تحریریه پزشك امروز
اتوكلاوها در درجه حرارت 100 درجه سانتی‌گراد و در محفظه بسته‌ای بخار آب تولید می‌كنند. بخار آب تولیدشده، متراكم می‌شود، فشار آن افزایش یافته ، بنابراین دمای آن نیز افزایش پیدا می‌كند.در چنین دماهایی، بخار فراتر از فشار اتمسفری بوده و شرایط برای استریل كردن تجهیزات آزمایشگاهی وسایل پزشكی و ابزارهای استفاده‌شده، بهینه و مطلوب است.
ساختار فیزیكی- مكانیكی دستگاه:
اتوكلاوها به سه كلاس N، S و B طبقه‌بندی می‌شوند. این طبقه‌بندی به منظور صحت عملكرد استریلیزاسیون با توجه به نوع وسایل صورت می‌گیرد.
كلاسN: بر اساس استاندارد این اتوكلاو قادر است ابزارآلات جامد بدون پوشش را استریل كند. بدین ترتیب تضمینی برای استریل وسایل پوشش‌دار حفره‌دار وجود ندارد.
كلاس S: وسایلی كه در این نوع اتوكلاو می‌توان استریل كرد توسط كارخانه سازنده مشخص می‌شود. این اتوكلاو می‌تواند ابرازآلات بدون پوشش جامد یا پوشش‌دار جامد، مواد نساجی مثل پارچه، گاز تك‌لایه و وسایل سوراخ‌دار كلاس B را استریل كند. اتوكلاو كلاس S می‌تواند با پمپ خلاء یا بدون آن تجهیز شود و به طور قطع دارای سیكل خشك‌كن است.
كلاس B: این اتوكلاو می‌تواند انواع ابزارها (مانند پوشش‌دار جامد و بدون پوشش، مواد نساجی و ابزارهای سوراخ‌دار)، را استریل كند. اتوكلاوهای كلاس B دارای پمپ خلاء قدرتمندی است كه می‌تواند تا حدود 9/0- بار خلاء ایجاد كند. عواملی كه بر استریل كردن بخار تاثیر می‌گذارد عبارتست از: بخار اشباع، حرارت، زمان. این مواد را می‌توان در معرض بخار در چرخه حرارتی مجزا قرار دارد؛ اما، این روش استریل كردن تاثیر كمتری نسبت به در معرض قرار دادن متناوب مواد، در سه چرخه و طی سه روز دارد كه ممكن است باعث كشته شدن تمامی اشكال و فرم‌های رویشی میكروب‌های هاگ‌زا و تولیدكننده اسپور شود. شرایط و مدت چرخه ممكن است به خاطر افزایش فشار بخار كوتاه‌تر شود.
نسل‌های امروزی اتوكلاو، دارای سه مرحله عملیاتی (قبل از خلا، استریل، بعد از خلا) هستند. در مرحله قبل از خلا، هوای داخل مخزن تا فشار (1/0 تا 7/0) تخلیه شده و آماده تزریق بخار می‌شود. در مرحله استریل، تزریق بخار و زمان‌گیری لازم انجام می‌گیرد و در مرحله بعد از خلا، نیز، بخار توسط سیستم وكیوم به سرعت و قبل از افت دما و میعان تا فشار 1/0- بار تخلیه می‌شود تا از مرطوب شدن جلوگیری شود. اتوكلاوهای جدید اغلب مجهز به مدار كنترل الكترونیكی و دو درب در دو طرف (درب كثیف و درب تمیز) هستند.
كاربری دستگاه
برای استفاده از اتوكلاوها با كاغذ معرف، شی مورد نظر را برای استریل كردن آماده كرده، پایین اتوكلاو را با آب پر می‌كنیم. شی را در اتوكلاو قرار داده، سرپوش را بسته و گیره‌ها را می‌چرخانند؛ سپس سوپاپ و دریچه خروجی هوا را باز می‌كنند، مشعل را روشن كرده و هنگامی كه بخار از سوپاپ خارج شد، سوپاپ خروجی را می‌بندند. زمانی كه دستگاه به درجه حرارت مورد نظر رسید، گرم كردن را كاهش داده تا درجه حرارت لازم حفظ شود. هنگامی كه زمان لازم پایان یافت، گرم‌كننده را به‌طور كامل خاموش و به تدریج سوپاپ خروجی را آزاد می‌كنند و قبل از برداشتن شی استریل‌شده از دستگاه منتظر می‌مانند تا سرد شود.
خطر
در صورتی كه بخار به شكل اتفاقی از وسایل پخش شود، اتوكلاوها می‌توانند خطرناك باشند.
خرید دستگاه
اندازه اتوكلاو، ایمنی دستگاه در فشارهای بالا، میزان دمای قابل تنظیم، نوع استفاده، سرویس‌های دوره‌ای و خدمات پس از فروش از مواردی است كه می‌باید در هنگام خرید این دستگاه در نظر گرفته شود.
