زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر سیدمحمد توانگر متخصص پاتولوژی

آن دسته از آدنوم‌های هیپوفیز كه فاقد علائم بالینی ناشی از افزایش ترشح هورمون‌های هیپوفیز قدامی باشند، تحت عنوان «آدنوم غیرفعال هیپوفیز» نامیده می‌شوند. آدنوم‌های غیرفعال هیپوفیز در حدود یك چهارم كل تومورهای هیپوفیز را تشكیل می‌دهند. این تومورها از لحاظ آندوكرینولوژی خاموش بوده و تظاهر بالینی آنها به علت اثر فشار ناشی از اندازه تومور است. برخی از نشانه‌های ناشی از كاهش هورمون‌های هیپوفیز قدامی مانند سردرد و اختلالات بینایی، در هنگام مراجعه بیماران دیده می‌شوند.

افزایش خفیف تا متوسط سطح پرولاكتین خون (كمتر از ng/ml200) ناشی از اثر فشاری بر ساقه هیپوفیز ممكن است مشاهده شود اما سطح پرولاكتین بالاتر از ng/ml200 قویا به نفع تومور ترشح‌كننده پرولاكتین می‌باشد.ایمونوهیستوشیمی، یك روش استاندارد ارزشمند جهت طبقه‌بندی آدنوم‌های هیپوفیز است. این روش باعث ایجاد طبقه‌بندی جدید این تومورها شده است كه ارتباط ساختار و عملكرد تومور و نیز سیتوژنز و بیولوژی تومور را مشخص می‌كند. ایمونوهیستوشیمی، محصولات ژن سلول هیپوفیز را در دو سطح میكروسكوپ نوری و الكترونی مشخص می‌كند و باعث ایجاد طبقه‌بندی جدید تومورها بر اساس عملكرد آنها می‌شود. 

به طور كلی با كمك ایمونوهیستوشیمی می‌توان هورمون‌های هیپوفیزی مرتبط با ریبونوكلئیك اسید پیغام بر (mRNA) را به كمك روش آنالیز Northern از مواد استخراج‌شده از كل بافت و یا در سطح یك سلول منفرد با استفاده از شیوه‌های هیبریدیزاسیون درجا in situ)) اندازه‌گیری كرد. به استثنای یك زیر واحد گلیكوپروتئینی، اگر بیش از 5 درصد سلول‌های تشكیل‌دهنده تومور از لحاظ ایمونوهیستوشیمی مثبت باشند، معمولا بیانگر افزایش سطح خونی آن هورمون است.

تعیین كمی شدت رنگ‌پذیری ایمونوهیستوشیمی به صورت ذهنی است و مقیاس شدت آن بر اساس توصیف میزان رنگ‌پذیری است كه آیا تعداد كم، پراكنده و یا اغلب سلول‌های تومور چقدر پروتئین قابل یافتن توسط ایمونوهیستوشیمی را بروز می‌دهند.تومورهای سلول گنادوتروف، برخلاف تومورهای كورتیكوتروف، سوماتوتروف، لاكتوتروف و تیروتروف كه هورمون‌های مربوطه را ترشح می‌كنند، معمولا خاموش هستند و تومورهای گنادوتروف پروتئین محصول ژن خود را به طور موثر ترشح نمی‌كنند و لذا می‌توانند در گروه آدنوم‌های غیرفعال هیپوفیز قرار گیرند.

Ki-67 یك آنتی‌ژن اختصاصی چرخه سلولی در هسته می‌باشد كه توسط آنتی‌بادی مونوكلونال MIB-1 به راحتی قابل شناسایی می‌باشد و ضریب نشانه‌گذاری آن می‌تواند به عنوان شاخص تكثیر تومور تلقی شود. MIB-1LI یك معیار مفید در جهت تعیین فعالیت تكثیری و تهاجمی آدنوم‌های هیپوفیز قدامی می‌باشد. اما برخی مطالعات نشان می‌دهند كه بین عود آدنوم‌های غیرفعال هیپوفیز و یا عدم عود آنها و MIB-1LI رابطه‌ای قابل توجه به لحاظ آماری وجود ندارد. به طور خلاصه، از لحاظ پاتولوژی، آدنوم‌های غیرفعال هیپوفیز، شامل انواع متفاوتی از تومورها می‌باشند كه برخی از آنها، پتانسیل تولید هورمون دارند اما نقایص احتمالی در مسیر ترشح هورمون، ممكن است سبب عدم افزایش سطح هورمون‌های آدنوهیپوفیز در خون و ایجاد سندرم‌های ناشی از آن شود.