تحریریه دنیای سلامت
نارسایی مزمن کلیه به نوعی پیشرفته نارسایی کلیه گفته می‌شود که طی آن کلیه‌ها به طور کلی عملکرد خود را از دست می‌دهند و از انجام وظایف خود باز می‌مانند. در ابتدا کلیه‌ها سعی می‌کنند این آسیب مزمن را از طریق‌هایپرفیلتر (تصفیه بیش از حد) کردن خون از طریق نفرون‌ها (واحد‌های تصفیه خون در کلیه) جبران کنند.
اما به مرور زمان، همین تلاش بیشتر به آسیب بیشتر و در نتیجه از کار افتادگی کامل کلیه منجر می‌شود. معمولا بیماران زمانی متوجه بیماری خود و اختلال در کلیه‌ها می‌شوند که بیش از 70 درصد از کلیه‌ها از کار افتاده است.
علائم نارسایی مزمن کلیه
علائم اختلال نارسایی مزمن کلیه معمولا زمانی بروز می‌کند که نرخ تصفیه خون (GFR) کاهش یافته و از 30 میلی لیتر در دقیقه کمتر می‌شود. این میزان تقریبا 30 درصد نرخ عادی است. هنگامیکه این نرخ کاهش می‌یابد، علائمی نظیر افزایش اوره ممکن است مشاهده شود.
اگر نرخ GFR از 15 میلی لیتر در دقیقه کمتر شود، اکثر علائم نارسایی کلیه پدیدار می‌شوند. این بیماری می‌تواند بر اکثر اندام‌های بدن تاثیر بگذارد به همین دلیل هم علائم آن گسترده و متنوع است. از جمله این اندام‌ها و علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیستم عصبی و شناختی– اختلالات شناختی، تغییر شخصیتی، اختلال در کنترل ماهیچه‌ها و عضلات و در موارد نادری حملات عصبی
- سیستم گوارشی– حالت تهوع، استفراغ و عدم احساس طعم غذا
- سیستم تشکیل خون– کم خونی، زخم شدن سریع اعضای بدن و خونریزی‌ها غیرطبیعی
- سیستم تنفسی و ریوی– تجمع آب در ریه‌ها و مشکلات تنفسی
- سیستم قلب و عروق– احساس درد در قفسه سینه به دلیل جمع شدن مایعات بدن در این ناحیه
- پوست– احساس خارش
سیستم و آناتومی کلیه
وظیفه اصلی کلیه‌ها تنظیم میزان مایعات بدن و حذف مواد زائد بدن است. کلیه‌ها این کار را از طریق تولید ادرار انجام می‌دهند. ادرار در نتیجه عمل تصفیه خون که توسط کلیه‌ها صورت می‌گیرد تولید می‌شود. کلیه‌ها مواد زائد خون را از آن جدا کرده و مواد مفید را دوباره جذب می‌کنند. کلیه‌ها وظایف زیر را نیز انجام می‌دهند:
رفع مسمومیت برخی مواد سمی مانند داروها، رادیکال‌های آزاد...- افزایش جذب کلسیم از طریق تولید نوعی ویتامینD تولید هورمون‌های گویچه‌زا (هورمون‌هایی که تولید گلبول‌های قرمز را در مغز استخوان افزایش می‌دهند) ترشح رنین (هورمونی که فشار خون و الکترولیت‌ها را در خون تنظیم می‌کند).
تشکیل و دفع ادرار
ادرار در ابتدایی‌ترین قسمت کلیه‌ها، به نام نفرون‌ها تشکیل می‌شود. هر یک از کلیه‌های یک فرد سالم دارای 1 میلیون نفرون است. هر نفرون از شبکه‌ای از مویرگ‌ها، یک لوله کوچک و یک غشا که به عنوان فیلتر عمل می‌کند تشکیل شده است. مویرگ‌ها قسمتی هستند که تولید ادرار در آنها آغاز می‌شود. اما در اصل، ادرار در لوله‌های کوچک داخل در نفرون‌ها تشکیل می‌شود.
سپس ادرار از غشا بیرونی کلیه عبور می‌کند، به غشا درونی وارد می‌شود و دوباره وارد لایه بیرونی می‌شود. کلیه از طریق نفرون‌های به تصفیه خون می‌پردازد و مواد زائد بدن را از مواد مفید جدا می‌کند. سپس مواد مفید را دوباره جذب کرده و مواد زائد را برای دفع به مثانه می‌فرستد.
هورمون‌ها
یکی از وظایف هیپوتالاموس در مغز تشخیص میزان مواد گوناگون در خون و کنترل آنها از طریق ترشح هورمون‌ها است. هورمون کاهنده ادرار، هورمون آلدوسترون، و عامل آتریال ناترورتیک هورمون‌هایی هستند که نفوذپذیری لوله‌های حلقوی بیرونی و لوله‌های جاذب را کنترل می‌کند.
در نتیجه این امر میزان ادرار کنترل شده و فشار خون در حد تعادل حفظ می‌شود. برای مثال هنگامیکه بدن دچار کم آبی می‌شود، هورمون کاهنده ادرار افزایش می‌یابد و کلیه‌ها آب‌هایی که پیش از این جذب کرده بودند را دوباره جذب می‌کنند تا این کمبود جبران شود. همین امر غلظت ادرار را بیشتر و میزان آن را کم می‌کند.
اما اگر میزان آب موجود در بدن زیاد باشد، کلیه هورمون‌هایی ترشح می‌کند که به کلیه دستور می‌دهند آب را دوباره جذب نکنند. در نتیجه غلظت ادرار کم و میزان آن زیاد می‌شود.
اوره و کراتین
میزان غلظت اوره و کراتین را در خون می‌توان از طریق انجام یک آزمایش ساده اندازه گرفت. میزان اوره و کراتین در خون نشان دهنده وضعیت عملکرد کلی کلیه‌ها هستند.اوره نوعی پروتئین موجود در محصولات حیوانی نظیر گوشت قرمز، گوشت سفید و برخی انواع سبزیجات است. اوره اضافی بدن به طور طبیعی توسط کلیه‌ها تصفیه می‌شود و از طریق ادرار دفع می‌شود.
کراتین نیز ماده‌ای است که به طور مداوم از طریق سوخت و ساز طبیعی سلول‌ها در ماهیچه‌ها تولید می‌شود. در واقع کراتین نوعی ماده شیمیایی، سمی و زائد است که در نتیجه فعالیت سلولی ایجاد می‌شود و باید از بدن دفع شود. مقادیر اضافی کراتین نیز توسط کلیه تصفیه و از طریق ادرار دفع می‌شود. میزان کراتین و اوره موجود در بدن با میزان کراتین و اوره دفع شده برابر است...
برای خواندن بخش دوم- اورمی و کراتین‌اورمی چیست- اینجا کلیک کنید.
