تحریریه زندگی آنلاین- گروه پزشك امروز
با توجه به گسترش پدیده مذموم دوپینگ و سوءاستفاده از مواد ممنوعه بالاخص در میان ورزشكاران به نظر می‌رسد عوامل آنابولیك مهم‌ترین مواد با توجه به شیوع مصرف و عوارض جانبی باشند.
استروئیدهای آنابولیك موادی هستند كه مشتقات سنتتیك (صناعی) تستوسترون هستند و باعث تعادل مثبت نیتروژن و در صورت مصرف مقدار کافی کالری و پروتئین سبب افزایش اشتها و ساخت پروتئین می‌شوند. به همین دلیل این موارد در ورزشکاران به منظور افزایش وزن، حجم و قدرت عضلات مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد.
عوارض جانبی مجموعه علائم، مشکلات و عوارضی است که در کنار نقش و هدف اصلی استفاده از یک ماده خصوصا داروها ایجاد می‌شود. ضمن آنکه بروز عوارض بستگی به خصوصیات فردی، میزان مصرف و مدت مصرف دارو دارد.
عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک را به دو دسته تغییرات خارجی و تغییرات داخلی تقسیم بندی می‌کنند.
تغییرات خارجی تغییراتی هستند که در خارج از بدن به وجود می‌آیند و در ظاهر به خصوص در پوست و موی افراد دیده می‌شوند. در افرادی که از این مواد استفاده می‌کنند با توجه به مقدار و مدت زمان مصرف مواد به تدریج منافذ پوستی بزرگ‌تر شده و پوست آنها زبر و خشن می‌شود.
این مسأله در خانم‌ها بیشتر باعث ناراحتی و ناخرسندی می‌شود، چرا که احساس می‌کنند لطافت و زیبایی پوست بدن‌شان از بین رفته است. آکنه یا جوش‌های بزرگ پوستی مشکل بزرگ دیگری است که این افراد با آن مواجه هستند.
مشکل دیگر افرادی که استروئیدهای آنابولیک استفاده می‌کنند به وجود آمدن علائم کشش پوست است که در اصطلاح به آن Strech Mark می‌گویند.
زمانی که عضلات خیلی سریع رشد میكنند و وزن افزایش پیدا می‌یابد، پوست دچار کشیدگی شده و در نهایت ترک‌هایی در پوست ایجاد می‌شود که متاسفانه این جایگاه‌ها، فقط با جراحی یا لیزر از بین می‌روند.
استفاده از استروئیدهای آنابولیک همچنین باعث افزایش سرعت ریزش مو می‌شود. این مواد در بدن به DHT یا دی‌هیدروتستوسترون تبدیل می‌شود که می‌تواند باعث طاسی مردانه در زنان و افزایش ریزش مو در مردان بشود.
تغییرات داخلی شامل چه مواردی است؟
عوارض جانبی ناشی از مصرف استروئیدهای آنابولیک غیر از عوارض روی پوست و مو که به آن اشاره شد، شامل مجموعه گسترده‌ای است که مسائل بسیار جزئی از عقیمی و تا مرگ را در برمی‌گیرد.
از مهم‌ترین عوارض داخلی استروئیدهای آنابولیك می‌توان، بروز علائم جنس و اختلالات در میل جنسی و عوارض روانی، مخالف عوارض قلبی و عروقی، اختلالات رشد و نمو، عوارض تنفسی، عوارض کلیوی و فشارخون بالا، اختلالات سیستم ایمنی، افزایش وزن كاذب با احتباس آب و نمک، مشكلات گوارشی و كبدی را می‌توان نام برد.
درباره عوارض روحی روانی توضیحات مختصری بفرمایید؟
رفتار خشن، کم طاقتی، واکنش‌های رفتاری غیرطبیعی و کج‌خلقی مهم‌ترین علائمی هستند که کم‌کم به عدم توانایی کنترل رفتارها و عکس‌العمل‌های خشن و تهاجمی تبدیل می‌شوند. در چنین وضعیتی ممکن است نزدیکان، اعم از همسر، افراد خانواده، دوستان و آشنایان از او دوری کرده و روابط خود را با وی محدود و یا قطع کنند.
احساس افسردگی یکی دیگر از مشکلات مهم این افراد است؛ چرا که بعد از اتمام دوره مصرف این مواد هرگز نمی‌توانند عملکرد ورزشی و رکوردهای سابق خود را تکرار کنند. در این حالت یا به علت کاهش توانایی‌ها و یا به علت احساس اعتیاد و وابستگی به استروئیدهای آنابولیک که باعث توانایی‌های کاذب می‌شوند، فرد دچار افسردگی می‌شود.
مصرف زیاد هورمون‌های مردانه در جنس مذكر چه عوارضی دارد؟
به دلیل شباهت ساختمانی كلیه هورمون‌های جنسی، افزایش سطح هورمون تستوسترون در مردان باعث می‌شود که تستوسترون در بدن به استروژن كه یك هورمون زنانه است تبدیل شود و در مردان صفات زنانه بروز كند. ژنیكوماستی، نازک شدن صدا، بروز ظاهر زنانه، افزایش ذخایر چربی و عضلات نرم در آقایان از جمله این علائم است.
آیا مصرف بیش از حد هورمون مردانه می‌تواند باعث عقیمی مردان شود؟
بله، افزایش مصرف هورمون‌های صناعی مردانه باعث می‌شود بدن تستوسترون کمتری بسازد، در نتیجه بیضه‌ها دچار آتروفی یا کاهش اندازه شود و در نهایت تعداد اسپرم‌ها کاهش یابد كه اگر این کاهش خیلی زیاد باشد، می‌تواند باعث ناباروری و عقیمی شود.
