زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه دنیای سلامت

وقتی كه پنجه سگی زخمی می‌شود، به گوشه‌ای می‌رود، دراز می‌كشد و شروع به لیسیدن زخم می‌كند. در چنین شرایطی، بزاق دهان همانند دارو عمل كرده و موجب التیام زخم می‌شود؛ ولی آیا انسان‌ها نیز می‌توانند چنین كاری انجام دهند. كمی راجع به آن فكر كنید. خوب البته برای سگ‌ها فرقی نمی‌كند كه چه آبی بنوشند؛ ولی این مسأله در مورد انسان‌ها كاملاً صادق نیست و نمی‌توان توقع داشت هر چه حیوانات انجام می‌دهند را تكرار كنند.

اما برخی از انسان‌ها همانند سگ‌ها جای زخم خود را لیس می‌زنند! زیرا معتقدند كه آب دهان و بزاق نوعی داروی ضدعفونی‌كننده است. دهان ما پر از انواع باكتری‌هاست (حدود ششصد نوع باكتری) كه با لیس زدن زخم ممكن است عفونت از طریق یكی از این باكتر‌ها به ناحیه زخمی سرایت كند.

بزاق چیست؟

بخش اعظمی از بزاق دهان را آب تشكیل می‌دهد؛ اما در عین حال شامل الكترولیت‌ها، باكتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، ترشحات بینی و ریه‌ها و حدود پانصد نوع پروتئین نیز هست. ترشح بزاق برای لغزنده كردن غذا و تغییر شیمیایی آن لازم است. بزاق كمك می‌كند تا غذا در دهان انسان نرم و در نتیجه كار معده برای هضم غذا راحت شود. خود بزاق از دیواره‌های ته دهان ترشح می‌شود. بزاق، عمل جویدن را آسان می‌كند.

همچنین، برای چشیدن مزه‌ها لازم است و ما بدون آن نمی‌توانیم مزه‌ها را تشخیص دهیم. در ضمن، زبان را نرم و گلو را مرطوب و از خشك شدن گلو، دهان و زبان جلوگیری می‌كند. اگر گلو و دهان خشك شوند، انسان هنگام غذاخوردن اذیت می‌شود و به گلو آسیب می‌رسد و در حس چشایی نیز اختلال به وجود می‌آید. جالب است بدانید محتویات بزاق دهان هر فرد با سایر افراد تفاوت دارد. این مسأله با بررسی بزاق دهان افرادی كه متعلق به 12 ناحیه مختلف از كره زمین بوده‌اند، اثبات شده است.

بزاق دهان به شما چه می‌گوید؟

ممكن است تا به حال این صحنه را بسیار در برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌ها مشاهده كرده باشید كه كارآگاهان با بررسی بزاق دهان مظنونین، DNA افراد را تشخیص می‌دهند. در حقیقت بزاق شامل DNA نمی‌شود، بلكه سلول‌هایی كه روی سطح زبان را پوشانده‌اند و با آب دهان تركیب می‌شوند، شامل DNA هستند.

اما بزاق دهان سرنخ مهمی است و اطلاعات مهمی راجع به هر فرد می‌دهد. مثلاً مصرف مواد مخدر با آزمایش بزاق دهان به راحتی مشخص می‌شود. دانشمندان از طریق بزاق دهان می‌فهمند كه چقدر از یك نوع ماده دارویی خاصی در زبان ما وجود دارد و چه میزان دارو باید مصرف شود. البته در حال حاضر این آزمایش در مطب‌ها انجام نمی‌شود، ولی ممكن است در آینده بسیار نزدیك انجام شود.

علاوه بر این دانشمندان برای كشف برخی بیماری‌ها می‌توانند از بزاق دهان استفاده كرده و بیماری را در مراحل اولیه شناسایی كنند؛ مثل دیابت كه با كاهش تولید بزاق همراه است. هر فرد به‌طور متوسط روزانه كمی بیش از نیم لیتر بزاق تولید می‌كند. البته مقدار بزاق تولیدشده بستگی به عوامل زیر دارد:

‌ ژن ‌ ساعت مشخصی از روز (شب‌ها تولید آب دهان كاهش می‌یابد) ‌ مقدار آبی كه در طول روز می‌نوشید (هر چه بیشتر بنوشید، تولید بزاق بیشتر می‌شود).  جویدن آدامس و یا میك زدن برخی شكلات‌ها و آب‌نبات‌ها كه ترشح بزاق را افزایش می‌دهند. 

مصرف برخی داروها (بیش از 40 نوع دارو وجود دارد كه موجب كاهش تولید بزاق می‌شوند).  سن و سال (تولید آب دهان با افزایش سن كاهش می‌یابد).  برخی بیماری‌ها باعث كاهش تولید بزاق می‌شوند (دیابت و شیمی‌درمانی).

بزاق

اغلب ما نمی‌دانیم كه چقدر بزاق دهان برای ما مفید است. برخی از مهم‌ترین فواید آن برای بدن عبارتند از:  بزاق باعث خرد شدن غذا در دهان شده و با آن طعم غذا به كمك زبان حس می‌شود و از طرفی هضم غذا در معده آسان‌تر می‌گردد. ‌ غذا و سلول‌های مرده را از سطح زبان پاك می‌كند. ‌ باكتری‌ها و بقایای مواد غذایی را از روی دندان‌ها پاك می‌كند. ‌ از خشك شدن دهان جلوگیری می‌كند. ‌ از رشد برخی قارچ‌ها جلوگیری می‌كند. ‌ اسید غذاها و نوشیدنی را خنثی می‌كند. ‌ از فساد و پوسیدگی مینای دندان جلوگیری می‌كند؛ زیرا حاوی كلسیم و فسفر است. 

بزاق آنقدر مفید است كه فقط هنگام خشكی دهان ارزشش آشكار می‌شود. همه ما گاهی اوقات خشك شدن دهان را تجربه می‌كنیم. كم‌آبی بدن، نگرانی و اضطراب‌ها از عوامل خشكی دهان هستند. اما گاهی اوقات این خشكی بسیار طولانی یا شدید می‌شود. در آخر اینكه، بهتر است هرگز زخم‌های‌تان را لیس نزنید! زیرا بزاق نمی‌تواند یك داروی ضدعفونی‌كننده مؤثر باشد، اما كارهای بسیار مهمی انجام می‌دهد كه اصلاً با ضدعفونی كردن زخم‌ها قابل مقایسه نیست.