دکتر رضوان خوش بین
از آنجایی که می‌دانید یکی از روش‌های درمان، درمان دارویی طبق نظر متخصص مربوطه با توجه به علت کمردرد است.در این موارد بسیاری از مردم به طور خودسرانه به مصرف داروهای ضد درد برای رفع این مشکل می‌پردازند. متاسفانه بسیاری از مردم فکر می‌کنند داروهای ضد درد بی‌خطر هستند.
اینطور نیست و مصرف این داروها می‌تواند مثل هر داروی دیگر خطرات جدی را به همراه داشته باشد. پزشکان و دیگر پرسنل پزشکی مسئولیت دارند تا مردم را نسبت به عوارض احتمالی مصرف این داروها آگاه کنند و به‌خصوص برای افرادی که این داروها برای اولین بار برای آنها تجویز می‌شود عوارض احتمالی مصرف دارو توضیح داده شود.
بیشتر داروها به ویژه مسکن‌ها از راه کلیه‌ها دفع می‌شود و اغلب آنها هنگام دفع به مقدار زیاد و به مدت طولانی به کلیه‌ها صدمه می‌زنند. ایبوپروفن (بروفن)، دیکلوفناک سدیم، ایندومتاسین، ترامادول و حتی استامینوفن از مسکن‌هایی هستند که استفاده مداوم و زیاد از آنها کلیه‌ها را دچار آسیب جدی می‌کند.
از آنجائیکه بیشترین داروهای مصرفی در کشور، داروهای مسکن و آنتی بیوتیک‌ها هستند و سرانه مصرف این داروها در ایران از مقادیر استاندارد جهانی آن بالاتر است، بر آن شدیم که مختصری راجع به انواع داروهای ضد درد،موارد مصرف و نکات قابل ملاحظه در مصرف آنها توضیح دهیم.
انواع داروهای ضد درد
ضد دردهای غیر مخدر و یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی. این دسته از داروها دارای اثر ضد درد، ضد التهاب و ضد تب می‌باشند.
از دسته داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می‌توان به داروهای زیر اشاره نمود:
۱-آسپرین و یا استیل سالیسیلیک اسید 2-دیکلوفناک 3-ایبوپروفن 4-مفنامیک اسید 5-ناپروکسن 6-پیروکسیکام 7-ملوکسیکام 8-ایندومتاسین 9-سلکوکسیب
نکته: استامینوفن و یا پاراستامول اثر ضد التهابی بسیار اندکی داشته و جزو دسته ضد دردهای غیر استروئیدی قرار نمی‌گیرد. استامینوفن را می‌توان به عنوان یک ضد درد و تب بر استفاده کرد. استامینوفن بر خلاف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بروی عملکرد انعقاد خون اثری نداشته و همچنین باعث تحریک گوارشی نیز نمی‌گردد، اما مصرف بی رویه آن باعث آسیب به کبد می‌شود.
موارد مصرف
برای کاهش درد، التهاب و تب.
۱-آرتروز وآرتریت۲-سردرد و میگرن ۳-قاعدگی دردناک ۴-درد استخوانها و مفاصل. ۵-کنترل درد.۶-تب ۷-رگ به رگ شدگی و کشیدگی عضلات ۸-دندان درد و کمر درد ۹-تسکین درد ناشی از سنگ کلیه ۱۰-نقرس حاد ۱۱-پیشگیری از سکته مجدد (آسپرین) .
موارد منع مصرف
۱-در صورت سابقه حساسیت به هر یک از این داروها. ۲-مصرف آسپرین در کودکان و نوجوانان پایین تر از ۱۶ سال ممنوع می‌باشد. چراکه کودکانی که درمعرض ابتلا به آنفلوآنزا و آبله مرغان می‌باشند با مصرف آسپرین ممکن است دچار سندروم ری گردند. این ضایعه موجب آسیب مغزی و مرگ می‌گردد. ۳-در دوران بارداری و شیردهی نبایستی مصرف شوند (اما مصرف استامینوفن مجاز است) ۴-افرادی که از زخم معده و نقص سیستم انعقادی رنج می‌برند. ۵-همراه با داروهای ضد انعقاد خون نباید مصرف گردند. در مواردزیر مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک صورت گیرد:
۱- مبتلایان به آسم. ۲- مبتلایان به اختلالات قلبی،کبدی و کلیوی.
تداخلات دارویی
۱-داروهای فشارخون.
۲-داروهای انعقاد خون.
۳-داروهای ادرار آور.
این دسته از داروها در چه اشکال دارویی زیر موجود هستند:
کپسول، قرص، آمپول، شیاف، ژل و کرم.
عوارض جانبی
۱- تحریک گوارشی: تهوع، استفراغ، سوء‌هاضمه، زخم و خونریزی معده، اسهال و یبوست. ۲- آسیب به کلیه‌ها: احتباس مایع و نمک،افزایش فشارخون، نارسایی کلیه‌ها (چنانچه به صورت بی‌رویه و یا همراه با داروهای ضد فشارخون و ادرار آورها مصرف گردند) .
۳- افزایش حساسیت به نور: آفتاب سوختگی افزایش می‌یابد (به ویژه دیکلوفناک و پیروکسیکام) ۴- آسیب به جنین و نوزاد: نباید در دوران بارداری و شیردهی مصرف گردند. (به استثنای استامینوفن) مگر با نظر پزشک ۵- واکنش حساسیتی: بثورات جلدی، تنگی نفس و شوک حساسیتی.
