دكتر لعبت گرانپایه؛ جراح عمومی
یكی از مشكلات شایع مراجعه‌كنندگان به جراحان عمومی، شقاق یا فیشرآنال است كه بر زندگی فرد نیز تاثیرات منفی می‌گذارد. معمولا علت عمده ایجاد شقاق یا فیشرآنال عبور مدفوع حجیم و سفت می‌باشد. لذا اصلاح رژیم غذایی شامل؛ مصرف میوه تازه، سبزیجات، نان سبوس‌دار، محدود كردن قهوه و چای، عدم مصرف سیگار و الكل و نیز مصرف آب و مایعات فراوان توصیه می‌شود. با توجه به اینكه در اسهال‌های شدید همراه با تنیسموس و دل‌پیچه نیز شقاق ایجاد می‌شود، باید درمان دارویی و تصحیح تغذیه جهت توقف اسهال پس از بررسی علت اسهال و در بیماری‌های التهابی روده و بیماری‌های سوءجذبی مثل سلیاك به عمل آید.
در غالب موارد تا بیش از 90 درصد شقاق در ساعت‌های 6 و 12 (قدام و خلف) مقعد قرار دارند ولی در موارد قرارگیری آتیپیك، بیماری‌هایی از قبیل سفلیس، سل، سوزاك، عفونت كلامیدیا، تبخال تناسلی، ایدز و سایر بیماری‌های التهابی روده شامل كرون و سرطان كانال آنال هم می‌تواند مطرح شود و باید از نظر بیماری‌های فوق بررسی گردد. در اینكه چرا شقاق در ساعت‌های 6 و 12 شایع است بحث فراوان وجود دارد، ولی غالبا معتقدند كه چون بافت عضلانی در این دو قسمت نبوده و حالت فیبروز است در قدام پرینه آل‌بادی و در خلف لیگامان آنوكوكسیژیال قرار می‌گیرند قابلیت اتساع مقعد در این دو قسمت كافی نبوده و با فشار مدفوع سفت یا اسهال شدید، مخاط دچار پارگی و ترك‌خوردگی می‌شود و نیز خون‌رسانی در این دو قسمت كمتر از تست‌های لترال است كه عضلانی می‌باشد و لذا این زخم‌ها دیرتر خوب شده و به طرف مزمن شدن پیش می‌رود.
علامت اصلی به صورت درد شدید و رگه‌های خون در مدفوع است و به همین جهت ترس از دفع پیش آمده و با دیر رفتن جهت اجابت مزاج و آب‌گیری بیشتر مدفوع و سفت شدن آن سیكل معیوب بهبود نیافتن شقاق اتفاق می‌افتد. شقاق به دو گروه حاد و مزمن تقسیم می‌شود كه در صورت كاهش درد شدید و تشكیل Sentinel tag شقاق به عنوان مزمن حساب می‌گردد. البته در مواردی شقاق بسیار طول كشیده، تنگی مقعد نیز رخ می‌دهد.
درمان
درمانهای دارویی شامل مسكن، ملین دوره‌ای و موقت، استفاده از لگن آب گرم و انواع پمادها و شیاف‌های موضعی همراه با تصحیح رژیم غذایی شامل افزایش مصرف فیبر و مایعات و درمان عوامل و بیماری‌های زمینه‌ای است. تزریق بی‌حس‌كننده‌ها و ژل‌های بی‌حس كننده در موارد درد شدید نیز كمك‌كننده است.
در موارد تنگی نسبی و افزایش انقباض عضلات اسفنكتر از تركیبات شل‌كننده عضلات مانند دیلتیازم 2 درصد، انواع تركیب‌های نیترودرم و تزریق بوتاكس استفاده می‌شود. تزریق مواد اسكلروزان مستقیم به داخل شقاق در موارد محدودی كه به سایر درمان‌ها جواب ندهد، به طور انتخابی پیشنهاد می‌شود.یكی از تركیبات شل‌كننده عضلات اسفنكتر داخلی علاوه بر پمادهای نیترودرم و بوتاكس، پماد تیفدیپین 3/0درصد می‌باشد كه به علت افت فشار می‌تواند موجب سردرد و گرگرفتگی شود.در هر حال اولین قدم اسفنكترتومی دارویی تركیب نیترو در راس آنها (2/0% GTN) glyceryl Trinitrate می‌باشد كه عوارض جانبی از قبیل سردرد و گرگرفتگی آن نیز باید به بیمار گفته شود.در موارد فیشر مزمن و عدم پاسخ به درمانهای مدیكال و تنگی مقعد، درمانهای جراحی مطرح می‌گردد كه اسفنكترتومی داخلی از لترال صورت می‌گیرد و در صورت تشكیل Tag، آن هم برداشته می‌شود.
معمولا برای تسریع ترمیم فیشر در موارد مزمن و تشكیل فیبروز، كورتاژ این محل و تازه كردن آن كمك‌كننده است. در مواردی كه شقاق همراه با هموروئید بزرگ است برداشت پاكه هموروئید هم توصیه می‌شود. البته اگر شقاق در زمینه بیماری‌های التهابی، كانسر، ایدز، هموسكوئل بودن و از این قبیل موارد باشد، جراحی توصیه نمی‌شود و درمانهای دارویی و تصحیح عامل زمینه‌ای ارجح است؛ به عنوان مثال اگر فیشر بیمار در زمینه كرون عمل شود احتمال ایجاد فیستول و عوارض بعدی آن بیشتر است و در این موارد معمولا درمان علت زمینه‌ای باعث بهبودی خود فیشر نیز خواهد شد.
