دكتر محمدمهدی شجری؛ متخصص گوش و حلق و بینی
منشا تولید صدا حنجره است و موثرترین قسمت حنجره، تارهای صوتی هستند كه مهمترین نقش را در تولید صدا دارند. صدای تولید شده با تارهای صوتی كه صوت با فركانس پایه‌ای گفته می‌شود، كیفیت كلام را ندارد. این صوت اولیه با عبور از قسمت‌های مختلف حلق، دهان و بینی كه در اصطلاح آن راتونل صوتی گویند، فرم كلامی پیدا می‌كند.
فركانس پایه‌ای حنجره در خانم‌ها 240 هرتز است. یعنی 240 بار در ثانیه این تارها به لرزش در می‌آیند و در آقایان این فركانس 140 هرتز می‌باشد. علت اختلاف اصلی بین صدای آقایان و خانم‌ها همین تفاوت فركانس پایه‌ای است و به همین دلیل صدای خانم‌ها زیرتر از آقایان است.
درست است كه با گذشت زمان ظاهر انسان ضعیف می‌شود و صدا هم از این امر مستثنا نیست، اما می‌توان شرایط مناسبی را برای حفظ كیفیت صدا فراهم كرد. ایجاد صدا به 2 عامل بستگی دارد:
1- حجم هوای ذخیره شده در ریه در موقع بازدم
2- توانایی عضلات تارهای صوتی و منضمات آن كه با مشاوره با متخصصان آسیب‌شناسی گفتار و انجام تمرینات ورزشی و تنفسی می‌توان بر این كاستی‌ها فائق آمد. استفاده از دخانیات در سنین بالا آسیب شدیدی به حنجره وارد می‌كند.
گرفتگی صدا در خانم‌ها تحت عوامل مختلفی صورت می‌گیرد
تغییرات هورمونی در دوران تخمك‌گذاری، حاملگی و دوران یائسگی هر كدام می‌تواند موج تغییر صدا شود. عامل تغییرات روحی و خلقی كه در ساعات مختلف روز رخ می‌دهد و گفتنی است كه اولین تظاهرات و تغییرات روحی و خلقی در كیفیت صدا اثرگذار است.
در صورت بروز بیماری‌های التهابی حنجره، بهبودی به علت بالا بودن فركانس پایه‌ای و رعایت نكردن استراحت صوتی با تاخیر رخ می‌دهد. همچنین صحبت كردن بیش از حد با تلفن، حنجره را خسته می‌كند و مخصوصا در زمان بیماری لارنژیت باعث تاخیر در بهبودی می‌شود. همچنین استفاده بیش از حد از مواد شوینده شیمیایی و همچنین لوازم آرایشی و استنشاق انواع عطر و اسپری عامل موثر گرفتگی صدا در خانم‌هاست.
لازم به ذكر است استفاده از داروهای محرك، تاثیر نامطلوب بر لایه‌های مخاطی محافظتی حنجره دارد و در برخی موارد این تغییرات در خانم‌ها غیرقابل برگشت است و باعث تغییر صدای ماندگار خواهد شد.
گرفتگی صدا و حرفه‌ای‌ها
افرادی كه حرفه آنها به صحبت كردن وابسته است، باید بیش از افراد معمولی به حفظ و سلامتی صدای خود توجه كنند. چنانچه فردی در مواقع سرمازدگی استراحت صوتی را رعایت نكند و با شدت و بلند صحبت كند، باعث خونریزی‌های كوچك در تارهای صوتی می‌شود كه تدریجا این تغییرات به علت رعایت نكردن بهداشت حنجره به گره صوتی تبدیل می‌شود كه نیاز به عمل جراحی دارد.
تعداد كمی از مدرسان در ساعات استراحت و پس از تدریس از سیگار استفاده می‌كنند كه بسیار مضر است، زیرا بیشترین آسیب تارهای صوتی در مواقع خستگی و خشكی مخاط پوششی تارهای صوتی رخ می‌دهد كه به مدرسان توصیه می‌شود با مصرف آب باعث افزایش رطوبت و لطافت تارهای صوتی شوند و از آسیب‌های متعدد در امان باشند.
اما چند كلامی با آنهایی كه می‌خواهند صدای حرفه‌ای داشته باشند: صدای حرفه‌ای دارای شرایط خاصی از نظر فیزیولوژی و آناتومی تارهای صوتی و همچنین توانایی‌های ویژه است كه پس از بررسی‌های دقیق با تمرینات صحیح می‌توان این توانایی را افزایش داد.
