها، كه طول عمری معادل طول عمر موجود زنده را دارند، تحت عنوان سلول‌های بنیادی شناخته می‌شوند.
اگر بپذیریم بافت قرنیه نیز واجد این گونه سلول‌های بنیادی برای ایجاد بافتی شاداب و جوان در تمام طول عمر فرد است این پرسش‌ها مطرح می‌شود كه این سلول‌ها كجا قرار گرفته‌اند؟ چگونه می‌توان آنها را شناسایی كرد؟ و چنانچه این سلول‌ها تخریب شوند و یا از بین روند چه اتفاقی برای فرد رخ می‌دهد؟
در سال 1995 محققی به نام Wei نشان داد منشأ تمام سلول‌های اپی‌تلیوم قرنیه، سلول‌های بنیادی است كه در ناحیه لیمبوس یعنی حدفاصل قرنیه و صلبیه چشم واقع شده‌اند. شواهد دیگری نیز وجود دارند كه نشان میدهند سلول‌های بنیادی در ناحیه لیمبوس قرار دارند، از جمله این شواهد می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:
الف: هنگام ترمیم زخم‌های قرنیه، سلول‌هایی از ناحیه بین ملتحمه و قرنیه (منطقه لیمبوس)، به سمت ناحیه زخم مهاجرت می‌كنند و به ترمیم آن می‌پردازند.
ب: ناحیه لیمبال واجد كمترین سلول‌های تمایز یافته اپی‌تلیال قرنیه است.
ج: سلول‌هایی كه در ناحیه قاعده لیمبال واقع شده‌اند ویژگی‌های تكثیری سلول‌های بنیادی را نشان میدهند. این سلول‌ها نسبت به سلول‌های اپی‌تلیال مركزی و محیطی قرنیه از پتانسیل تكثیری بالاتری در محیط كشت برخوردارند و در ترمیم زخم‌های قرنیه‌ای موثرند و به عوامل پیش‌برنده توموری پاسخ میدهند.
د: زمانی كه ناحیه لیمبال به طور جزئی و یا كامل دچار زخم و آسیب می‌شود، ناهنجاری‌هایی چون رشد اپی‌تلیال ملتحمه به داخل قرنیه، رگ‌زدایی و التهاب مزمن را به دنبال دارد كه ناشی از نقص سلول‌های بنیادی واقع در ناحیه لیمبال است.
ه: شایع‌ترین محل پیدایش بدخیمی‌های قرنیه و زخم‌های توموری اپی‌تلیال قرنیه كه ناشی از تكثیر سلول‌های نسبتا تمایز نیافته است، در لیمبوس هستند.
به این ترتیب مشخص می‌شود، منشأ سلول‌های اپی‌تلیوم قرنیه، سلول‌های بنیادی است كه در ناحیه لیمبوس (حدفاصل قرنیه و ملتحمه) واقع شده‌اند. سلول‌های بنیادی لیمبال (Limgal Stem cell) طی تمایز، سلول‌های اپی‌تلیوم قرنیه را به وجود می‌آورند و در تشكیل لایه اپی‌تلیوم قرنیه موثرند. سلول‌های این ناحیه خاصیت خود تجدید شوندگی دارند و قدرت تمایز به انواع سلول‌های اپی‌تلیوم قرنیه را دارا هستند:
نقش سلول‌های بنیادی در ترمیم بافتی
در حیوانات، مثال‌های زیادی برای تولید مجدد بافت، به دنبال آسیب وجود دارد.بسیاری از موجودات قادر به تولید مجدد تمام یا بعضی از اندام‌های خود هستند...
برای خواندن بخش دوم- درمان نقص ناحیه لیمبال چشم با سلول درمانی- اینجا کلیک کنید.
