دكتر ساسان اریس؛ فوق‌تخصص بیماری‌های كلیه
درگیری كلیه در فشار خون
آمار جهانی می‌گوید حدود 25 درصد افراد بالغ دچار افزایش فشار خون هستند و این عدد به 90 درصد در دیابتیك‌ها می‌رسد و باز آمار می‌گوید 3-2 درصد افراد بالغ دچار ازتمی هستند (كراتنین بیش از 5/1 میلی‌گرم در دسی‌لیتر) و از این عده 70 درصد دچار فشار خون بیش از 90/140 می‌باشند. برای تشخیص اینكه فشار خون عامل ضایعه كلیوی است نیاز به دقت در مسائل زیر است (سابقه چندین ساله فشار خون همراه ازتمی اخیر كه به آهستگی سیر پیشرونده دارد- همراه پروتئینوری به مقدار كم- گاهی اندازه كلیه‌ها كوچك‌تر از طبیعی است.
عوارض فشار خون در اعضای دیگر از جمله رتینوپاتی، هیپرتروفی بطن چپ و سابقه ضایعات عروقی) علت ایجاد ضایعات كلیوی، نشستن ماده هیالن شكل در بافت گلومرول، در جدار عروق كوچك و متوسط كلیوی و در بافت بینابینی است كه به سالیان طول می‌كشد و ایجاد نفرواسكلروز می‌كند كه آن را نفرواسكلروز خوش‌خیم نیز می‌گویند، این نفرواسكلروز بتدریج به ایسكمی منجر خواهد شد.
بیماری‌های كلیه و فشار خون
فشار خون در اكثر بیماری‌های كلیه دیده می‌شود یعنی فشار خون می‌تواند علامتی از بیماری كلیه باشد. فشار خون كلیوی یا به علت درگیری پارانشیم كلیه هستند و یا به علت درگیری عروق بزرگ كلیه است كه به نام رنوواسكولر، معروف هستند.
الف- فشار خون در بیماری‌های حاد كلیه
فشار خون در گلومرولو نفریت‌ها و واسكولیت‌ها شایع است. در این دسته از بیماری‌ها، فشار خون به همراه پروتئینوری، هماچوری، ادم، الیگوری، ازتمی جزئی از علائم بیماری هستند. فشار خون در بیماری‌ها گلومرولی اولیه كلیه شایع‌تر است. در نفریت‌های بینابینی هم دیده می‌شود ولی در بعضی از بیماری‌ها شایع‌تر و در بعضی شیوع كمتری دارد.
مثلا بیشترین شیوع در FSGS (فوكال سگمنتال گلومرولواسكلروز) دیده می‌شود كه در حدود 85- 80 درصد این بیماران دچار HTN هستند. در گلومرولونفریت حاد استرپتوككی (PSGN) نیز فشار خون دیده می‌شود كه همراه هماچوری، پروتوئینوری حدود یك گرم، ادم شدید، الیگوری، ازتمی است. گاهی هم با بزرگی قلب همراه است كه درمان با دیورتیك به تنهایی پاسخگوی خوبی در اكثر بیماران است. مكانیسم ایجاد فشار خون در بیماری‌های حاد كلیه دقیقا مشخص نیست.
ب- فشار خون در بیماری‌های مزمن كلیه
می‌دانیم شایع‌ترین علت‌های Chronic Kidney Disease، بیماری های دیابت و فشار خون هستند. علل دیگر CKD عبارتند از:
گلومرولونفریت‌ها (اولیه و ثانوی)، نفریت بینابینی، واسكولیت‌ها، بیماری كیستیك كلیه، بیماری مادرزادی، توكسین‌های داخلی و خارجی، عفونت‌های مزمن و بیماری‌های انسدادی كلیه. اعتقاد بر این است كه چه در بیماری‌های ذكر شده فوق و چه در دیگر بیماری‌ها كه CKD اتیولوژی مشخصی ندارد، اگر فشار خون خوب كنترل شود، سیر بیماری به طرف End Stage Renal (ESRD) Disease بسیار كند بوده و عوارض كمتری ایجاد خواهد شد، از جمله عوارض قلبی و عروقی.در CKD معمولا سدیمان ادراری غیرفعال بوده و گاهی ازتمی دیده می‌شود. پروتئینوری كمتر از یك گرم تا مقدار زیاد (مثلا 20 گرم در دیابت) وجود دارد.
از نظر مقدار فیلتراسیون گلومرولی (GFR) بیماری را می‌توان به سه دسته (با آسیب كم، متوسط، ESRD) تقسیم كرد. دو دسته اول بیماران به جهت عوامل ریسكی مختلف می‌توانند اورمیك و یا توكسیك شده و ادم حاد ریه، كریز فشار خون و اختلال الكترولیتی ایجاد شود و ممكن است بیمار نیاز به دیالیز داشته باشد ولی معمولا این بیماران به حال اولیه خود برمی‌گردند متاسفانه در چنین مواردی بیماران محكوم به دیالیز دائم و نگهدارنده می‌شوند در حالی كه این بیماران ESRD نیستند. مهم‌ترین علت توكسیك شدن بیماران، فشار خون كنترل نشده در آنهاست، آمار نشان می‌دهد كه 86 درصد بیمارانی كه به ESRD زود هنگام می‌رسند دچار فشار خو‌ن‌های كنترل نشده هستند.
توصیه شده است كه فشار خون این بیماران در حد 75/125 نگه داشته شود. ناگفته نماند كه افزایش هماتوكریت هیچ نقشی در افزایش فشار خون ندارد. به علت ایجاد فشار خون توسط اریتروپوئتین اعتقاد بر این است كه تا وقتی فشار خون این بیماران در حد قابل قبولی كنترل نشده است از تزریق ارپتروپوئتین خودداری شود.
