دکتر سید محسن هاشمی نیا - متخصص درمان ریشه
تحریریه زندگی آنلاین : خدا درد دندان را نصیب هیچ‌کس نکند. واقعاً وحشتناک است بخصوص که شب‌ها تشدید شده و خواب و آرامش را از آدمی سلب می‌کند. وقتی شب دندانمان درد بگیرد، باید آن را تحمل کنیم تا صبح فرا رسد و خودمان را به دندانپزشک برسانیم تا راه چاره‌ای برای درد دندانمان پیدا کند.
دندان‌درد از آن دردهایی است که واقعاً تحمل آن سخت است. در این مقاله سعی می‌کنم تا علاوه بر تشریح علل ایجاد دندان‌درد، در مورد نحوه تسکین این درد و راه‌های درمان آن و همچنین فرق دندان‌درد با سایر دردها هم‌صحبتی داشته باشیم. خلاصه هر آنچه در مورد دندان‌درد وجود دارد را برایتان شرح خواهم داد. قبل از هر چیز می‌خواهم توضیحی در مورد علت ایجاد دندان‌درد برایتان مطرح نمایم. اتاق پالپ در دندان محفظه‌ای است که عروق و اعصاب دندان در آن واقع شده و یک محیط بسته و استریل است که به بیرون از بدن راهی ندارد و فقط از طریق نوک ریشه با بدن در ارتباط است. اگر به علت پوسیدگی یا هر علت دیگری اتاق پالپ، به میکروب آلوده شود، باعث ایجاد التهاب در این ناحیه می‌شود. چون این محفظه بسته است، افزایش حجم ناشی از ایجاد التهاب را با افزایش فشار داخلی دندان پاسخ می‌دهد؛ به این صورت که فشار داخلی اتاق پالپ به‌صورت وحشتناکی افزایش پیدا می‌کند و این امر باعث وارد آمدن فشار شدید به پایانه‌های عصبی موجود در اتاق پالپ واقع می‌شود و دندان‌درد شدیدی ایجاد می‌کند. تا زمانی که این فشار است، ما دندان‌درد را خواهیم داشت. مصرف مسکن‌هایی مانند ایبوبروفن یا مفنامیک اسید که از دسته‌ی داروهای ضد التهابی هستند، معمولاً با کاهش التهاب داخل اتاق پالپ و متعاقب آن کاهش فشار داخلی، موجب کاهش دندان درد می‌شوند و به همین دلیل برای کاهش درد دندان استفاده می‌شوند. حال اگر به هر وسیله‌ای بتوانیم این فشار دندان افزایش یافته‌ی داخل اتاق پالپ را کم کرده یا از بین ببریم می‌توانیم درد دندان را کاهش دهیم. دندان‌پزشکان هم دقیقاً همین کار را می‌کنند و با تراشیدن و باز کردن اتاق پالپ موجب کاهش درد دندان می‌شوند. ما معمولاً جلسه‌ی اول که بیمار درد شدید دارد، در حد باز کردن این حفره و پانسمان دندان کار می‌کنیم تا فقط درد بیمار کاهش یابد و در جلسات بعدی اقدام به درمان ریشه‌ی دندان می‌کنیم.
بیشتر بخوانید:
تحلیل لثه از علت تا درمان
چرا دندان درد در شب‌ها بیشتر است؟
با توجه به توضیحی که در مورد علت دندان درد دادم، باید بگویم شب‌ها وقتی به حالت درازکش و خوابیده هستیم، فشار کل ناحیه‌ی سر و داخل رگ‌ها افزایش پیدا می‌کند. ولی در حالت ایستاده این فشار کمتر است. همین امر باعث می‌شود که رگ‌های موجود در اتاق پالپ فشارشان افزایش پیدا کرده و در نتیجه فشار داخلی پالپ دندان بیشتر شود و دندان درد هم به همان نسبت افزایش پیدا کند. به همین علت بیماری که دندان درد دارد، شب‌ها بلند می‌شود و مدام قدم می‌زند تا صبح شود، چون به‌محض خوابیدن دردش تشدید می‌شود و وقتی قدم می‌زند (چون ایستاده است) دردش کاهش می‌یابد.
منتظر بدتر شدن آن نمانید!!!
درمان زودهنگام می‌تواند به‌راحتی بار جسمی، روحی و مالی ناشی از درد را کاهش دهد.
دلایل ایجاد دندان درد چیست؟ و برای کاهش آنچه باید کرد؟
به زبان ساده، درد پاسخ حفاظتی است که از حساسیت مختصر تا درد شدید متغیر است و نشان می‌دهد مشکلی در بدن وجود دارد. دندان درد توسط واکنش پالپ (اعصاب) داخل تاج و ریشه دندان ایجاد می‌شود و شدت آن به نوع و درجه تحریک آنها وابسته است.
بیشتر بخوانید:
راهکارهای خانگی برای جرمگیری دندان
نمونه‌هایی از علایم درد و دلایل ایجاد آن:
علامت 1: حساسیت به مایعات و غذاهای سرد و گرم
مشکل احتمالی: اگر ناراحتی فقط برای چند ثانیه باقی بماند، معمولاً مشکل عصب (پالپ) دندان جدی نیست و احتمالاً توسط یک پوسیدگی جدید، شل شدن و خرابی یک‌ترمیم قبلی و یا تحلیل لثه در اثر تجمع جرم و پلاک و یا مسواک زدن نادرست ایجاد شده است.
