زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر بیژن صدری‌زاده

- سالیانه 9 میلیون نفر به سل مبتلا می شوند و 1/7 میلیون نفر به علت سل فوت می‌كنند.

- تست مانتو 2- 6 هفته بعد از شروع آلودگی به باسیل سل (TB infection) مثبت می‌شود.

- عفونت اولیه تظاهرات بالینی ندارد.

این حالت عفونت مخفی مشخص می‌شود با ضایعات میكروسكوپیك كوچك در ریه‌ها كه معمولا بهبودی پیدا می‌كنند و هیچگونه تغییراتی به جز غدد لنفاوی كوچك آهكی شده ‌(Calcification) ریوی یا تراكئووبرونشیال به جا نمی‌گذارند.

- كمتر از 10 درصد از افرادی كه به باسیل سل آلوده می‌شوند (Infected) نهایتا" در خلال زندگی خود به سل مبتلا می‌شوند، در حالی كه بیش از 90 درصد از افراد آلوده شده هرگز به سل دچار نمی‌گردند.

- درمان مناسب عفونت مخفی، امكان بروز بیماری سل را در طول زندگی كاهش می‌دهد.

- در بعضی از افراد، عفونت اولیه سل ممكن است سریعاً به طرف سل فعال پیشرفت نماید. این حالت را بیماری "سل اولیه " می‌نامند.

- سیر بالینی سریع در شیرخواران و مبتلایان به نقص ایمنی از قبیل افراد آلوده به ویروس ایدز (HIV) شایع‌تر است و بیماری آنها اغلب از نوع سل منتشر است (‌سل ارزنی ریه یا مننژیت سلی)

- سل ریوی حاد ممكن است از فعال شدن مجدد عفونت اولیه (Endogenous Reaction) سرچشمه بگیرد یا آلودگی مجدد از خارج (Exogenous Re-infection) ناشی شود.

- تشخیص قطعی سل با دیدن باسیل سل در خلط (مشاهده مستقیم)‌ قطعی می‌شود.

جداكردن باسیل سل از راه كشت خلط كه 3-2 هفته به طول می‌انجامد، به تشخیص كمك می‌كند ضمناً حساسیت عامل بیماریزا به دارو را تعیین می‌كند.

- در غیاب تأیید باكتریولوژیك، وقتی بیماری فعال محتمل است كه شواهد بالینی، بافت شناسی و رادیولوژیك دلالت بر سل داشته باشند و سایر بیماری‌های احتمالی را بتوان رد كرد.

- انواع سل خارج ریوی به ترتیب كثرت وقوع عبارتند از: سل غدد لنفاوی، پرده جنب، دستگاه ادراری تناسلی، استخوانها و مفاصل، مننژ، دستگاه معدی روده‌ای، صفاق و پریكارد.

- علائم عمومی سل عبارتند از: ‌خستگی، كاهش وزن، تب، عرق شبانه.

- علائم موضعی سل عبارتند از :‌سرفه، خلط خونی، درد قفسه سینه (‌درد جنبی)، و خشونت صدا (كه ممكن است با سل حنجره همراه باشد).

- علائم موضعی سل از قبیل خلط خونی و خشونت صدا در مراحل پیشرفته بیماری آشكار می‌شوند.

علائم و نشانه‌های غیراختصاصی از قبیل خستگی، كاهش وزن، تب و عرق شبانه ممكن است در مراحل اولیه (early) ظاهر شوند.

- پیدا كردن خلط مثبت در آزمایش مشاهده مستقیم خلط دلیل بر این است كه بیماری شدیداً واگیردار است.

- در اغلب موارد، سرفه در ابتدا بدون خلط است (non-productive) و بعدها با خلط چركی همراه می‌شود.

- در بعضی از موارد خلط خونی به علت پاره شدن عروق ریه موجود در داخل یك حفره در حال رشد، رخ می‌دهد.

- رادیوگرافی قفسه سینه دراغلب موارد، ترشحات ریوی (pulmonary infiltrates) و حفره‌ها را در بخش‌های فوقانی لب‌های ریه نشان می‌دهد.

