دكتر ناصر اقدمی؛ دكترای ایمونولوژی
انواع بیماری‌های كبدی
بیماری‌های كبد را با توجه به مدت بیماری و یا عامل بیماری می‌توان به سه شكل حاد، متابولیكی و یا سیروز كبدی در مبتلایان مشاهده كرد.در نوع حاد، همان‌گونه كه از نام آن برمی‌آید شروع، بسیار سریع و مشخصه اصلی آن اختلال در تنظیم سدیم بدن است و مرگ و میر بالایی به دنبال دارد.
عفونت ویروسی كبد، واكنش‌های دارویی، مسمومیت با استامینوفن و قارچ، از علل رایج آسیب حاد كبدی است. آنسفالوپاتی كبدی، ادم مغزی، نقص انعقادی، سپتی‌سمی (عفونت عمومی بدن) و اختلال در چندین ارگان از عوارض مهم بیماری هستند
در نوع متابولیكی، معمولا یك اختلال به صورت ارثی، مسیر سوخت و ساز یك ماده خاص را مختل می‌كند بنابراین با توجه به نقش كبد در سوخت و ساز آن ماده عوارض بیماری و علائم آن متفاوت خواهد بود. مثلا اگر كبد قادر به تولید فاكتورهای انعقادی در بدن نباشد، شخص مستعد خونریزی‌های كشنده می‌شود.
گاه این اختلال در موادی ایجاد می‌شود كه بدن می‌تواند آنها را از مسیرهای دیگر تامین كند اما انباشت مواد واسطه‌ای در حین سنتز این ماده می‌تواند بالقوه برای بدن زیان‌آور باشد مثلا تیروزین اسیدآمینه‌ای است كه نیاز بدن به آن نیمه ضروری است ولی اختلال در سوخت و ساز آن باعث می‌شود كه شخص به بیماری فلج‌كننده‌ای به نام تیروزینمی مبتلا شود.
اختلال كبد در تجزیه مواد سمی می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری را در شخص موجب شود كه گاه به مرگ وی منجر می‌شود. علاوه بر آن در بیماری‌های متابولیكی ممكن است تنها سلول‌های كبدی درگیر نباشند و مشابه بودن مسیر سوخت و ساز در سایر سلول‌ها می‌تواند به دسته‌ای از علائم منجر شود كه در پزشكی، این نوع بیماری‌ها را با عنوان سندرم می‌شناسیم.
در مقایسه با آسیب حاد كبد، دوره بیماری‌های متابولیك كبدی تغییر كمتری دارد. به علاوه از یافته‌های آزمایشگاهی می‌توان بر تعیین قطعی كارآیی روش درمانی استفاده كرد. از سوی دیگر، این نوع بیماری، وضعیت اورژانس تهدیدكننده زندگی نیست و اغلب، درمان‌های مرسوم و قابل قبولی در دسترس است.
سیروز كبدی
بالاخره سیروز كبدی كه مرحله انتهایی اغلب آسیب‌های كبدی برطرف نشده است. سیروز، یك بیماری بالقوه تهدیدكننده حیات است كه سال‌ها پس از التهاب كبد و در نتیجه جایگزینی بافت فیبروزی غیرفعال به جای بافت طبیعی كبد ایجاد و از عملكرد طبیعی كبد جلوگیری می‌كند.
مشابه چنین جایگزینی را زمانی شاهد هستیم كه بعد از ایجاد سوختگی در پوست، بافتی جایگزین می‌شود كه نه تنها كارآیی ندارد بلكه از نظر شكل و اندازه نیز با بافت‌های اطراف ناسازگار است.
چنانچه می‌دانید، خون جمع‌آوری شده از دستگاه گوارش مانند خون جمع‌آوری شده از معده و روده‌ها ابتدا وارد كبد می‌شود تا بعد از تصفیه، وارد گردش خون عمومی شود. لذا كبد فیبروزه شده روی ورید كبدی فشار می‌آورد و موجب اختلال در جریان خون روده‌ای می‌شود.
این شرایط افزایش فشارخون پورت نامیده می‌شود كه عوارضی از جمله تجمع مایع در شك(اسیت) و خونریزی از وریدهای دستگاه گوارش و غیره را ایجاد می‌كند. علاوه بر آن، فشار وارد شده به رگ‌های دیواره مری، باعث ایجاد واریس‌های مری می‌شود كه در صورت پارگی می‌تواند موجب مرگ بیمار شود.
عامل ایجاد سیروز
سیروز، علل مختلفی دارد. گاهی حتی علت خاصی برای آن یافت نمی‌شود كه در این موارد سیروز كریپتوژنتیك نامیده می‌شود علل شناخته شده و شایع سیروز عباتند از:
هپاتیت‌های مزمن ویروسی: 20-10 درصد از افراد مبتلا به هپاتیت مزمن ویروسی طی حدود 20 سال به سیروز مبتلا می‌شوند كه در صورت مصرف افراطی الكل، این افراد ممكن است در مدت كوتاه‌تری به سیروز مبتلا شوند. این علت شایع‌ترین علت سیروز در كشور ما محسوب می‌شود.
سیروز الكلی: در مردانی كه به مدت 10 تا 15 سال روزانه 5 بطری یا بیشتر و زنانی كه بیش از سه بطری مشروبات الكلی مصرف می‌كنند، احتمال ابتلا به این نوع سیروز بالا می‌رود. 15-10 درصد افرادی كه در نوشیدن الكل افراط می‌كنند به سیروز مبتلا می‌شوند و 40 درصد از افرادی كه سالانه در دنیا در اثر سیروز جان می‌سپارند دچار سیروز الكلی هستند.
كبد چرب غیرالكلی: در روند این بیماری، مقدار زیادی چربی در كبد ذخیره می‌شود كه علت آن الكل نیست. این بیماری در افرادی كه چربی خون آنها بالا است دیده می‌شود و به سرعت در حال گسترش است و علت بسیاری از موارد سیروز در جهان به حساب می‌آید.
سیروز صفراوی اولیه: در اثر انسداد و التهاب مجاری صفراوی خارج از كبدی ایجاد می‌شود و علت واقعی آن مشخص نیست اما چنین به نظر می‌رسد كه در اثر اختلال در سیستم ایمنی ایجاد می‌شود.
هپاتیت خودایمنی: وقتی سیستم ایمنی بدن، علیه كبد وارد عمل شود این نوع هپاتیت ایجاد می‌گردد.
بیماری‌های ارثی: مانند ویلسون، سیستیك فیروزیس و هموكروماتوزیس علل دیگر مانند داروها، مواد سمی موجود در محیط زندگی و بیماری‌های مزمن سیستم صفراوی مانند كلاتژیت اسكلروزان.
