دكتر مجید ملكی؛ متخصص قلب و عروق
تنظیم كننده‌‌های اصلی فشارخون شریان‌های كوچك‌تر هستند كه از شرائین اصلی جدا می‌شوند. این شریان‌های اصلی خود شاخه‌هائی از شریان آئورت می‌باشند. برای درك این مطلب كه چگونه شرائین كوچك (آرتریول‌ها) فشارخون را تنظیم می‌كنند به جریان مقدار مشخصی آب از داخل یك شلنگ فكر كنید.
زمانی كه سر شلنگ تحت فشار نباشد آب با فشار كمتری از سر شلنگ خارج می‌شود حال اگر یك شلنگ باریك‌تر به این شیر با همان جریان قلبی وصل كنید و یا سر شلنگ قبلی را با فشار دست تنگ نمائید آب با فشار بیشتری خارج می‌شود. همین مسئله در مورد عروق خونی نیز صادق است اگر به دلائلی شرائین كوچك شما باریك‌تر شوند مقاومت‌شان در برابر جریان خون بیشتر شده، باعث می‌شود كه فشارخون شما بالا رفته، قلب متحمل فشارخون بیشتر شود.
اگر فشار در شریان بیش از 140/90 میلی‌متر جیوه شود و در این محدوده باقی بماند شما دچار فشارخون بالا یا هیپرتانسیون سیستمیك هستید. حدود 90 تا 95 درصد موارد علت فشارخون بالا شناخته شده نیست كه به آن «هیپرتانسیون اولیه» یا افزایش فشارخون اولیه گویند. مطالبی كه در این فصل گفته می‌شود در مورد این نوع فشارخون می‌باشد. زمانی كه علت فشارخون بالا شناخته شده باشد، آن را هیپرتانسیون یا افزایش فشارخون ثانویه گویند. كه از مهم‌ترین علل آن بیماری‌های كلیوی و غدد درون‌ریز بدن می‌باشد.
علائم فشارخون بالا
فشارخون بالا در بسیاری موارد فاقد هرگونه علامت است در حقیقت بسیاری افراد مدت‌ها دچار فشارخون بالا هستند بدون این‌كه از آن آگاهی داشته باشند. بنابراین یكی از علل خطرناك بودن فشارخون بالا همین مسأله است. تنها راهی كه میتوان به بالا بودن فشارخون پی برد اندازه‌گیری آن است بنابراین پزشك یا افراد مجرب دیگر باید فشارخون شما را، حداقل یك‌بار در سال اندازه‌گیری نمایند.
چگونه فشارخون بالا به بدن آسیب می‌رساند؟
فشارخون بالا در صورت عدم كنترل قادر است از راههای مختلف به بدن شما آسیب برساند كه یكی از اثرات عمده آن افزایش بار اضافی بر قلب و شریان‌ها می‌باشد زیرا از آنجا كه قلب مجبور به انجام كاری سخت‌تر از مقدار طبیعی برای مدتی طولانی می‌باشد بنابراین به تدریج بزرگ می‌شود قلبی كه مختصری بزرگ شده ممكن است عملكرد طبیعی داشته باشد ولی اگر به صورتی بارز بزرگ شود ممكن است به سختی بتواند نیازهای بدن را پاسخگو باشد كه به این وضعیت «نارسایی قلبی» می‌گویند.
هر چه سن افزایش می‌یابد شریان‌ها و شاخه‌های كوچك‌تر آنها (آرتریول‌ها) سخت‌تر شده، قابلیت اتساع آنها كمتر می‌شود، البته چنین حالتی به تدریج در همه انسان‌ها ایجاد می‌شود (بدون در نظر گرفتن فشارخون بالا) اما داشتن فشارخون بالا روند پیشرفت این پدیده را تسریع می‌كند.
احتمال حملات سكته مغزی نیز با وجود فشارخون بالا افزایش می‌یابد، همچنین فشارخون بالای كنترل نشده، قادر است به كلیه‌ها آسیب برساند. اگرچه فشارخون بالای اولیه درمان قطعی ندارد ولی میتوان آن را كنترل نمود و از عوارض آن پیشگیری كرد یا آنها را كاهش داد. مشروط بر این‌كه زود درمان شده، و به طور مداوم تحت كنترل قرار گیرد.
اگر مبتلا به فشارخون بالا هستید به توصیه‌های پزشك عمل كرده در صورت تجویز دارو به‌طور مرتب آنها را مصرف نمائید. بدانید كه نباید فشارخون بالا را ساده گرفت آمار نشان داده كه به‌طور متوسط احتمال ایجاد بیماری عروق كرونر قلب در افراد با فشارخون بالای كنترل نشده سه برابر، احتمال نارسائی احتقانی قلب شش برابر و احتمال سكته مغزی حدود هفت برابر بیشتر از افراد با فشارخون بالای كنترل شده است. بنابراین تكرار می‌كنیم «اگر شما فشارخون بالا دارید به توصیه‌های پزشكی عمل كرده، در صورت تجویز دارو آنها را منظم مصرف نمائید».