مصرف هورمون‌های مردانه چه عوارضی برای زنان دارد؟
استفاده از استروئیدهای آنابولیک در زنان بر عكس ایجاد صفات مردانه می‌کند. هیرسوتیسم و پرمویی بدن در صورت، سینه، بازوها، ران‌ها، دور ناف، بین کشاله‌های ران، شانه و پشت، شایع‌ترین عارضه مصرف این مواد در بانوان است.
در کنار آن خشونت صدا، بزرگ‌شدن کلیوتوریس، اختلالات قاعدگی، افزایش آکنه، تغییرات پوستی، ریزش مو و علائم طاسی مردانه، همچنین بروز اختلالات رفتاری مانند پرخاشگری از عوارض مهم در زنان است. از همه خطرناك‌تر اینكه در صورتی که زن حامله باشد، انواع اختلالات و ناهنجاری‌های جنینی نیز می‌تواند در نوزاد به وجود می‌آید.
مهم‌ترین عوارض در سایر دستگاه‌ها در هر دو جنس كدامند؟
مهم‌ترین عوارض مصرف استروئیدهای آنابولیك، عوارضی است که در دستگاه قلبی - عروقی به دلیل افزایش کلسترول خون، در نتیجه رسوب مواد و افزایش ضخامت دیواره شریان‌ها و آترواسكلروز و همچنین افزایش فشار خون به وجود می‌آید. در نهایت احتمال بروز انفاکتوس میوکارد قلب در این افراد افزایش می‌یابد.
عوارض مصرف استروئیدهای آنابولیك در رشد و نمو نوجوانان؟
مصرف استروئیدهای آنابولیك در نوجوانان بخصوص زمانی که هنوز رشد و نمو کامل نشده باشد باعث اختلالات رشد در آنها می‌شود. استروئیدهای آنابولیک باعث بسته شدن زودرس صفحات رشد استخوان‌ها و رشد ناقص افراد می‌گردد. البته سایر عوارض قبلی نیز در نوجوانان وجود دارد، اما علاوه بر سایر عوارض، اختلالات رشد نیز اضافه می‌شود.
برخی ورزشكارانی كه از این مواد مصرف میكنند دچار سردرد می‌شوند علت آن چیست؟
مهم‌ترین دلیل افزایش فشارخون است، اما عدم تعادل هورمونی نیز بسیار دخیل است.
آیا در دستگاه تنفسی هم مشكلاتی به وجود می‌آید؟
مصرف استروئیدهای آنابولیک می‌توانند باعث قطع تنفس درهنگام خواب یا آپنه تنفسی گردد.
ورزشكارانی كه این مواد را مصرف میكنند، اعتقاد دارند این باعث ورم و ادم می‌شود، آیا این احساس درست است؟
استروئیدهای آنابولیک دارای عوارضی بر روی دستگاه کلیوی و ادراری نیز هست، وقتی فردی دارویی مصرف می‌کند، کلیه‌ها که مسؤول سم‌زدایی و دفع مواد زاید هستند، شدیدا تحت فشار و استرس قرار می‌گیرند.
اختلالات آب و الکترولیت‌ها و فشار خون بالای ناشی از مصرف استروئیدهای آنابولیک باعث عملکرد نامناسب کلیه‌ها می‌شود و علائمی مانند ادم، درد پهلوها، بزرگ شدن کلیه‌ها و تورم در ناحیه دنده‌ها و مهره‌ها به وجود می‌آید. اصرار، استمرار و مصرف بیش از حد این مواد عوارض غیر قابل جبرانی می‌تواند در کلیه‌ها ایجاد كند.
مصرف استروئیدهای آنابولیک باعث ذخیره شدن آب و الکترولیت در عضلات و تورم بافت‌ها می‌شود. این احتباس آب در پوست و خون باعث پف و تورم پوست می‌شود.
به افزایش فشار خون اشاره كردید، این افزایش چه علائمی دارد؟
سردرد، اختلالات بینایی، دو بینی و به سختی نفس‌کشیدن از مهم‌ترین علائم است. فشار خون بالا خود باعث احتباس آب و نمک و افزایش وزن نیز می‌شود. در افرادی که ورزش سنگین كرده و از این مواد استفاده می‌کنند، فشار بیش از حد ناشی از تمرینات سنگین، غذا خوردن زیاد و نگه داشتن نفس در هنگام بلندکردن وزنه‌های سنگین از علل دیگری است که باعث تشدید افزایش فشار خون می‌شود.
در پایان چنانچه مطلبی را به عنوان حسن ختام صلاح می‌دانید بفرمایید؟
عوارض ناشی از مصرف مواد ممنوعه طیف وسیعی دارد که در هر فرد متفاوت است و اصلا قابل پیش‌بینی نیست؛ بنابراین توصیه بنده آن است كه ورزشکاران آبرو، سلامتی، زندگی و آینده خود را با مصرف این داروها و مواد به خطر نیندازند.
علاوه بر خطرات اشاره شده در جاهایی که مواد و داروهای جعلی بسیاری وجود دارد یا مواد موجود تاریخ گذشته است و یا تاریخ مصرف جعلی دارد و گاهی اوقات اسامی و نوشته‌های روی آنها خوانده نمی‌شود، نمی‌توان مطمئن بود که آلودگی و یا مواد اضافه دیگری نداشته باشند و حتی استریل باشند؛ لذا احتمال ابتلا و بروز بسیاری از بیماری‌های حاد، غیرقابل پیش‌بینی، عفونی و خطرناک شدیدا افزایش می‌یابد.
افرادی كه با مصرف دارو و هورمون ورزش میكنند و بدن خود را می‌سازند همانند پهلوان پنبه‌ها هستند كه عضلات‌شان واقعی نیست.
