دكتر محمد رنجبری؛ جراح و متخصص ارولوژی
رژیم غذایی پس از جراحی مثانه
طی مدت بهبودی و تا حدود 2-4 هفته پس از جراحی نوشیدن مایعات فراوان روزانه حداقل 8-10 لیوان توصیه می‌شود. بهترین نوشیدنی آب سالم است ولی در صورت لزوم می‌توان از چای كمرنگ و شربت‌های كم‌شیرین نیز استفاده كرد.
مصرف چای غلیظ، قهوه و نوشابه‌های گازدار به علت اثر تحریكی بر مثانه توصیه نمی‌شود. مصرف نمك و شوریجات و غذاهای تند نیز به همین علت محدود شود.
مصرف غذاهای غنی از ویتامینC نظیر مركبات و غنی از ویتامین A نظیر سبزیجات و هویج برای بهبود زخم توصیه می‌گردد. غذاهای سرشار از فیبر مثل نان‌های سبوس‌دار و حبوبات و سبزیجات برای بهبود عملكرد دستگاه گوارش و كاهش یبوست و فشار بر دستگاه ادراری نیز ضرورت دارد. تحرك بدنی در كاهش مشكلات گوارشی نیز به همین دلیل توصیه می‌شود. مصرف شیر و لبنیات در بعضی افراد منجر به تحریك دستگاه گوارش می شودکه در این موارد نباید طی مدت بهبودی از این مواد استفاده شود.
در مواردیكه به علت تومورها و یا سرطان مثانه، كل مثانه خارج می‌گردد و به جای آن معمولاً از روده، مثانه بازسازی می‌گردد ممكن است با نظر پزشك مربوطه به مدت حداقل 3-5 روز از مصرف مواد غذایی منع گردد. طی این مدت معمولاً جراح از روش‌های تغذیه‌ای وریدی و مایعات مربوطه استفاده می‌كنند كه به نام سرم درمانی معروف هستند.
به طور كلی هنگام آغاز رژیم غذایی ابتدا از مایعات ساده نظیر آب و چای كمرنگ و آبمیوه رقیق شروع و به تدریج با سوپ صاف شده و سوپ و غذای نیمه جامد در نهایت غذای جامد پیشرفت تغذیه‌ای صورت می‌گیرد. كلاً از مصرف غذاهای چرب و سنگین طی مدت بهبودی (معمولا 2-4 هفته) باید پرهیز شود.
استحمام و بهداشت فردی پس از جراحی مثانه
پس از 72-48 ساعت از جراحی معمولاً استحمام اولیه آغاز می‌گردد و پس از آن استحمام روزانه یا یك روز درمیان در كاهش عفونت زخم موثر است. استحمام با دوش آب صورت بگیرد و 3-4 هفته از استحمام با وان یا سونا و جكوزی خودداری نمایند. استفاده از محلول‌های ضدعفونی نظیر بتادین به طور معمول توصیه نمی‌شود.
با این كه دستشویی رفتن به خصوص همراه با سوند برای بیمار دشوار است، با این همه حداقل یك نوبت اجابت مزاج روزانه توصیه می‌گردد. برای كمك به رفع این مشكل استفاده از سبزیجات و كاهو و سالاد و روغن‌زیتون و ملین‌های گیاهی مانند برگ سنا و یا قرص‌های سی‌لاكس و یا شربت شیر منیزیم به مقدار مناسب و توصیه پزشك مربوط كاملا ضرورت دارد.
ورزش و فعالیت‌های فردی پس از جراحی مثانه
در روزهای اول می‌توان با حركات كششی با كمك همراهان و خود فرد به بهبود فرد كمك كرد. در دو هفته اول پس از عمل از بلند كردن بار بیش از 5/2 كیلوگرم و تا 6 هفته پس از عمل از بار 10 كیلوگرم پرهیز شود. استفاده از تردمیل با سرعت كم و پیاده‌روی منقطع ورزش‌های مناسبی هستند. تا 6 هفته از انجام دوچرخه‌سواری خودداری كنید. شنای ملایم پس از 4-2 هفته حتماً با همراه نیز قابل توصیه است.
شروع به كار پس از جراحی مثانه
در اعمال جراحی ساده نظیر اعمال بی‌اختیاری ادراری می‌توان طی 7-4 روز به بهبودی قابل قبول رسید و به كار بازگشت.
در اعمال جراحی سنگین این زمان به 6-4 هفته افزایش می‌یابد.
