زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر عليرضا رحيم‌نيا متخصص راديولوژی

ارزیابی حساسیت و ویژگی MRI در مقایسه با آرتروسكوپی در ضایعات زانو
زانو از شایع‌ترین مفاصل بدن است كه دچار آسیب می‌شود. عناصر تشكیل‌دهنده زانو عبارتند از: ساختمان‌های استخوانی، عناصر خارجی مفصل لیگامانی عضلانی و ساختمان‌های داخل مفصل. عناصر ساختمان داخل مفصلی زانو منیسك‌ها و لیگامان‌های متقاطع قدامی (ACL) هستند. رباط‌های صلیبی به عنوان پایداركننده‌های اصلی زانو هستند و با توجه به اهمیت آنها لازم است از وضعیت سلامت و كارآمد بودن این رباط‌ها اطلاع داشته باشیم كه این مهم با استفاده از روش‌های متفاوت كلینیكی، پاراكلینیكی و جراحی قابل ارزایبی است. استفاده از MRI به لحاظ غیرتهاجمی بودن و دقت بالا در مقایسه با روش‌های تشخیصی پاراكلینیكی دیگر در ارزیابی ضایعات زانو بیشتر مورد توجه است. بر اساس مدارك و منابع موجود، MRI جهت منیسك مدیال 98 درصد صحت، 100 درصد اختصاصیت و 8/95 درصد حساسیت و جهت منیسك لترال 90 درصد صحت، 1/95 درصد اختصاصیت و 7/66 درصد حساسیت دارد و جهت PCL دارای صحت 100 درصد، اختصاصیت 100 درصد، حساسیت 99 درصد و جهت ACL دارای صحت 3/97 درصد، اختصاصیت 9/96 درصد و حساسیت 100 درصد می‌باشد.
در یك مطالعه انجام‌شده در بیمارستان بقیه‌ا...، حساسیت و ویژگی MRI در مقایسه با آرتروسكوپی جهت تشخیص ضایعات عناصر داخل زانو در 90 بیمار بستری در بخش ارتوپدی این بیمارستان به شرح ذیل بوده است: MRI  جهت لیگامان متقاطع قدامی زانو (ACL) دارای حساسیت 73 درصد و ویژگی 7/77 درصد كه این نشان می‌دهد چنانچه گزارش MRI دال بر سلامت ACL باشد، در 7/77 درصد موارد احتمالا ACL در آرتروسكوپی نیز سالم است و چنانچه گزارش MRI دال بر پارگی ACL باشد، در 73 درصد موارد احتمالا ACL در آرتروسكوپی نیز پاره می‌باشد. حساسیت و ویژگی MRI جهت ACL در مطالعات مشابه انجام‌شده در مقالات و كتب مرجع به ترتیب 99 درصد و 97 درصد بوده است. به همین ترتیب حساسیت و ویژگی MRI در مقایسه با آرتروسكوپی در مطالعه انجام‌شده جهت منیسك داخلی و منیسك خارجی به شكل زیر بود: حساسیت و ویژگی جهت منیسك داخلی به ترتیب 70 درصد و 98 درصد بوده؛ در حالی كه در مطالعات انجام شده در مقالات و كتب مرجع به ترتیب 95 درصد و 99 درصد بوده است. حساسیت و ویژگی MRI در پارگی منیسك خارجی به ترتیب 40 درصد و 94 درصد و در مقالات و كتب مرجع موجود به ترتیب 65 درصد و 95 درصد بوده است. مقادیر حساسیت و ویژگی به دست آمده در مطالعه حاضر نزدیك به مقادیر به دست آمده در مطالعه Winters و همكاران می‌باشد. در مطالعات متعدد مشخص شد كه MRI در نشان دادن پارگی لیگامان متقاطع قدامی به اندازه سایر عناصر دیگر داخل مفصلی زانو دقت ندارد. این ضعف به چند علت می‌‌تواند باشد:
1- مهم‌ترین علت مایع قرار گرفتن ACL و مسیر مایل در داخل زانوست. (Oblique course) این عامل آناتومیكی سبب می‌شود ACL به طور كامل در كل مسیری كه طی می‌كند، رویت نشود. ACL به طور تقریبی با محور ساژیتال زانو زاویه 20-15 درجه می‌‌سازد. چنانچه بتوان وضعیتی به‌وجود آورد كه این زاویه از بین رفته و تقریبا مسیر ACL موازی ساژیتال زانو قرار گیرد، در پلان ساژیتال MRI، ACL به طور كامل دیده می‌شود. این مهم را می‌توان به دو روش انجام داد: یا هنگام تصویربرداری زانوی بیمار در 20-15 درجه چرخش به خارج اكسترنال روتیشن قرار داده شود و یا دستگاه MRI طوری چرخانده شود كه موازی ACL قرار گیرد. این برخلاف PCL است كه یك Midline sagital course دارد و بنابراین به‌راحتی در MRI دیده می‌شود.
2- عدم همكاری بیمار به هنگام تصویربرداری و همچنین عدم اطلاع كافی تصویربردار از اهمیت پوزیشن دادن به بیمار.
3- كیفیت دستگاه Software و اینكه دستگاه مورد استفاده توانایی حذف كردن آرتفكت‌ها را داشته باشد.
4- پارگی كامل یا ناقص ACL.
با توجه به اینكه ACL دارای دو قسمت پوسترولترال و آنترومدیال می‌باشد، ممكن است یكی از این دو بخش دچار پارگی شود و بخش دیگر سالم باشد؛ در این صورت MRI قادر نیست به طور قطع پارگی ACL را نشان دهد. همان‌طور كه هنگام انجام آرتروسكوپی یك جراح بی‌تجربه و بی‌دقت ممكن است ACL را سالم گزارش كند، در موارد تشخیص پارگی‌های ناقص ACL تصویربردار باید بداند كه با بازبینی تصاویر آگزیال و كرونال به همراه تصاویر ساژیتال می‌توان دقت تشخیص MRI را افزایش داد.
5- عدم تجربه رادیولوژیست در گزارش صحیح MRI زانو. همكار رادیولوژیست باید بداند كه با یك تصویر ساژیتال نمی‌توان با قطعیت درخصوص سلامت ACL نظر داد. همچنین نباید تنها روی ACL تكیه كرد و علائم ثانویه پارگی ACL را نیز باید مد نظر داشت. علائم ثانویه پارگی ACL در واقع تغییر حالت‌های آناتومیكی است كه به دنبال پارگی ACL در سایر ارگان‌های داخلی مفصلی زانو حادث می‌شود. با توجه به نتایج مطالعات قبلی و حاضر در پارگی یا سلامت هر كدام از عناصر داخل زانو نمی‌توان به طور قطع به گزارش MRI اعتماد كرد. در واقع، نمی‌توان بیمار را بر اساس گزارش  MRIدرمان نمود، بلكه باید از MRI به عنوان یك ابزار پاراكلینیكی و به منظور تایید یافته‌های بالینی و سایر یافته‌ها استفاده كرد.
منبع: مجله دانشكده پزشكی دانشگاه علوم پزشكی تهران