دكتر داوود يادگاری نيا
تب مالت یكی از بیماری‌های مشترك بین انسان و حیوانات است كه به صورت حاد، تحت حاد و یا مزمن عارض می‌شود در دام‌ها این بیماری سبب سقط، كاهش شیر و كاهش وزن می‌شود. ابتلاء انسان از طریق تماس مستقیم باحیوانات آماده و یا در نتیجه مصرف فرآورده‌های لبنی تهیه شده از شیر حیوانات آلوده ایجاد می‌گردد. این بیماری در كشور ایران به صورت یكی از بیماری‌های بومی درآمده است گونه‌های میكروبی عامل بیماری معمولاً مقاوم هستند در گوشت یخ‌زده به مدت 3 هفته در شیر خام به مدت 10 روز، در پنیر تازه تا 3 ماه و در بستنی و خامه نیز تا مدتی زنده می‌مانند. این میكروب در حرارت 60درجه سانتیگراد در عرض 15 دقیقه از بین می‌رود.
وضعیت بیماری در ایران
این بیماری در تمام نقاط كشور پراكنده است ولی وفور آن در مناطق مختلف یكسان نمی‌باشد به طوری كه در برخی از مناطق جنوب كشور از كمترین میزان و در استان‌هایی كه دامپروری رایج است به مراتب بیشتر دیده می‌شود.
راههای انتقال بیماری
راههای انتقال این بیماری به انسان یكی از طریق مصرف مواد لبنی پاستوریزه نشده شامل شیرخام، پنیر، خامه، بستنی سنتی و راه دیگر انتقال، تماس‌های شغلی در افرادی كه به نحوی با دام سركار دارند می‌باشد مانند تماس مستقیم با نسوج حیوان آلوده، ذبح غیر بهداشتی دام، از طریق خراش‌های پوستی و یا پاشیده شدن خون حیوان آلوده به مخاط‌های چشم و دهان می‌باشد. بنابراین بیماری تب مالت در بعضی از مشاغل نظیر دامداران، چوپان‌ها، قصاب‌ها، دامپزشكان و كارگران كشتارگاه به مراتب بیشتر دیده می‌شود.راههای نادر دیگر انتقال بیماری شامل انتقال از راه تنفس در محیط‌های آلوده مثل اصطبل‌ها و آغل‌ها و گاهی از مادر باردار مبتلا به تب مالت به جنین وی می‌باشد.
تأثیر فصول مختلف سال بر روند بیماری
از نظر فصل بیماری، در فصل بهار و تابستان كه در واقع فصل حاملگی و زایمان دام‌ها است بیشتر دیده می‌شود.
علائم بیماری
دوره كمون بیماری از زمان ورود میكروب به بدن تا شروع علائم بیماری معمولا بین 1 تا 3 هفته می‌باشد. شروع بیماری می‌تواند با تب و لرز، تعریق، درد عمومی بدن، درد عضلانی، درد مفاصل، كمر درد، سردرد، بی‌اشتهایی، ضعف عمومی بدن، درد شكم و افسردگی همراه باشد. این بیماری معمولا از انسان به انسان انتقال نمی‌یابد. عوارض بیماری شامل عفونت دریچه قلب، مننژیت، عفونت استخوان و عوارض متعدد دیگر می‌باشد. از نظر درمانی بیماری قابل درمان می‌باشد. ولی دوره‌ی درمان گاهی حداقل
3ماه طول می‌كشد كه بیمار باید تحت نظر پزشك درمان شود گاهی بیماری علی‌رغم درمان كامل مجدداً عود می‌كند كه شاید نیاز به درمان دوباره داشته باشد.
پیشگیری و كنترل تب مالت
در كنترل تب مالت باید در ابتدا به منشاء عفونت (یعنی دام‌ها) توجه كرد، برنامه‌های كنترل و ریشه‌كنی بیماری در حیوانات خالی از اشكال نیست. پیشگیری در حیوانات شامل شناسایی حیوانات آلوده و جداسازی آنها و واكسیناسیون حیوانات واجد شرایط می‌باشد.
راههای پیشگیری در انسان شامل پاستوریزه كردن لبنیات، خودداری از مصرف محصولات دامی خام، در موارد دست زدن به لاشه‌های آلوده حیوانی باید از وسایلی نظیر دستكش و عینك حفاظتی استفاده نمود. از مصرف پنیر محلی تازه باید خودداری شود و یا حتی‌الامكان پنیر تازه به مدت 3 ماه در آب‌نمك نگهداری و سپس استفاده شود. شیر خام حداقل 15 دقیقه جوشانده شود. در تماس‌های شغلی با دام باید حتی‌الامكان از وسایل حفاظتی از قبیل دستكش، عینك حفاظتی استفاده كرد. از مصرف جگر خام خودداری نمود. ماست در انتقال بیماری نقشی ندارد.
تشخیص و درمان
تشخیص قطعی تب مالت با آزمایش خون انجام می‌گیرد و یا درمان كامل معمولا در 3 تا 4 هفته بهبودی دیده می‌شود. اطرافیان و اعضای خانواده شخص بیمار كه ممكن است از همان غذای آلوده مصرف كرده باشند باید معاینه شده و آزمایش بدهند. درمان شامل یك دوره استراحت در رختخواب و مصرف آنتی‌بیوتیك است و جدا كردن بیمار از دیگران اغلب لازم نیست.
برای مبارزه با عفونت باكتریایی از آنتی‌بیوتیك‌هایی استفاده می‌شود و داروهای كورتیزونی برای كاهش التهاب‌های شدید استفاده می‌شود. برای درد عضلانی نیز داروهای ضد درد (مسكن) تجویز می‌شود. در رژیم غذایی این بیماران معمولا ابتدا از غذاهای نرم و ساده شروع می‌كنند و بتدریج تنوع و مقدار غذای بیمار را افزایش می‌دهند تا زمانی كه به برنامه غذایی عادی برسد. بهتر است از غذاهای پرانرژی، نوشیدنی‌ها و مایعات فراوان استفاده كرد.