لوله‌ها و سوندها
معمولا پس از جراحی مثانه سوند ادراری گذاشته می‌شود. در صورتی كه جدار مثانه باز شود معمولا سوند ادراری بین 10-7 روز حفظ شده كه گاهی این زمان بیشتر نیز می‌گردد. در اعمال جراحی ساده مانند بی‌اختیاری ادراری، سوند ممكن است پس از یك روز خارج شود. در هر صورت معمولا تعویض سوند ادراری تا 3-2 هفته ضرورت ندارد. ولی كیسه ادرار را می‌توان با فواصل كوتاه تعویض نمود. معمولا پس از چند روز از اطراف سوند ترشح سفید یا زرد رنگ دیده خواهد شدكه تنها شستشو با آب و صابون كافی است و الزاماً نشانه عفونت نیست. استفاده از آنتی‌بیوتیك به نظر پزشك شما وابسته است. گاهی نیز از اطراف سوند ادراری اندكی ادرار تراوش می‌شود كه با تمهیدات بهداشتی و دارویی و نیز تغییر اندازه سوند قابل كنترل است. سوزش مجرای ادرار و نیز درد مثانه نیز اغلب با افزایش مصرف مایعات و اجتناب از مصرف غذاهای محرك قابل كنترل بوده، در صورت لزوم داروهای مناسب توسط پزشك تجویز می‌شود. استحمام با داشتن سوند مغایرتی ندارد.
در صورتی كه مثانه باز شود اغلب یك لوله داخل شكمی در كنار محل عمل قرار داده می‌شود كه به آن درن می‌گویند. این لوله‌ها معمولا به مدت كوتاهی گذاشته می‌شوند تا ترشحات داخل شكمی تخلیه شوند. گاهی از اطراف درنها ترشحات غلیظی خارج می‌شوند كه با استحمام و تعویض پانسمان برطرف می‌شوند. در صورت تداوم این ترشحات با پزشك خود مشورت كنید. وجود خود در این لوله‌ها تنها تا 2-1 روز عادی است و پس از آن باید با پزشك مشورت شود.
خونریزی در سوند و درن تنها برای 2-1 روز اول عادی است ولی گاهی ادامه می‌یابد كه حتما با پزشك خود مشورت كنید.
داروهای پس از جراحی
معمولا پس از اعمال جراحی مثانه برای مدت كوتاهی از آنتی‌بیوتیك‌ها استفاده می‌شود و اغلب تا زمان بودن لوله‌ها و سوند ادامه می‌یابند. از داروهای مسكن بلافاصله بعد از عمل تا زمان عدم وجود درد استفاده می‌شود كه اغلب استامینوفن ساده در موارد وجود مشكل گوارشی و ایبوپروفن در موارد عدم وجود مشكل گوارشی توصیه می‌شود. از داروهای مخصوص كاهش انقباضات مثانه نیز برای كاهش علائم تحریكی مثانه نیز استفاده می‌شودکه با تجویز پزشکتان صورت می‌گیرد. داروهای قبلی بیمار به محض شروع رژیم غذایی آغاز می‌گردند خصوصاً داروهای قلبی و اعصاب و كنترل قند.
روابط زناشویی پس از جراحی مثانه
معمولا روابط زناشویی برای مدت حداقل 2-4 هفته پرهیز می‌شوند. در صورتی كه دستگاه تناسلی حین جراحی دستكاری نشده باشد، زمان كمتری را می‌توان در نظر گرفت.
در جراحی تومورهای مثانه كه مثانه كاملا خارج می‌گردد، بازگشت توانایی جنسی بسیار به كندی صورت می‌گیرد و ممكن است حتی تا یك سال طول بكشد (به علت قطع اعصاب ناحیه لگنی). طی این مدت برای سرعت بهبودی می‌توان با نظر پزشك مربوطه از داروهای تحریكی استفاده نمود. در صورت عدم پاسخ پس از این مدت از روش‌های كمكی نظیر دستگاه وكیوم و پروتز می‌توان كمك گرفت.
مشكلات احتمالی پس از جراحی مثانه
پس از اعمال لگنی ممكن است كبودی موضعی ایجاد شودكه گاهی تا 2-3 هفته تا بهبود كامل طول می كشد. استفاده از گرمای موضعی با كیسه آب گرم یا حوله گرم برای كاهش این زمان كمك كننده است.
كاهش و یا افزایش وزن نیز طی مدت بهبودی شایع است و نباید نگران بود، بلكه با تغذیه مناسب و ورزش برای جبران آن اقدام نمود.
تورم ناحیه عمل یا ناحیه تناسلی نیز از عوارض عمل است كه اغلب طی 2-1 هفته برطرف می‌شود.
كنترل ادراری اغلب مشكل چندانی ندارد حتی در موارد جراحی بی‌اختیاری ادراری ممكن است روز بعد از جراحی به دست آید. با این همه در بسیاری از بیماران ممکن است حتی تاچندماه بی اختیاری خفیف باقی بماند. در موارد جایگزینی مثانه یا روده كنترل ادراری ممكن است تا چند ماه طول بكشد. طی این مدت ورزش‌های لگنی برای تسریع بهبودی كمك كننده است. در مواردی نیز كه مثانه جایگزین به شكم وصل می‌شود لازم است سوند از دائمی و یا منقطع شكمی شود. گاهی نیز از كیسه‌های متصل به شكم به نام یوروستومی استفاده می‌شود كه مرتب تعویض می‌شوند. بخیه‌های غیرقابل جذب را پس از 14-10 روز می‌توان خارج نمود.