در مراحل پیشرفته بیماری، تغییرات فیبروتیك همراه با كاهش حجم ممكن است دیده شود.

- تقریباً 65 درصد از بیماران دارای خلط مثبت كه تحت درمان قرار نگرفته‌اند، در ظرف 5 سال بعداز تشخیص فوت می‌كنند.

- تست مانتو با 5 واحد بین‌المللی PPD توبركولین انجام می‌شود و اندازه سفتی 5،‌ 10 و 15 میلیمتر بر حسب مورد ارزش دارد.

- در بیماران مبتلا به سل حاد،‌تست مانتو ممكن است تا 25 درصد از موارد منفی باشد.

بنابراین تست مانتوی منفی در فردی كه علائم و نشانه‌های سازگار با سل را دارا می‌باشد، تشخیص سل را رد نمی‌كند.

در این قبیل افراد (افراد مشكوك به سل) باید یك ارزیابی تشخیصی دقیق انجام شود از جمله رادیوگرافی قفسه سینه و سه بار نمونه خلط برای مشاهده مستقیم و كشت جمع‌آوری گردد.

نمونه‌های خلط باید با فواصل 8 ساعته جمع‌آوری شوند و حداقل یكی از نمونه‌ها باید در صبح زود جمع‌آوری شود.

دوره نهفتگی سل

دوره نهفتگی برای مثبت شدن تست مانتو 2 تا 10 هفته است.

دوره نهفتگی برای بروز سل فعال

كم‌تر از 10 درصد از افراد آلوده (Infected) در طول زندگی خود به بیماری سل مبتلا می‌شوند.

نیمی از آنها در ظرف 2 سال بعد از عفونت اولیه به سل دچار می‌شوند.

عفونت غیرفعال سل ممكن است برای همه عمر ادامه پیدا كند.

دوره واگیرداری سل

به طور تئوری، تا مادامی كه باسیل زنده در خلط دفع می‌شود، واگیرداری ادامه دارد.

درمان ضد میكروبی مؤثر، معمولاً در ظرف 2 تا 4 هفته واگیرداری را از بین می‌برد هرچند ممكن است هنوز هم باسیل سل در كشت خلط به دست آید.

درجه واگیرداری با عواملی از قبیل نزدیكی روابط (Intimacy)، مدت در معرض قرار گرفتن، تعداد باسیل‌های موجود در خلط (Discharged)، قدرت آلوده‌كنندگی باسیل، وضعیت تهویه‌، تماس (exposure) باسیل با آفتاب یا اشعه ماوراء‌بنفش، و فرصت‌های موجود برای ورود باسیل به هوا (Aerosolization) از راه سرفه، عطسه، صحبت كردن، و آواز خواندن، ارتباط پیدا می‌كند.

استعداد ابتلاء سل

خطر آلوده شدن به باسیل سل مستقیما با درجه تماس (در معرض قرار گرفتن) ارتباط دارد.

پیشگیری از سل

- بهترین پیشگیری براساس، تشخیص و درمان سریع است (خصوصا در مورد افراد خلط مثبت) باید توجه داشت كه بیماران در طرف 2 - 4 هفته پس از شروع یك درمان مؤثر غیرواگیردار می‌شوند.

- درمان پیشگیرانه یا شیمیوپروفیلاكسی با ایزونیازید برای 6- 9 ماه ادامه پیدا می‌كند و در 90 درصد موارد از پیشرفت سل غیرفعال به طرف سل فعال جلوگیری می‌كند.

- سوء تغذیه، سیلیكوز، آلودگی هوای داخل خانه، سیگار و الكلیسم (Alcohol abuse) خطر بروز سل فعال در افراد آلوده به باسیل سل ( Infected ) را افزایش می‌دهند.

- درمان با داروی ضد سل مؤثر در ظرف 2 - 4 هفته باعث ناپدید شدن باسیل سل در خلط می‌شود و در طی 4 -8 هفته خلط را به طور كامل از باسیل سل پاك می‌كند.