۶- سایر عوارض: سردرد، سرگیجه، کاهش اشتها، خواب آلودگی و افزایش آنزیم‌های کبدی. ۷- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (به ویژه آسپرین) از تجمع پلاکت‌ها و انعقاد خون جلوگیری می‌کنند. بنابراین افرادی که دچار اختلالات خونی می‌باشند و یا از داروهای ضد انعقادی استفاده می‌کنند باید از مصرف آنها خودداری کنند. ۸- مصرف آسپرین علائم آسم را تشدید می‌کند.
نکات مهم در مصرف
نکته 1: عوارض در افراد سالخورده ممکن است شدیدتر باشد. در افراد مسن گیجی، ورم صورت و پاها و کاهش ناگهانی ادرار می‌تواند روی دهد.
نکته 2: از اینگونه داروها برای کنترل درد، نباید بیش از ۷-۱۰ روز استفاده شود.
نکته 3: آسپرین روکشدار دارای روکش انتریک (ENTERIC) می‌باشد. روکش باعث می‌گردد آسپرین بدون تغییر از معده عبورکرده و در روده کوچک حل گردد. بنابراین از تحریک گوارشی در معده جلوگیری می‌گردد.قابل ذكر است كه رو شروع اثر آسپیرین را به تاخیر می‌اندازد.
نحوه مصرف
۱-اشکال خوراکی را همراه با یک لیوان پر از آب مصرف کنید. پس از مصرف ۱۵-۳۰ دقیقه به حالت قائم باقیمانده و از دراز کشیدن خودداری کنید تا تحریک گوارشی کاهش یابد. ۲-برای کاهش تحریک گوارشی می‌توان آنها را همراه با غذا و یا داروهای ضد اسید معده مصرف کرد. ۳- هیچ‌گاه میزان دوز تجویزی را افزایش ندهید. علاوه بر دسته داروهای ضد درد فوق الذکر به دسته دیگری تحت عنوان ذیل می‌توان اشاره کرد:
ضد دردهای شبه افیونی و یا مخدر
این دسته دارای اثرات قوی‌تر و سریع‌تر نسبت به ضد دردهای غیر مخدری می‌باشند. ضددردهای مخدر به انواع طبیعی، نیمه مصنوعی و مصنوعی تقسیم‌بندی می‌گردند.
ازضد دردهای مخدر می‌توان به داروهای زیر اشاره کرد:
۱-مورفین 2-کدئین 3-فنتانیل 4-متادون 5-پتیدین 6-ترامادول 7-بوپرنورفین
11-پروپوکسیفن 12-اکسی مورفون 16-دیامورفین كه در اشکال دارویی زیر موجود هستند:
قرص، کپسول و آمپول.
تداخلات دارویی
آنتی هیستامین‌ها، بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها.
عوارض جانبی
۱- وابستگی و اعتیاد ۲- خواب آلودگی و سرخوشی ۳- گیجی ۴- یبوست و کاهش ادرار، تهوع و خشکی دهان ۵- تپش قلب ۶- توهم و کما
ضددردهای کمکی
این دسته از داروها مسکن درد نیستند اما در برخی شرایط خاص باعث کاهش درد می‌شوند. (کاهش دردهای نوروپاتیک = حاصل از آسیب عصبی) از این دسته می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- داروهای ضد افسردگی: مانند فلوکسیتین و دسیپرامین 2- داروهای ضد تشنج: مانند گاباپنتین، فنی توئین و کلونازپام 3- بی‌حس کننده‌های موضعی: نظیر لیدوکائین و کاپسایسین
داروی موضعی ضد درد چیست؟
داروهای موضعی یا topical درد از راه پوست جذب می‌شوند. رایج‌ترین انواع این داروها، کرم‌ها یا ژل‌هایی است که روی پوست مفاصل دردناک مالیده می‌شوند. بعضی انواع این داروها به شکل افشانه یا چسب‌هایی است که روی پوست می‌چسبد. معمولا اجزای مؤثر به کار رفته در داروهای موضعی بدون نسخه شامل کاپسایسین، سالیسیلات‌ها و منتول هستند.
به علت آنکه ترکیبات موجود در این داروها از راه پوست جذب می‌شوند، بسیاری از این داروهای موضعی را بهتر است روی مفصل‌هایی به کار گرفت که نزدیک سطح پوست هستند. از آنجا که مصرف قرص‌های حاوی داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب از روش‌های درمانی رایج استئو آرتریت است و این داروها سبب تحریک معده می‌شوند، بسیاری از پزشکان، کرم یا ژل‌های موضعی را تجویز می‌کنند.
نتایج بعضی بررسی‌ها حاکی از آن است که بسیاری از ژل‌ها و کرم‌های غیر آسپیرینی نیز شبیه قرص‌های خوراکی این داروها موثر است.لازم به ذکر است که دردهای خفیف تا متوسط اسكلتی معمولا به درمان‌های خوراكی و موضعی جواب می‌دهند و نیازی به استفاده از داروهای ضد درد تزریقی نیست.
ایمنی استفاده از داروهای ضد درد موضعی
کرم‌های کاپسایسین یا فلفل سبب ایجاد احساس سوختگی یا گزش پوست می‌گردد ولی معمولاً با چند بار مصرف روزانه این ناراحتی کاهش می‌یابد. بعد از هر بار مالیدن این کرم به موضع، دستها را باید کاملاً شست و از دست زدن به چشم و غشاهای مخاطی پرهیز کرد.
ممکن است لازم باشد از دستکش برای مالیدن دارو استفاده کرد. اگر نسبت به آسپیرین، آلرژی موجود باشد یا از داروهای رقیق کننده خون استفاده شود پیش از مصرف داروهای موضعی حاوی سالیسیلات باید با پزشک مشاوره کرد. باید دقت شود که روی پوست آسیب دیده نباید از داروهای ضد درد موضعی استفاده شود. همچنین استفاده از این داروها با بانداژ کردن عضو یا استفاده از حوله داغ مناسب نیست.
