دكتر سينا مرادمند متخصص قلب و عروق
افزایش فشارخون در بدن در اثر بالا رفتن آدرنالین در شرایطی مانند عصبانیت، استرس و... صورت می‌گیرد. در هنگام فعالیت‌های بدنی و مصرف مایعات زیاد یا سرم حجم خون افزایش یافته در نتیجه فشارخون افزایش می‌یابد.
عملكرد كلیه نیز به صورتی است كه هنگام مصرف زیاد آب، حجم خون زیاد شده، سبب تحریك سیستم رنین شده باعث كاهش ترشح می‌شود، در نتیجه حجم خون كاهش یافته، متعاقب آن فشارخون نیز كاهش می‌یابد.
اتیولوژی فشارخون
در 90 درصد موارد، افزایش فشارخون اولیه بوده و علل مشخصی ندارد. گاهی به علل نامشخص پلاك‌های عروقی تشكیل شده و متعاقب آن فشارخون افزایش می‌یابد.
شیوع فشارخون
در افزایش فشارخون اولیه (Essential primary hypertention) علت مشخصی وجود ندارد و بیمار به طور علامتی درمان می‌شود. در افزایش فشارخون ثانویه معمولا علت مشخص است. برای كنترل فشارخون قبل از شروع درمان دارویی باید به بیمار درمان‌های غیردارویی نظیر ورزش، كاهش مصرف چربی، رژیم غذایی مناسب و... توصیه نمود.
بیماران اغلب هنگام مراجعه به پزشك اظهار می‌دارند، در زمان عصبانیت دچار افزایش فشارخون می‌شوند. بیشتر مردم افزایش فشارخون افراد را به عصبی شدن نسبت می‌دهند؛ ولی پزشك باید توجه داشته باشد معمولا این مورد صحت ندارد تا خلاف آن ثابت شود.
علت به وجود آمدن فشارخون اولیه
اگر به دلایلی مانند خونریزی، پرفیوژن كلیه مختل شود، آنژیوتانسین I به آنژیوتانسین II تبدیل شده و باعث افزایش انقباض عروقی و تحریك ترشح آلدسترون از غده فوق كلیه و سپس احتباس آب و نمك و در نتیجه افزایش فشارخون می‌گردد.
درمان فشارخون
درمان با ACE Inhibitors: (Angio Converting Enzym)
مكانیسم عمل: ACE I. مانع از تبدیل آنژیوتانسین I به II می‌شود.
عوارض ACE I.: ACE I.، ترشح برادی‌كینین را در ریه مهار می‌كند. مهار برادی‌كینین باعث تجمع این ماده در ریه و ایجاد تحریكات حساسیتی مانند كهیر، راش و قرمزی پوست می‌شود. عوارض حساسیتی 30-5 درصد ممكن است بروز كند. كاپتوپریل جزو داروهای گروه ACE I. است كه داروهای بسیار مناسبی بوده و منع مصرف ندارد.
اثرات آنژیوتانسین بر قلب و عروق
آنژیوتانسین سبب تكثیر و پرولیفراسیون عضلات صاف عروق شده و به سیستم قلبی – عروقی آسیب می‌رساند.
اصول درمان در فشارخون اولیه
در فشارخون اولیه، درمان علامتی است. اصول درمانی شامل كنترل فشارخون برای تمام عمر است. نكته قابل توجه در مبتلایان به افزایش فشارخون اولیه شروع درمان فقط با یك نوع داروست، ولی اولویت اول درمانی، درمان‌های غیردارویی می‌باشد. پزشك باید بیمار را از افزایش وزن، مصرف نمك، سیگار و تحرك فیزیكی كم منع كند. لذا باید توجه داشت بیماری كه به پزشك مراجعه می‌كند برای درمان نمی‌آید، برای كنترل بیماری به پزشك مراجعه می‌كند. اصولا مبتلایان به افزایش فشارخون در تمامی مراحل عمر نیاز به مراقبت و كنترل مرتب توسط پزشك دارند.