اقدام درمانی: با مراجعه فوری به دندانپزشک، می‌توان مشکل را با یک‌ترمیم ساده، تعویض ترمیم قبلی و یا استفاده از فلوراید برطرف ساخت و با درمان پیشگیرانه از عود مجدد، صرف زمان و هزینه بیشتر و انجام درمان‌های پیچیده‌تر جلوگیری کرد.
علامت 2: درد شدید و ادامه‌دار بعد از خوردن و نوشیدن غذاها و مایعات سرد و گرم
مشکل احتمالی: این وضعیت معمولاً نشان می‌دهد که پالپ (عصب) دندان ملتهب است و معمولاً به‌صورت برگشت‌ناپذیری آسیب‌دیده است که دلیل آن وجود پوسیدگی عمیق و یا ضربه به دندان می‌باشد.
اقدام درمانی: به دندانپزشک یا متخصص درمان ریشه مراجعه کنید تا با تشخیص مشکل و درمان آن، از ایجاد عفونت و آبسه و وخیم‌تر شدن اوضاع جلوگیری کنید. در این مورد معمولاً دندان نیازمند درمان ریشه یا عصب‌کشی است. نکته مهم این است که در این موارد معمولاً پالپ دندان عفونی نیست و مصرف آنتی‌بیوتیک توصیه نمی‌شود.
ولی بسیاری از بیماران شروع به مصرف آنتی‌بیوتیک جهت کاهش درد می‌کنند که چندان مؤثر نیست و در ضمن احتمال ایجاد گونه‌های مقاوم باکتریایی بالاست. به‌طور خلاصه، هر زمان دندان به مایعات سرد و گرم حساسیت نشان داد تا قبل از مراجعه به دندانپزشک، فقط از مسکن‌ها استفاده کنید و از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بپرهیزید.
بیشتر بخوانید:
درمان خانگی دندان درد در روز‌های کرونایی
علامت 3: حساسیت به غذاهای سرد و گرم بعد از درمان‌های دندانپزشکی
مشکل احتمالی: درمان‌های ترمیمی عمیق معمولاً باعث حساسیت دندانها و التهاب گذرای عصب دندان می‌شود.
اقدام درمانی: این حساسیت‌ها معمولاً ظرف مدت 2-3 هفته برطرف می‌شوند که در طول این مدت می‌توان چند مسکن مصرف کرد. در صورت بقای مشکل یا بدتر شدن اوضاع، حتماً به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
علامت 4: درد تیز در انتهای ریشه هنگام جویدن غذا
مشکل احتمالی: 3 دلیل برای این علامت وجود دارد: مورد اول مشکلات مربوط به بافت نگهدارنده اطراف دندان نظیر عفونت لثه و ترمیم‌های بلند؛ مورد دوم مشکلات مربوط به پالپ که کمی وخیم‌تر از قبل شده‌اند و التهاب به ناحیه استخوان اطراف دندان رسیده است که درمان نیازمند مراجعه به متخصص ریشه و درمان کامل ریشه همراه با ضدعفونی کردن ناحیه است. مورد سوم ایجاد ترک بر روی ریشه است.
اقدام درمانی: توصیه می‌کنم هر چه سریع‌تر به دندانپزشک یا اندودنتیست مراجعه کنید تا بتوانید با درمان‌های مورد نیاز از وخامت اوضاع کاسته و به حفظ و بقای طولانی‌مدت دندان کمک کنید. در غیر این صورت اگر درمان‌ها به تأخیر بیفتند، پیش‌آگهی به‌شدت کاهش خواهد یافت.
علامت 5: درد مبهم و احساس فشار در دندان‌های فک بالا و ناحیه سینوس
مشکل احتمالی: این حالت ممکن است به دلیل درگیری دندان‌های آسیای فک بالا باشد و یا به دلیل ایجاد سینوزیت حاد در ناحیه متعاقب یک سرماخوردگی یا آنفولانزا.
اقدام درمانی: معمولاً با معاینات دقیق و تهیه رادیوگرافی لازم می‌توان عامل مشکل را تشخیص داد و نسبت به درمان آن اقدام کرد.
علامت 6: درد شدید مداوم همراه با تورم لثه و حساسیت به لمس و ایجاد آبسه داخل یا خارج دهانی
مشکل احتمالی: در این حالت پالپ (عصب) دندان از بین رفته است و عفونت ایجاد شده در آن به بافت‌های لثه‌ای و استخوانی اطراف گسترش یافته است.
اقدامات درمانی: در این موارد بایستی هر چه زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید تا نسبت به درمان ریشه اقدام شود. در بسیاری از موارد، درناژ ناحیه آبسه جهت تخلیه عفونت و تجویز دارو شامل مسکن و آنتی‌بیوتیک جهت تخفیف علایم اورژانس پیشنهاد می‌شود که بایستی توسط دندانپزشک یا اندودنتیست انجام شود. توصیه می‌کنیم منتظر نمانید تا درد دندان شدیدتر شود و با وضعیت اورژانسی به مطب مراجعه کنید، چرا که در این موارد درمان بیماری مشکل‌تر بوده و کنترل علایم و درد بسیار دشوار است. در بسیاری از موارد می‌توان با درمان‌های پیشگیرانه ترمیمی از درمان ریشه جلوگیری کرد و در مواردی هم با درمان ریشه مناسب، از کشیدن دندان و عواقب بعدی آن جلوگیری کرد.
