سیدمحمود اسحق حسینی؛ فوق تخصص گوارش
پرتیونیت به معنای التهاب صفاق است این التهاب ممكن است موضعی یا منتشر بوده سیر حاد یا مزمن داشته باشد و مكانیسم عفونی یا آسپتیك داشته باشد پرتیونیت حاد اغلب علت عفونی داشته و معمولا به دلیل پارگی احشاء می‌باشد و پرتیونیت ثانویه خوانده می‌شود وقتی هیچ منشاء داخلی شكمی برای پرتیونیت عفونی مشخص نشود آن را اولیه یا خودبخودی گویند.پرتیونیت حاد با كاهش فعالیت حركتی روده همراه است كه منجر به انباشته شدن گاز و مایع و اتساع روده می‌شود. انباشته شدن مایع در روده به همراه عدم مصرف خوراكی مایعات منجر به افت سریع حجم داخل عروق می‌شود كه دستگاه‌های قلبی كلیوی و سایر دستگاه‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اتیولوژی
سبب‌شناسی، دستیابی عوامل عفونی به حفره صفاتی از طریق احشای سوراخ شده زخم نافذ جدار شكم یا وارد شدن جسم خارجی آلوده یا وسیله‌ای كه مبدا آلوده می‌شود مانند نگهداشتن طولانی مدت كاتتر دیالیز صفاقی انجام می‌گیرد چنانچه بیمار مبتلا به اختلال ایمنی نباشد دفاع‌های میزبان می‌تواند آلودگی‌های كوچك را ریشه‌كن كند شرایطی كه اغلب موجب ورود باكتری‌ها به درون صفاق می‌شوند عبارتند از آپاندیس پاره شده دیورتیكول پاره شده زخم پپتیك سوراخ شده، اختناق فتق، قانفاریای مثانه، لوپوس، انفاركتوس روده و سرطان بیماری‌های التهابی روده یا انسداد روده باریك البته طیف وسیعی از مكانیسم ممكن است نقش بازی كند. پرتیونیت حاد باكتریال می‌تواند در غیاب یك منشا واضح داخلی صفاقی از باكتری‌ها نیز رخ دهد.
پرتیونیت خود به خودی در 90 درصد افراد سیروتیك و آسیت اتفاق می‌افتد.پرتیونیت آسپتیك ممكن است به دلیل آزردگی صفاق توسط مایعات فیزیولوژیك مثل شیره معده، صفرا آنزیم‌های لوزالمعده خون و یا ادرار یا ورود اجسام خارجی استریل مثل لوازم اسفنج جراحی یا پودر داخل دست‌كش‌های جراحی به حفره صفاقی ایجاد گردد یا ممكن است عارضه بیماری‌های سیستمیك نادر همچون لوپوس اریتماتوی سیستمیك، پورفیری و تب مدیترانه‌ای باشد آزردگی شیمیایی صفاق توسط شیره اسیدمعده و آنزیم لوزالمعده رخ می‌دهد خطر زیادی از نظر عفونت میكروبی دارد.
تظاهرات بالینی
تظاهرات اصلی پرتیونیت شامل درد شكمی حاد، حساسیت شكم در لمس و معمولا تب می‌باشد محل درد بستگی به علت زمینه‌ای و محدود یا منتشر بودن التهاب دارد پرتیونیت موضعی اغلب در آپاندیست دیوركولیت بدون عارضه دیده می‌شود پرتیونیت منتشر با التهاب گسترده تندرنس شكم همراه است. سفتی دیواره شكم در هر موضعی منتشر بیشتر دیده می‌شود صداهای روده‌ای شنیده نمی‌شود تاكی‌كاردی و هیپوتانسیون و علائم كم آبی شایع هستند یافته‌های آزمایشگاهی شامل اسیدوز و لكوسیتوز می‌باشد عكس ساده شكم اتساع روده بزرگ و كوچك همراه با ادم دیواره روده نشان می‌دهد CT یا سونوگرافی می‌تواند مایع آزاد یا آبسه را نشان دهد.
درمان
شامل اصلاح كم آبی اصلاح ناهنجاری‌های الكترولیتی، آنتی‌بیوتیك و مداخله جراحی برای مشكل زمینه‌ای می‌باشد میزان مرگ و میر پرتیونیت بدون عارضه‌ای كه به دلیل زخم پپتیك سوراخ شود یا آپاندیس و یا دیورتیك‌های پاره شده رخ داده باشد، در فردی كه از جهات دیگر سالم باشد 10 درصد می‌باشد در سالمندان و افرادی كه بیماری زمینه‌ای داشته باشند و یا مواردی كه بیش از 48 ساعت طول كشیده باشد 40 درصد می‌باشد.
