دكتر هومان هاشمیان؛ متخصص كودكان
سینوزیت باكتریال حاد: آكادمی متخصصین كودكان آمریكا، درمان آنتی‌بیوتیكی را در سینوزیت باكتریایی حاد برای بهبودی سریع‌تر بالینی و پیشگیری از بروز عوارض چركی در کودکان توصیه می‌كند؛ هر چند 40 درصد این كودكان بدون دریافت آنتی‌بیوتیك نیز بهبودی می‌یابند.
آنتی‌بیوتیك انتخابی برای درمان سینوزیت باكتریایی حاد بی‌عارضه، آموكسی سیلین (45 میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بیمار در روز، در مناطقی كه پنوموكوك مقاوم شایع می‌باشد، دوز بالا یعنی 90 میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن در روز یا داروهای خط دوم توصیه می‌شوند) می‌باشد كه به مدت 14-10 روزی یا 7 روز پس از بهبودی شكایات تجویز می‌گردد. در بیماران دچار حساسیت به پنی‌سیلین، می‌توان از سفوروكسیم آكستیل، سفپودوكسیم، كلاریترومایسین یا آزیترومایسین استفاده نمود.
در موارد حساسیت شبه آنافیلاكسی، از سفالوسپورین‌ها استفاده نشده و ماكرولیدها یا كلیندامایسین انتخابی می‌باشند. هرگاه احتمال مقاومت به آنتی‌بیوتیك بالا باشد (مصرف آنتی‌بیوتیك طی 3-1 ماه گذشته، كودكان مهدكودكی یا سن زیر 2 سال)، در سینوزیت‌های شدید یا در صورت عدم پاسخ به تجویز آموكسی‌سیلین طی 3 روز از شروع آن،کو آموكسی‌سیلین با دوز بالا (80 تا 90 میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن در روز از آموكسی‌سیلین و 4/6 میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن در روز از كلاویولانات) توصیه می‌گردد.
همانگونه كه ملاحظه می شود، با این دوز بالا، نسبت مناسب و توصیه شده كلاویولانات به آموكسی سیلین 1 به 14 می‌باشد و نسبت‌های بالاتر مثل 1 به 7 می‌تواند با شیوع بیشتر عوارض گوارشی همراه گردد. آزیترومایسین و یا در سن بالای 18 سال، كینولون‌های جدیدتر (لووفلوكساسین، گاتیفلوكساسین، یا موگسیفلوكساسین) و برخی از سفالوسپورین‌های نسل دو و سه (سفوروكسیم آكستیل، سفدینیر، یا سفپودوكسیم پروكستیل) به عنوان آنتی‌بیوتیك‌های جایگزین پیشنهاد شده‌اند.
همچنین، تلیترومایسین نیز در این موارد به كار رفته و اثربخشی خوبی نشان داده است. این دارو كه یك آنتی‌بیوتیك نسبتا جدید می‌باشد، بر روی اغلب باكتری‌های ایجادكننده سینوزیت حاد كودكان موثر بوده و تمایل كمی برای ایجاد مقاومت داشته و عوارض گوارشی آن نیز كم می‌باشد، هرچند ممكن است سبب ایجاد هپاتوتوكسیسیتی شده و همچنین، كاربرد آن در بیماران مبتلا به میاستنی ممنوع است.
اخیرا، سازمان غذا و تجویز داروی ایالات متحده، این دارو را از فهرست داروهای توصیه شده در درمان سینوزیت حاد و موارد تشدید برونشیت مزمن خارج نموده ولی هنوز آن را در درمان پنومونی متوسط تا شدید اكتسابی از جامعه توصیه می‌نماید. نحوه انتخاب آنتی‌بیوتیك تجربی در درمان سینوزیت حاد در جدول 1 نشان داده شده است.
در صورت عدم پاسخ به درمان، ارجاع به متخصص گوش، حلق و بینی برای انجام آسپیراسیون سینوس و كشت و بررسی حساسیت آنتی‌بیوتیكی باكتری(های) رشد كرده، ضروری است. البته، می‌توان در این مرحله و قبل از اقدام به آسپیراسیون، تاثیر یك دوره آنتی‌بیوتیك وریدی (سفتریاكسون، سفوتاكسیم و یا آمپی سیلین/سولباكتام) را آزمود.
همچنین، در موارد سینوزیت فرونتال، با توجه به خطر بروز عوارض جدی داخل جمجمه‌ای، درمان اولیه با سفتریاكسون وریدی تا بهبود حال عمومی بیمار توصیه شده است، سپس درمان با آنتی‌بیوتیك خوراكی تكیل می‌شود.
