دكتر سیدمحمود اسحاق‌حسینی؛ فوق‌تخصص گوارش
دیس‌پپسی‌یا چیست؟
دیس‌پپسی‌یا (سوءهاضمه) به مجموعه‌ای از علائم گفته می‌شود كه شامل درد در ناحیه اپی‌گاستر، نفخ شكم، سیری زودرس، احساس پری شكم، احساس دفع گاز و آروغ زدن و حالت نشخوار كردن می‌باشد.
سوءهاضمه بر چند نوع است؟
سوءهاضمه طیف وسیعی از بیماری‌ها را شامل می‌شود. دیس‌پپسی یا (سوءهاضمه) به دو دسته عمده تقسیم می‌شود:
1- ارگانیك
2- عملكردی (Functional)
سوءهاضمه ارگانیك
در این نوع بیماری عموما ضایعه‌ای ارگانیك وجود دارد كه شامل یكی از موارد زخم معده، زخم اثنی‌عشر، سرطان‌ها، ورم پانكراس یا سوء جذب می‌باشد. تمامی این موارد ممكن است در قالب سندروم «دیس‌پپسی‌یا» تظاهر پیدا كند.
نحوه برخورد پزشك با بیمار دچار دیس‌پپسی‌یا:
هنگام مواجهه با بیمار دچار دیس‌پپسی‌یا باید شكل ارگانیك كنار گذاشته و ابتدا شرح حال دقیقی از بیمار گرفته شود. باید توجه كرد در شرح حال بیمار، علائم همراه دیگری نظیر لاغری، بی‌اشتهایی، كاهش وزن و كم‌خونی وجود نداشته باشد. این علائم معمولا سوءهاضمه عملكردی تلقی نمی شوند، بلكه ارگانیك هستند كه لازم است با انجام آندوسكوپی تشخیص قطعی داده شود.
با توجه به اینكه در مملكت ما سرطان مری و معده بسیار شایع است، برای بیمارانی كه دچار علائم مذكور بوده و علاوه بر درد اپی‌گاستر و پری شكم، دچار مشكل كم‌خونی و بی‌اشتهایی و لاغری مفرط هستند حتما باید آندوسكوپی انجام شود تا در صورت ابتلا به سرطان‌های شایع فوق تشخیص بموقع داده شد.
سابقه فامیلی، نوع تغذیه و هلیكوباكتر پیلوری از دیگر عواملی است كه احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد. در كشورهای در حال توسعه مانند ایران، هلیكوباكتر پیلوری از عوامل شایع ابتلا به «دیس‌پپسی‌یا» می‌باشد.
درمان
در مواردی كه آزمایش هلیكوباكترپیلوری مثبت باشد، لزوما درمان ضرورت ندارد. بلكه بایستی نتیجه آزمایش مثبت با علائم بیماری تطبیق داده شود. هدف اصلی درمان بیماران مبتلاست. چه بسا بیمارانی كه آزمایش هلیكوباكتر آنها مثبت است و با مراجعه به پزشكان مختلف، بی‌جهت آنتی‌بیوتیك مصرف می‌كنند.
در صورتی كه مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیك‌ها نه‌تنها موثر نیست، بلكه سبب ایجاد مقاومت دارویی می‌شود. در این حالت هنگام ابتلا فرد به بیماری‌های دیگر نظیر سینوزیت و... به دلیل ایجاد مقاومت بدن به آنتی‌بیوتیك‌ها، درمان‌های بعدی در سایر ارگان‌های بدن با مشكل مواجه می‌شود.
تصمیم‌گیری پزشك در بیمار مبتلا به دیس‌پپسی‌یا عملكردی
در این حالت در درجه اول انجام تست اچ‌پایلوری به پزشك در تشخیص بیماری كمك می‌كند. البته تست باید UBT (تست تنفسی اوره‌آل) باشد یا آنتی‌ژن هلیكوباكتر را در مدفوع جست‌وجو كند كه اگر مثبت بود تشخیص بیماری قطعی می‌شود.
در افرادی كه تست منفی است، فقط بیمار را تحت نظر گرفته و درمان را فقط با ppIها (Protein Pump Inhibitor) نظیر امپرازول (OMEPRAZOLE)، لانزوپرازول، پانتوپرازول شروع می‌كنیم.
در چه مواردی انجام آندوسكوپی فوری ضرورت دارد؟
بیمارانی كه با علائم دیس‌پپسی مراجعه می‌كنند ولی مشكل عملكردی دارند و علائم همراه مذكور را دارند، باید سریع آندوسكوپی شند، زیرا در حال حاضر هنوز با اینكه در كشورهای توسعه یافته هلیكوباكتر محدود شده عامل 70-60 درصد زخم‌های معده و اثنی‌عشر در كشورهای در حال توسعه هلیكوباكترپیلوری می‌باشد.
در صورت تشخیص قطعی زخم، درمان هلیكوباكتر ضرورت دارد، زیرا در افرادی كه هلیكوباكترپیلوری دارند در صورت درمان بموقع زخم اثنی‌عشر، فقط 10 درصد احتمال عود مجدد زخم وجود دارد، اما در صورت عدم درمان بموقع هلیكوباكتر در سال اول ابتلا 90 درصد امكان عود زخم وجود دارد.
نكته مهم
در افرادی كه مبتلا به زخم معده یا اثنی‌عشر هستند و تست مثبت دارند از طریق آندوسكوپی هم می‌توان هلیكوباكترپیلوری را تشخیص داد ولی برای كلیه مبتلایان آندوسكوپی پیشنهاد می‌شود.
انجام تست ELLIZA در چه بیمارانی ضرورت دارد؟
نوجوانانی كه دارای علائم بیماری بوده و از مادری متولد شده‌اند كه تست مثبت دارد، لازم نیست این تست را انجام دهند، زیرا میكروب هلیكوباكترپیلوری از طریق جفت و شیر مادر منتقل می‌شود؛ بنابراین از همان ابتدا باید درمان آغاز شود و لزومی به انجام آزمایش خون نیست. ولی در بیمارانی كه دچار، دردهای تیركشنده، ریفلاكس‌های مداوم، لاغری مفرط، آنمی و كاهش وزن یا خون در مدفوع هستند، انجام تست ضروری است.
