زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر سید امیر میرباقری؛ فوق تخصص بیماری‌های دستگاه گوارش

بیماری رفلاکس (GERD) بیماری مزمن و شایعی است که تاثیرات نا مطلوب قابل توجهی بر روی کیفیت زندگی، بهره‌وری کاری و احساس رضایت از زندگی افراد مبتلا می‌گذارد.

علائم

این بیماری دو علامت کلاسیک دارد که عبارتند از: سوزش سر دل  و باز گشت اسید به دهان که از شیوع بالایی در جامعه برخوردارند. (تا 40 درصد در جامعه امریکا) و این شیوع بالا خود نشان‌دهنده میزان تاثیرات نامطلوب این بیماری بر احساس سلامت افراد جامعه است.

انواع رفلاكس

نکته قابل توجه این است که نزدیک به 70 درصد افرادی که از این مشکلات رنج می‌برند در اندوسکوپی مخاط مری نرمال دارند. بر این اساس بیماری رفلاکس امروزه بر اساس یافته‌های اندوسکوپی به دوگروه ازوفاژیت زخمی شونده(اروزیو) و بیماری رفلاکس غیراروزیو(NERD) تقسیم می‌شود.

بیماری ازوفاژیت اروزیو موضوع مفصلی است که خارج از بحث فعلی است ولی بیماری NERD که به همان اندازه بیماری ازوفاژیت اروزیو بر کیفیت زندگی افراد مبتلا تاثیر می‌گذارد، طبق تعریف آکادمیک به بیمارانی اطلاق می‌شود که علائم رفلاکس را دارند ولی در اندوسکوپی مری بارت و با اسیب مخاط مری ندارند.

خود بیماری NERD نیز بر اساس یافته‌های حاصل از مانیتور PH 24 ساعته (جهت تعیین میزان رفلاکس اسید) و نیز میزان ارتباط علائم بیمار با دوره‌های رفلاکس به چند زیر گروه شامل: بیماران با میزان اسید غیرطبیعی، بیماران با مری حساس شده (hypersensitive esophagus) و بیماران سوزش سر دل عملکردی (functional heartburn) تقسیم می‌شوند که دو گروه اخر میزان برگشت اسید طبیعی دارند. با توجه به تصوری که از نقش اسید معده در ایجاد علائم فوق وجود دارد، امروزه به طور شایعی برای درمان تمام بیماران رفلاکس به طور شایعی از داروهای مهارکننده پمپ پروتون مانند امپرازول که مهارکننده قوی ترشح اسید هستند، استفاده می‌شود.

این داروها متاسفانه امروزه به صورت بی‌رویه و به میزان زیادی و حتی به عنوان داروی OTC (غیرنسخه‌ای) استفاده می‌شوند که این مساله علاوه بر تحمیل بار اقتصادی فراون بر سیستم بهداشت و درمان و خود بیماران، عوارض جانبی متعددی را هم مانند کمبود ویتامین B12، اسهال، شکستگی استخوان لگن، تداخل با جذب داروهای وابسته به اسید مانند کتوکونازول، نفیدیپین، دیگوکسین و ... متوجه بیماران می‌کند.

در واقع به نظر می‌رسد پزشکان در مورد تشخیص بیماری رفلاکس دچار پدیده overdiagnosis یا تشخیص بیش از موارد واقعی بیماری می‌شوند و بسیاری از کسانی که سوزش سر دل دارند به عنوان بیماران GERD شناخته شده و تحت درمان با داروهایی مانند امپرازول قرار می‌گیرند، در حالی که بسیاری از این بیماران افزایش برگشت اسید به مری ندارند و به علل دیگری این علامت را تجربه می‌کنند.

ولی متاسفانه به عنوان بیماران GERD تشخیص داده می‌شوند و انتساب بیماری رفلاکس به آنها همانطور که گفته شد علاوه بر تحمیل بار اقتصادی و عوارض دارویی منجر به احساس ترس و نگرانی از این بیماری و همینطور تغییر روش زندگی روزانه از جمله تغییر رژیم غذایی و تغییر عادات زندگی و ... می‌شود. این در حالی است که امروزه شبهات فراوانی در مورد میزان نقش اسید معده در ایجاد علائم سوزش سر دل و رفلاکس وجود دارد و این فرضیه زیر سوال رفته است.

به طوری که در مطالعات مختلف دیده شده که اسید به تنهایی نمی‌تواند مسؤول سوزش سر دل بیماران باشد و عوامل متعدد دیگری در این زمینه نقش دارند که توضیح بیشتر ان در ذیل می‌آید. مطالعات تحقیقاتی نشان داده‌اند بیماران NERD (بخصوص بیماران با مری حساس شده و بیماران سوزش سر دل عملکردی) میزان برگشت اسید کمتری نسبت به بیماران ازوفاژیت اروزیو دارند.

به طوری که در این مطالعات، 37 تا 60 درصد بیماران NERD میزان برگشت اسید کاملا نرمال داشته‌اند و بقیه این بیماران نیز کمتر از بیماران ازوفاژیت اروزیو برگشت اسید داشته‌اند. نکته مهم دیگر این است که بر اساس یافته‌های حاصل از مطالعه PH دیده شده است که ارتباط معنی‌داری بین علائم بیماران NERD و برگشت اسید وجود ندارد. به این معنی که بیشتر علائم این بیماران در ساعاتی از شبانه روز اتفاق می‌افتد که در مطالعات PH میزان اسیدیته نرمال بوده است.