درمان آنتی‌بیوتیكی تجربی برای سینوزیت باكتریایی حاد
- آموكسی سیلین با دوز بالا مناسب است برای:
1-بیماری خفیف 2-عدم سابقه سینوزیت حاد راجعه 3-ماه‌های تابستان 4-عدم مصرف اخیر آنتی‌بیوتیك 5-عدم تماس با بیمارانی كه اخیرا آنتی‌بیوتیك مصرف كرده‌اند. 6-تجربه تجویز آموكسی‌سیلین در سطح جامعه موفقیت‌آمیز بوده باشد.
- آنتی‌بیوتیك‌های موثرتر (کوآموكسی‌سیلین ، سفالوسپورین‌های نسل 2 و 3، و...) موردنیاز هستند اگر:
1- احتمال مقاومت آنتی‌بیوتیكی بالا باشد (مصرف آنتی‌بیوتیك طی ماه قبل، تماس نزدیك با فرد درمان شده، شایع بودن مقاومت در سطح جامعه، شكست در درمان آنتی‌بیوتیكی قبلی، بروز عفونت علیرغم درمان پروفیلاكسی، كودك مهدكودكی، فصل زمستان، بیمار سیگاری بوده یا در فامیل وی فرد سیگاری وجود داشته باشد).
2- در صورت عفونت متوسط تا شدید (شكایات شدید یا سیر طول كشیده (بیش از 30 روز)، سینوزیت اتموئید عارضه‌مند، سینوزیت فرونتال یا اسفنوئید، سابقه سینوزیت‌های حاد راجعه)3- در بیماران دچار بیماری‌های زمینه‌ای (بیماری‌های مزمن قلبی یا كبدی یا كلیوی، دیابت)، بیماران نقص ایمنی، سن كمتر از 2 سال (یا بیش از 55 سال) 4- آلرژی به پنی‌سیلین یا آموكسی‌سیلین
در مورد كاربرد داروهای ضداحتقان، آنتی‌هیستامین، خلط‌آور (Mucolytic)، و كورتیكواستروئیدهای موضعی داخل بینی در درمان سینوزیت كودكان هنوز مطالعات كافی انجام نشده و برای درمان سینوزیت باكتریایی حاد بی‌عارضه كودكان توصیه نمی‌شوند. البته كورتیكواستروئیدهای موضعی داخل بینی در بیماران با زمینه رینیت آلرژیك توصیه شده و بسیار مفید می‌باشند.
هرچند، شستشوی بینی توسط محلول‌های شستشو یا اسپری بینی سالین با توجه به اثرات شستشو دهنده، رقیق‌كننده ترشحات و ضداحتقانی ضعیف و بی‌عارضه آن توصیه می‌شود ولی اثربخشی آن در كودكان، مورد مطالعه سیستماتیك قرار نگرفته است. توضیح اینكه در مورد پیشگیری با آنتی‌بیوتیك در بیماران مستعد به سینوزیت هم، هیچ توصیه قطعی وجود ندارد.
سینوزیت مزمن یا مقاوم: اهداف اصلی برای درمان سینوزیت مزمن شامل: كنترل یا رفع عوامل زمینه‌ای، درمان عفونت موجود، كاهش ادم و التهاب نسوج سینوس، و تسهیل در تخلیه ترشحات سینوس، لذا درمان جراحی پایه درمان محسوب شده و درمان طبی به عنوان درمان كمكی به كار می‌رود.
البته بسیاری از موارد سینوزیت مزمن به درمان 4 هفته‌ای با آنتی‌بیوتیك مناسب همراه با كاربرد صحیح استروئیدهای موضعی، دكونژستان‌ها، و شستشوی بینی با سالین پاسخ می‌دهند. هرگاه درمان طبی ناموفق بود، باید بیمار را برای ارزیابی و اقدامات جراحی، به متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع گردد.
كنترل عوامل مساعدكننده: كاهش احتمال قرار گرفتن در معرض ویروس‌های سرماخوردگی با رعایت اصول بهداشت شخصی؛ دوری از عوامل محیطی مضر (سیگار و دود آن، گرد و غبار یا كپك)؛ كنترل مناسب رینیت آلرژیك، ریفلاكس معده به مری، یا نقص ایمنی؛ در درمان سینوزیت مزمن نقش اساسی دارد.
