دكتر علی محمد حاجی زینعلی
انواع بیماری‌های قلبی
قبل از آنكه انواع ورزش‌های مفید برای بیماران قلبی را توضیح دهیم، انواع بیماری‌های شایع قلبی را فهرست‌وار ذكر می‌كنیم:
1- نارسایی‌های مربوط به عروقی كه خود قلب را تغذیه می‌كنند (مانند سكته قلبی).
2- بیماری‌های دریچه‌ای قلب و نارسایی قلبی (مانند تنگی دریچه میترال، گشادی دریچه آئورت).
3- بیماری‌های مادرزادی قلب (مانند وجود سوراخ در دیواره بین دوبطن یا دو دهلیز).
4- افزایش فشارخون.
البته انواع متعدد دیگری از بیماری‌های مختلف قلبی وجود دارد كه به علت اختصاصی بودن یا موقتی بودن، آن‌ها را ذكر نمی‌كنیم.از مجموع بیماری‌های قلبی، ورزش به طور عمده در پیشگیری و درمان بیماری‌های عروق قلب موثر است و بیشتر در این مورد توصیه می‌شود. باید به این نكته دقت داشت كه ورزش در سایر بیماری‌های قلب (مانند دریچه‌ای یا مادرزادی و...)، اثری در پیشگیری ندارد، در حالی كه مانع بیماری‌های عروق قلب (كرونر) می‌شود.
همچنین در حالی كه به اكثر بیماران قلبی مانند تنگی و گشادی دریچه‌ای یا نارسایی قلبی و...، فعالیت شدید توصیه نمی‌شود و حتی ورزش ممنوعیت دارد، در بیماران مبتلا به سكته‌ی قلبی یا تنگی عروق قلب، ورزش برنامه‌ریزی شده می‌تواند مانع پیشرفت بیماری شود و حتی بهبود قسمتی از عوارض بیماری و یا كاهش نیاز بیمار به دارو را موجب شود.
پیشگیری از بیماری‌های عروق قلب
بیماری‌های عروق كرونر قلب (آترواسكلروزیس) كه نتیجه‌ی رسوب چربی و بعضی اجزاء خون در جداره‌ی رگ و بنابراین تنگی رگ و ایجاد مانع در سر راه خون‌رسانی و تغذیه عضله قلب می‌باشد، شایع‌ترین علت مرگ و میر در جهان است.یعنی شایع‌ترین عامل مرگ در جهان بیماری‌های قلبی است و شایع‌ترین شكل بیماری قلبی هم بیماری عروق قلب (سكته قلبی) است.حال كه به اهمیت عروق كرونر قلب پی بردید در حفظ سلامت آن كوشا باشید.
ممكن است بپرسید چگونه و به چه وسیله می‌توانیم مانع ایجاد رسوب در عروق قلب خود شویم و چگونه می‌توانیم از سكته قلبی پیشگیری كنیم؟ جواب این سوال را زمانی بهتر درك خواهید كرد كه بدانید چه عواملی باعث سكته قلبی می‌شوند. متخصصان قلب مهمترین عامل ایجادكننده بیماری عروق قلب را ایجاد رسوب در این عروق می‌دانند.
مهمترین عوامل مستعدكننده‌ی زمینه بروز سكته قلبی كدامند؟
1- افزایش چربی‌های خون 2- افزایش فشار خون 3- سیگار 4- مرض قند 5- مرد بودن 6- چاقی 7- عدم تحرك 8- قرص ضدبارداری 9- الكل 10- سن بالا 11- سابقه‌ی خانوادگی
هر یك از عوامل فوق می‌توانند فرد را مستعد سكته قلبی كنند. مهار هر كدام از آن‌ها عاملی است در جهت به تعویق افتادن سكته قلبی
چگونه ورزش مانع ایجاد سكته قلبی می‌شود؟
1- با ورزش اگرچه میزان كلسترول خون تغییر نمی‌كند. ولی ضمن جلوگیری از افزایش آن، بخش مفید خون یعنی چربی با وزن مخصوص بالا (HDL) را افزایش می‌دهد و چربی مضر (LDL) را كاهش می‌دهد. بنابراین موازنه‌ی چربی‌های مفید و مضر به نفع قلب تغییر می‌یابد.
2- ورزش سبب حفظ تعادل فشار خون می‌شود. اگرچه ورزش سبب كاهش فشار خون در بیماران با فشار خون ملایم نمی‌شود ولی در بیماران مبتلا به فشارخون شدید دیده شده است كه ورزش برنامه‌ریزی شده‌ی مداوم، سبب كاهش فشارخون و كاهش نیاز بیمار به دارو شده است.
3- مسلم است كه اكثر ورزشكاران سیگار نمی‌كشند، از طرف دیگر در بررسی‌های آماری دیده شده كه سیگاری‌هایی كه روی به ورزش می‌آورند تمایل به ترك یا كاهش تعداد سیگار در آن‌ها بسیار زیاد می‌شود.
4- ورزش منظم سبب كاهش قندخون ناشتا می‌شود و در بیماران دیابتی دیده شده است كه ورزش مداوم نیاز آنان به انسولین را كاهش می‌دهد.
ورزش‌های پرتحرك چربی‌های اضافه بدن را كم می‌كند
5- چاقی؛ ورزش، دشمن چاقی است. ورزش، چربی‌های اضافه بدن را ذوب می‌كند و كاهش وزنی مفید و ملایم را در پی دارد. كاهش وزن به وسیله ورزش بسیار مفیدتر و موثرتر از كاهش وزن ناشی از رژیم غذایی می‌باشد.
6- عدم تحرك: عدم تحرك یكی از علل ركود گردش خون و زمینه‌ساز ایجاد لخته در بسیاری از عروق بدن از جمله قلب می‌باشد. بدون شك ورزش در هر سنی سبب محو این عامل خطرساز می‌شود.
توصیه‌های ورزشی
در جامعه ما اكثر بیمارانی كه دچار سكته‌ی قلبی می‌شوند، خود را افرادی فرسوده و رو به زوال می‌پندارند كه دیگر قادر به هیچ فعالیت مثبت اجتماعی نیستند و با احتیاط باید منتظر سپری شدن سالهای پایانی عمر خود باشند؛ در حالی كه این تصوری كاملا خطاست. سكته قلبی مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر امری است گذرا و بیماران بعد از بهبود بر حسب شدت بیماری می‌توانند برای یك زندگی فعال و طبیعی جدید برنامه‌ریزی كنند.
لذا برای بیماران نجات یافته از سكته‌ی قلبی، نه تنها عدم تحرك و استراحت ممتد را توصیه نمی‌كنیم، بلكه آن را مضر و كاهنده‌ی طول عمر می‌دانیم. كلیه بیماران دارای سابقه سكته قلبی باید طبق برنامه‌های شخصی، به تدریج به زندگی طبیعی باز گردند، تا حدی كه تقریبا تمام توانایی‌ها و فعالیت‌های قبل از سكته‌ی خود را بازیابند.
