تحریریه پزشك امروز
هر‌گاه رادیوگرافی با اشعهX از برخی بافت‌ها، به‌دلیل نزدیكی چگالی و ضخامت آن‌ها نتواند وضوح كافی برای تشخیص ایجاد كند، از مواد حاجب (کنتراست) استفاده می‌شود. در چنین حالتی، جزئیات برخی از اندام‌ها نظیر غده تیروئید و كبد نمی‌تواند از طریق رادیوگرافی آشكار شود.
علاوه‌بر این، استفاده از كنتراست مصنوعی در رادیوگرافی موجب جابه‌جایی یا تخریب ساختار طبیعی بافت می‌شود، بنابراین اطلاعات كافی به‌دست نمی‌آید. از آن‌جا كه تكنیك‌های رادیوایزوتوپی بلافاصله هر‌گونه تغییر فعالیتی را نشان می‌دهند، پس قادر هستند شرایط پاتولوژیك راخیلی زودتر از تكنیك‌های دیگر آشكار كنند.
در گذشته، برای اندازه‌گیری و تعیین جزئیات توزیع یك ماده در سیستم موردنظر، از شمارنده سنتیلاسیونی (جرقه‌زن)، استفاده می‌شد كه به‌جز یك روزن كوچك که به‌خوبی با سرب پوشیده شده در یك لحظه فقط قسمت كوچكی از بدن را می‌شد دید. این شمارنده بر روی اندام مورد نظر به آرامی و در خط راست به طرف جلو و عقب حركت می‌كرد و از این طریق تمام منطقه اسكن می‌شد و مدت زیادی می‌برد.
در ابتدا از آشكارسازی‌های آنژه‌ای كه قطر میدان دید آن‌ها تقریبا 25 cm بود، استفاده می‌شد. ولی در سال‌های اخیر این میدان وسیع‌تر شده و كریستال‌های با قطر قابل استفاده تا 60 c و بیشتر نیز تهیه شده‌اند. این افزایش ابعاد میدان دید، به همراه بهبود قدرت تفكیك و سرعت سیستم، آشكارسازهای سنتیلاسیون را یك دستگاه تشخیصی همیشگی ساخته است.
ساختار فیزیکی مکانیکی دستگاه
دوربین گاما به شناسایی و شمارش فوتون‌های منشأ گرفته از عضو هدف و نگاره‌برداری از تك‌تك سنتیلاسیون‌های ایجاد شده در یك تشكیل فضایی می‌پردازد. دتکتورهای دستگاه با توجه به ساختار مکانیکی بدنۀ آن و استفاده از سیستم‌های کنترلی و اتوماتیک در زوایای مختلف 90،180،360 درجه به دور بیمار در چرخش هستند و وابسته به نوع تصویربرداری از 32 الی 64 فریم از زاویه‌های مختلف تصویربرداری می‌کنند. از توالی تصاویر به‌دست آمده از جهت‌های مختلف، تصویری بازسازی می‌شود.
در این بازسازی اطلاعات غیرمطلوب و اضافی حذف و برای هر یک از نماها، تصویر بازسازی‌شدۀ دو بعدی، ایجاد می‌شود، سپس نماهای دو بعدی زوایای مختلف، با یکدیگر ترکیب‌شده و به یک ماتریس موجود روی رایانه منعکس می‌شود. ازترکیب آن‌ها، تصاویر سه بعدی از بافت و یا محدوده مورد نظر، تهیه می‌شود.
دوربین گاما به‌طور كلی شامل دو قسمت سر و كنسول است. سر دستگاه به‌عنوان آشكار ساز اشعه گاما است و شامل اجزایی است. این قسمت اشعه گامای ورودی را جذب و علایم الكتریكی مطابق با همان محل‌هایی كه جذب انجام شده، تولید کرده و این علایم را به كنسول می‌فرستد. در كنسول، علایم یاد شده، به‌طور الكترونیكی ظاهر می‌شوند و جهت ایجاد تصویر روی صفحۀ مانیتور به‌كار می‌روند.
دوربین گاما شامل قسمت های زیر است
كلیماتور که اغلب شامل قطعات خیلی بزرگ سربی و دارای روزن‌هایی هستند. این روزن‌ها به موازات هم قرار گرفته و طوری ساخته شده‌اند كه فقط پرتوهایی را عبور می‌دهند كه به موازات روزن‌ها حركت می‌كنند. در واقع پرتوهای نشر‌شده از عضوی كه مادۀ رادیواكتیو را جذب‌كرده به كلیماتور برخورد می‌كنند و از آن طریق، به كریستال می‌رسند. به بیان دیگر، عمل كلیماتور در اینجا نظیر استفاده از گرید در سیستم‌های تصویری اشعه X است. اشعه‌هایی كه در جهت‌های غیرموازی با حفره‌ها حركت یا به سرب برخورد می‌كنند، در ایجاد تصویر دخالتی ندارند.
كریستال‌های مورد استفاده (همان دتکتور‌ها) که انواع مختلفی دارند، كریستالی كه اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرد (Na) از یدورسدیم تشكیل شده است كه مقدار كمی ناخالصی (تالیم) به همراه دارد. این جسم به نور حساس است و با جذب اشعه فوتون‌های نورانی تابش می‌كند.
این فوتون‌ها طول موجی در حدود 410 nm دارند كه در انتهای پایین طیف مرئی است. با كشف نیمه‌هادی cdZnTe می‌توان مراحل تولید تصویر را كاهش داد. نوع دیگری از كریستال starbrite است. در این نوع كریستال شیارهایی وجود دارد، شیار‌دار‌كردن كریستال باعث می‌شود اندازۀ كانون نوری روی «PMT»ها كاهش یافته، پراكندگی كانون نوری روی شیشه كم شود و تداخل بین جرقه‌ها كاهش یابد. در نهایت باعث می‌شود كه تعداد PMT مورد استفاده كمتر شود و این مساله خود باعث بهتر‌شدن رزولوشن انرژی می‌شود.
تیوب فتومولتی پلایر که شامل فتوكاتد، منبع تغذیه ولتاژ بالا (تقویت‌كنندۀ الكترون) و در نهایت قسمت خروجی است. وقتی فوتونی جذب كریستال‌شده و جرقه نورانی ایجاد می شود، هر لامپ PM یك پالس خروجی جریان تولید می‌كند؛ بنابراین لامپ‌های PM نظیر مبدل نور مرئی به جریان الكتریكی عمل می‌كند.
دامنۀ پالس هر لامپ به‌طورمستقیم متناسب است با مقدار نوری كه فتوكاتد آن دریافت كرده است. نور حاصله در لایه فتوكاتد فتومولتی پلایر به تعدادی الكترون‌های كم انرژی تبدیل می‌شود. فتوكاتد از ماده BIALKALI نظیر سزیوم آنتی‌مون ساخته شده است و سطح داینودها از مواد مشابهی پوشانیده شده‌اند و پتانسیل مثبت روی هر داینود مرتب افزایش می‌یابد. سپس الكترون‌های منتشره از فتوكاتد در طول فتومولتی پلایر از یك داینود به داینود بعدی با اختلاف پتانسیل كلی حدود 2000 Vشتاب می‌گیرند...
