ویروس واریسلا زوستر
VZV مسوول دو عفونت عمده بالینی است. نوع اولیه آبله‌مرغان (واریسلا) و نوع عودكننده، زونا (هرپس زوستر) است.
آبله‌مرغان (واریسلا)
آبله‌مرغان بیماری خوش‌خیم در كودكان است كه به وسیله تماس مستقیم با ضایعات پوستی یا ترشحات نازوفارنژیال فرد مبتلا منتشر می‌شود. دوره كمون آن 10 تا 21 روز است و بیماران تقریبا یك هفته بعد از شروع علایم مسری (عفونی) هستند. عوارض آبله‌مرغان شامل التهاب ریه (پنومونی) و سندرم ری (syndrome Reys) است.
غالبا یك انسفالوپاتی پیشرفته در كودكانی كه در طول ابتلا به عفونت واریسلای حاد آسپیرین دریافت می‌كنند، اتفاق می‌افتد. ضایعات پوستی در آبله‌مرغان به وسیله ضایعات ماكول و پاپولری كه شدیدا خارش‌دار هستند، مشخص می‌شوند. این ضایعات سریع به شكل وزیكول مملو از مایع در زمینه‌ای اریتماتوز ایجاد می‌شوند.
ضایعات دهانی ممكن است اتفاق بیافتند كه شبیه وزیكول یا زخم‌هایی كه در HSV اولیه ظاهر می‌شوند باشند ولی این ضایعات دردناك (سمپتوماتیك) نبوده، مشكل تشخیصی و كنترل (management) ندارند.
هرپس زوستر
VZV بعد از عفونت اولیه در ریشه دورسال یا گانگلیون‌های عصبی كرانیال پنهان می‌شود. در 3/0 تا 5/0 درصد مردم، این ویروس دوباره فعال شده و زونا را به وجود می‌آورد. معمولا عصب‌هایی كه بیشتر به وسیله HZ تحت تاثیر قرار می‌گیرند C-3، T-5، L-1 و N-2 هستند. زمانی كه HZ گانگلیون تری‌ژمینال را درگیر می‌كند معمولا بیشتر شاخه اول فتالمیك (V1) درگیر می‌شود و درگیری چشم از عوارض جدی، بالقوه آن است.
مشاوره با چشم‌پزشك در این مورد لازم است. علایم اولیه HZ درد، حساسیت (tenderness) و پارستزی در طول مسیر عصب درگیر است. وزیكول یك طرفه در عرض 5-3 روز بعد در زمینه التهابی در طول عصب درگیر ظاهر می‌شود . زمانی كه گانگلیون geniculate از عصب دچار عفونت می‌شود، علایم كاراكتریستیك شامل وزیكول‌های یك‌طرفه در گوش خارجی و مخاط دهان، همچنین پارالزی یك‌طرفه صورت است، گروهی از علایم كه تحت عنوان سندرم Remsay-Hunt خوانده می‌شود HZ. ممكن است بعضی اوقات اعصاب حركتی را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
تقریبا در 20-15 درصد موارد هرپس زوسترهای عصب تری‌ژمینال شاخه مندیبولر (V3) یا شاخه ماگزیلاری (V2) عصب زوج پنجم را تحت تاثیر قرار می‌دهد كه سبب درد، ضایعات یك‌طرفه صورت، و ضایعات داخل دهانی در طول مسیر عصب تحت تاثیر قرار گرفته می‌شود. تشخیص HZ معمولا بر اساس علایم و نشانه‌های بالینی كاراكتریستیك صورت می‌گیرد.
ضایعات داخل دهان كه به وسیله هرپس زوستر(HZ) ایجاد شده‌اند معمولا توزیع یك‌طرفه همراه با درد شدید را نشان می‌دهد كه به افتراق آن از عود HSV كمك می‌كند. VZVممكن است سبب درد، بدون ایجاد ضایعات در طول مسیر عصب شود. این حالت یا تظاهر «Zoster sine herpete» یا «Zoster sine eruption» نامیده می‌شود. ممكن است جهت تایید تظاهرات آتیپیك نیازمند تست‌های آزمایشگاهی ZVZ باشد. این روش شامل كشت‌های ویروسی، اسمیرسیتولوژی، تكنیك‌های ایمونومورفولوژیك و تست‌های سرولوژیك است، كه قبلا توضیح داده شد.
بیماران مبتلا به HZ با ایمنی ضعیف در خطر ابتلا به عفونت‌های تهدیدكننده زندگی هستند. در این جمعیت، HZ ممكن است باعث ایجاد ضایعات موضعی بزرگ یا عفونت منتشر شود. گزارش شده است كه HZ دهانی، در بیمارانی كه ایمنی‌شان سركوب شده سبب ایجاد نكروز استخوان آلوئولر و افتادن دندان شده است. عفونت‌های منتشر در افراد با ایمنی ضعیف ممكن است شامل ضایعات گسترده پوستی، مننژیت، انسفالیت، پنومونی ZVZ و هپاتیت باشد.
عوامل ضدویروسی از قبیل آسیكلوویر، در كوتاه كردن دوره HZ، تسهیل بهبودی و كاهش درد حاد موثر است. گزارش شده است كه والاسیكلوویر و فام سیكلوویر تاثیر بهتری نسبت به آسیكلوویر جهت درمان HZ دارند. نورالوژی (PHN) شیك اثر بالقوه زونا است كه ناشی از اسكار عصب درگیر در طول عفونت است. نورالژی پس از هرپس (PHN) یك وضعیت دردناك و گاهی ناتوان‌كننده و آزاردهنده است كه می‌تواند ماه‌ها یا سال‌ها بعد از بهبود ضایعات ادامه یابد.
بروز PHN در بیماران مسن‌تر از 50 سال افزایش یافته و كاربرد والاسیكلوویر یا فام‌سیكلوویر جهت كاهش بروز و طول مدت PHN توصیه می‌شود. بر طبق بعضی از تحقیقات، استفاده كوتاه‌مدت از كورتیكواستروئیدهای سیستمیك بروز PHN را كاهش می‌دهد، ولی مفید بودن این توصیه جای بحث دارد. سایر درمان‌های موثر جهت درمان PHN شامل gabapentin، Capsaicin موضعی و ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای است.