نوع و شدت فشارخون باید توسط پزشك مشخص شود
اصولا با توجه به اینكه افزایش فشارخون بیماری شایع و گاه كم‌علامتی است، پزشك هنگام مراجعه بیمار باید با او مانند بیمار فشارخونی برخورد كند؛ مگر خلاف آن ثابت شود. هرگز به تصور اینكه بیمار به جهت ترس از مطب و مراجعه به پزشك، دچار افزایش فشارخون شده است، نباید به سادگی از كنار بیماری گذشت. در تمامی جوامع 20-15 درصد افراد بالای 15 سال مبتلا به افزایش فشارخون هستند.
گاهی بیمار با فشارخون 12/20 بدون علامت به پزشك مراجعه می‌كند؛ بنابراین كم علامت و گاه بدون علامت بودن این بیماری ممكن است آسیب‌های جدی به بیمار وارد سازد.
با توجه به عوارض جدی و گاه جبران‌ناپذیری كه افزایش فشارخون به چشم، قلب، كلیه و ... وارد می‌كند، باید به طور جدی با این‌گونه بیماران برخورد كرد.
چگونه می‌توان ثابت كرد بیمار مبتلا به افزایش فشارخون دائمی است؟
ابتدا می‌بایست فشارخون بیمار 10 دقیقه پس از مراجعه به مطب و استراحت كنترل شود. در صورتی كه باز هم دچار افزایش فشارخون باشد، بایستی دستگاه Holter monitoring به بیمار وصل شود و به مدت 24 ساعت در منزل هر دو ساعت فشارخون بیمار كنترل گردد. (هنگام خواب، صبح زود و...)
در صورتی كه فشارخون دیاستول بیش از 90-85 میلی‌متر جیوه باشد، افزایش فشارخون ثابت می‌شود. در این صورت رژیم كم‌نمك، وزن مناسب، ورزش مستمر در كنترل فشارخون نقش بسزایی دارد. (ورزش به مدت 45 دقیقه تا یك ساعت در روز و حداقل سه بار در هفته در كنترل فشارخون موثر است.)
پروتكل كلی در درمان فشارخون
با توجه به شرایط بیمار، مانند ابتلا به دیابت، افزایش چربی خون، چاقی، سن بالا و بیماری عروق كرونر، درمان فشارخون از یك بیمار به بیمار دیگر متفاوت است. در ابتدا، با یك دارو و حداقل دوز، درمان را با توجه به زمینه ارثی بیماری شروع می‌كنیم. چنانچه در اولین ویزیت فشارخون دیاستولی باشد، باید درمان را از حد 115/160 شروع كرد.
اگر فشار دیاستولی در حد 105-90 میلی‌متر جیوه باشد و با كنترل مجدد فشارخون از بالا بودن آن اطمینان حاصل شود، ضمن اعمال توصیه‌های غیردارویی (در صورتی كه بیمار علامت دیگری نداشته باشد) پس از دو هفته، مجددا بیمار ویزیت می‌شود. اگر امكان كنترل فشارخون بیمار در خانه وجود داشته باشد به وی توصیه می‌شود روزی دو بار (صبح و عصر) فشار خود را اندازه‌گیری و یادداشت كند. پس از این مدت در صورتی كه فشارخون بالای 110 میلی‌متر جیوه باشد درمان شروع می‌گردد.
شكست در درمان
در موارد زیادی بیمار پس از ویزیت پزشك به دلایل مختلف دارو را درست مصرف نمی‌كند یا دیر مصرف می‌كند و یا در صورت مصرف به دلیل عدم تحمل دارویی، آن را قطع می‌كند. در این حالات پس از ویزیت دو هفته‌ای، پزشك با توجه به موارد احتمالی فوق و سوال از بیمار باید در مورد ادامه درمان تصمیم مناسبی اتخاذ كند.
تداخلات دارویی
مصرف NSAIDS؛ مصرف این داروها با توجه به بیماری‌های زمینه‌ای نظیر بیماری‌های روماتیسمی در سنین بالا بسیار شایع می باشد؛ لذا مصرف همزمان داروهای NSAIDS با داروهای مذكور اثر سوئی بر افزایش فشارخون دارد (در اثر كاهش پرفیوژن كلیه)
در مورد آسپرین، در صورت مصرف دوز بالای آن (بیش از 2 گرم در روز) نیز این اثر اعمال می‌شود، ولی در دوزهای پایین آسپرین با داروهای این دسته تداخلی ایجاد نمی‌كند.