در غیر این صورت، صرفا به دلیل یك میل و تفكر احساسی و تمرینات ناصحیح و غیراستاندارد توانایی ذاتی و اصلی حنجره مختل شده و تغییرات غیرقابل جبران در تارهای صوتی ایجاد می‌كند. نكته دیگر این كه بعضی افراد با تقلید صدای خواننده‌های حرفه‌ای در زمان كوتاهی كیفیت صدای واقعی خود را از دست می‌دهند كه این اتفاق در بعضی قاریان و مداحان دیده شده است. به این افراد توصیه می‌شود با ارزیابی‌های دقیق و بررسی توانایی‌های حنجره و مشورت با كارشناسان قدم به ورطه صوت حرفه‌ای بگذارند.
گرفتگی صدا در كودكان
گرفتگی صدا در كودكان جز تعداد محدودی كه به صورت مادرزادی است، بیشتر اكتسابی است و قابل ذكر است كه گریه یك پدیده طبیعی است و نمی‌تواند ایجاد آسیب در حنجره كند.
جیغ زدن‌های ناگهانی كودكان كه بیشتر منشا خلقی دارد. و علت اصلی آن اختلالات و ناهنجاری‌های رفتاری در خانواده است، می‌تواند نقش مهمی در گرفتگی صدای اطفال داشته باشد.
سرفه‌های شدید نیز ناشی از بیماری‌های التهابی ریه، حلق و سینوس كه به طور ناقص درمان شده است یا وجود عامل آلرژی در محیط زندگی و یا آلرژی به مواد غذایی در كنار تقلید از صداهای مختلف شخصیت‌های تلویزیونی یا دیگران نیز می‌تواند به وارد آمدن آسیب‌هایی به حنجره منجر شود.
شایان ذكر است كه تشخیص به موقع گرفتگی صدا در كودكان و درمان بهنگام، در بهبودی موثر است.
گرفتگی صدا ناشی از تروما
امروزه با افزایش آمار تصادفات و نزاع‌ها آمار آسیب و ترومای حنجره بالا رفته كه بیشترین آنها مربوط به تصادفات اتومبیل است. در اثر استفاده نكردن از كمربند ایمنی در هنگام تصادف صورت و گردن به فرمان اتومبیل برخورد می‌كند و باعث آسیب گردن مخصوصا حنجره كه برجسته‌ترین عضو گردن است، می‌شود در نزاع‌ها و استفاده غیر صحیح از فنون ورزش‌های رزمی نیز همان اتفاق و آسیب به گردن و حنجره وارد می‌شود.
علامت اولیه این عارضه تنگی نفس است كه به درجات مختلف صورت می‌گیرد و مصدوم باید به بخش اورژانس منتقل شود. علامت دیگری كه به علت شكستگی غضروف حنجره ایجاد می‌شود ؛ ادم و خونریزی زیر مخاطی است كه پس از حادثه رخ می‌دهد و عوارض ناشی از آن شامل گرفتگی صدا، تنگی نفس و احساس در هنگام بلع غذا است. نكته قابل توجه در زمان كمك‌رسانی به این گونه مصدومان، خودداری از جابه‌جایی و كشش گردن آنها است.
گرفتگی صدا در سرطان حنجره
شناخت بیشتر ما از یك بیمار با سرطان حنجره فردی است كه قدرت تكلم ندارد و با یك دستگاه با صدای خاصی صحبت می‌كند و سوراخی در جلوی گردن برای تنفس دارد.
نكته قابل توجه این است كه این بیماران اگرچه از نظر عارضه سرطان بهبود كامل یافته‌اند و بیماری آنها مسری نیست، اما آشنایی بیشتر مردم با این بیماری لازم است به نحوی كه چنانچه فردی دچار گرفتگی صدا و عدم بهبودی آن در 3 هفته شد باید به پزشك متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه كند تا با معاینات دقیق و بررسی‌های لازم و با تشخیص و بررسی نسج مخاط حنجره، علت گرفتگی صدا مشخص شود و در صورتی كه احتمال عارضه سرطان ابتدایی حنجره، مطرح شد، با انجام معاینات دقیق‌تر تحت بیهوشی عمومی و با استفاده از میكروسكوپ و انجام بیوپسی (نمونه‌برداری از نسج) به تشخیص صد درصد رسیده و با استفاده از میكروسكوپ و جراحی به درمان عارضه سرطان ابتدایی حنجره پرداخت.
گاه با استفاده از روش پرتودرمانی می‌توان درمان را كامل كرد و می‌توانیم مطمئن باشیم كه درمان بدون از دست دادن حنجره انجام پذیرفته است. متاسفانه بیماران مبتلا به عارضه سرطان ابتدایی با بی‌توجهی، باعث پیشرفت عارضه سرطان به قسمت‌های مختلف حنجره می‌شوند كه به ناچار نیاز به اعمال جراحی وسیع‌تر و با نقص عضو بیشتر می‌شود.
